De individualiteits mythe
Cultuur
In westerse culturen is het individu en dan vooral het individualisme al vele eeuwen een belangrijk aspect van het menszijn. Kijk bijvoorbeeld naar het idee achter democratie. Democratie betekent het volk aan de macht. Maar die gedachtengang is alleen logisch als je meent dat het volk bestaat uit individuen die in samenspraak tot een besluit moeten komen. Want als het volk niet uit individuen bestaat, dan hoef je ze ook niet bij elkaar te brengen in overleg om tot komen tot een gezamenlijk gedragen beslissing. Dan kun je volstaan met vertegenwoordigers of een enkele beslisser.
Individualiteit
Individualiteit is het idee dat ieder mens uniek is en zijn eigen wensen en noden heeft. Als je kijkt naar wat er door politici en andere openbare sprekers in het maatschappelijk debat wordt gezegd, dan is individualiteit het hoogste goed. Om dit hoogste goed te beschermen is het belangrijk dat iedereen die de openbare zaak dient, werkt aan instrumenten die die bescherming realiseren. Dus wetgeving is gericht op het beschermen van het individu. Opleidingen zijn gericht op het creëren van individuen die kunnen opkomen voor hun eigen belangen, gebruikmakend van argumenten in plaats van geweld. Verkiezingen zijn bedoeld om het individu zijn keuze te laten maken uit de oplossingen die politieke partijen aanbieden. De rechterlijke macht is bedoeld om het individu te beschermen tegen machtsmisbruik en onderdrukking door mensen in machtsposities. De politie is er om het individu te beschermen tegen geweld door andere individuen.
Maar is dat alles niet gewoon een mythe, die vooral met de mond beleden wordt. Als je kijkt naar de werkelijkheid van alle dag is het individualisme ver te zoeken.
De mythe
Wetgeving is tegenwoordig helemaal niet gericht op het individu. Kijk naar het feit dat iedere Nederlander verplicht is om bepaalde kennis te hebben, je moet tenminste op een bepaald niveau kunnen lezen, schrijven en rekenen. Dat je niet voor jezelf kunt denken is helemaal niet belangrijk. Zo zijn er nog veel meer wetten die niet het individu beschermen maar de groep, omdat er eerst gekeken wordt of er een heleboel individuen, dus een groep, door iets gehinderd worden. Kijk bijvoorbeeld naar het flexibiliseren van de wetgeving rond het ontslagrecht. Omdat werkgevers last hebben van de starheid die de wetgeving creëert, moet de wetgeving meer flexibiliteit realiseren. Maar is dat in het belang van het individu. Niet echt, want het wordt voor het individu steeds moeilijker om een hypotheek te krijgen zonder een vast
< contract. Terwijl de werkgever steeds meer begint te denken vanuit zijn eigen belang, namelijk het maximaliseren van zijn winst, door werknemers niet langer in vaste dienst aan te nemen.
Opvoeding
Wetgeving is echter slechts een uiting op landelijk niveau van de individualiteits mythe. Het begint al binnen het gezin. Hoeveel ouders kijken echt naar de individualiteit van hun kinderen? Je hebt vast meer dan één hand nodig om alle ouders die werkelijk letten op de individualiteit van hun kinderen te tellen. Maar dat is vast geen meerderheid. Je kunt het waarschijnlijk zelfs geen minderheid noemen. Maar als alle ouders echt op de individualiteit van hun kinderen zouden letten, dan zouden ze ieder kind een individualistische opvoeding geven. Dan zou het ene kind straf krijgen en de andere beloning. Een derde kind zou gecoacht worden, terwijl een vierde kind verteld zou worden wat het moet doen. In plaats daarvan krijgt ieder kind de opvoeding die de ouder kan geven. Dus de individualiteit van de ouder bepaalt de opvoeding, wat massa productie voor het kind tot gevolg heeft. Want als opvoeden echt individualistisch was, dan zou je dat al zien in basale zaken als het voedsel dat gekocht wordt voor kinderen. Zonder dat een kind eerst een ziekte moet hebben die een individuele behandeling nodig maakt. Dan zou het ene kind bijvoorbeeld bruin brood eten voor zijn ontbijt, terwijl een andere zou ontbijten met bruine rijst of zwarte bonen. Het ene kind zou water drinken bij zijn ontbijt, terwijl het andere kind melk of thee drinkt.
Onderwijs
Maar niet alleen wetgeving op landelijk niveau en de ouder centrische opvoeding van kinderen laat zien dat individualiteit in het westen een mythe is. Ook het onderwijs maakt duidelijk dat er een individualiteitsmythe rondwaart. Zo zitten kinderen met groepen van tussen de vijftien en dertig personen in de klas. Ze moeten allemaal op hetzelfde moment dezelfde lessen leren. Ze moeten ook allemaal dezelfde antwoorden geven op dezelfde vragen. Er is geen leerling die een individualistische schriftelijke overhoring krijgt. En als je als kind je individualisme toont in de klas door iets te veel aandacht te trekken, dan mag je voor straf nablijven of buiten op de gang je individualisme gaan uiten. Zo gaat dat zelfs door tot je promoveert. Je promotie mag namelijk niet een uiting zijn van je individualisme, maar moet een uiting zijn van je waardering voor je voorgangers op jouw vakgebied. Je moet tenslotte allerlei mensen citeren en bespreken in je dissertatie, voordat je erkend kunt worden als een lid van de gemeenschap van wetenschappers binnen je vakgebied.
Individualiteit als mythe
Iets is een mythe als er vooral verhalen bestaan over het begrip en het in de werkelijkheid nog nooit is waargenomen. Zo is een eenhoorn of een trol een mythe. Nu geldt dat voor het begrip individualiteit niet helemaal. Er zijn mensen die hun individualiteit hebben geuit. Maar dat zijn mensen die tegen de dagelijkse stroom van het leven hebben ingezwommen. Dat zijn mensen die bijvoorbeeld zeiden dat de wereld rond de zon draaide en niet andersom. Dat zijn mensen die zeiden dat Jezus iets anders bedoelde dan het afkopen van je zonden met geld, toen hij zijn evangelie verkondigde. Dat zijn mensen die hun eigen weg gingen toen anderen zeiden dat die weg helemaal niet bestaat en kon bestaan. Dat zijn mensen die zeiden dat ieder mens recht heeft op deelname aan het besturen van het land en niet alleen de mensen die belasting kunnen of moeten betalen.
Maar zelfs deze individualisten waren niet de hele tijd individualisten. Ze aten tenslotte hetzelfde en dronken hetzelfde als hun buurman. Ze schreven in dezelfde taal en op hetzelfde soort papier, met dezelfde soort inkt en soort pen als hun buren. Ze spraken dezelfde taal en gebruikten dezelfde begrippen om zich te uiten als hun medelanders. Ze sliepen net als hun buren in bedden en wasten zich met water en zeep.
Individualiteit bestaat niet
Goed bezien bestaat er dus niet zoiets als individualiteit, het is slechts een mythe. Niet omdat je het niet kunt zien in de werkelijkheid van elke dag. Maar omdat het slechts een zeer klein deel vormt van wat we iedere dag doen. Individualiteit wordt dus bepaald door nog geen vijf procent of minder van iemands leven. Het is wat iemand zegt of doet en dat afwijkt van wat de groep om hem heen doet, dat bepaald of iemand een individu is. Maar dat afwijken mag niet te veel zijn. Dus zelfs de individualist moet zoveel mogelijk lijken op zijn groepsgenoten, voordat hij om zijn afwijkende gedragingen wordt erkend als individualist. Want zodra iemand te veel afwijkt van de groep waartoe hij behoort, wordt hij niet langer als een individu gezien, maar als een bedreiging. Pas vele eeuwen later als zijn gedrag de norm is geworden, wordt de bedreiger gezien als de eerste individualist. Kijk naar mensen als Luther en Calvijn, die in opstand kwamen tegen het katholicisme. In hun tijd werden ze ketters genoemd, niet individualisten.
Dus eigenlijk is er maar één conclusie mogelijk. Individualisme is een mythe, zelfs als je het definieert als menselijk gedrag dat voor maar één promille afwijkt van wat normaal gedrag is in de groep. Want je zegt toch ook niet dat een bruin brood iets anders is dan brood, omdat iemand zijn naam er in heeft gekrast. En je noemt iemand toch niet een individu, omdat zijn schaduw afwijkt van de schaduwen die andere mensen maken met hun lichaam.
Extra
Afbeeldingen
Index van koppen
Cultuur
Individualiteit
De mythe
Opvoeding
Onderwijs
Individualiteit als mythe
Individualiteit bestaat niet
Extra
Afbeeldingen
Index van koppen