Den Bosch van alles te zien
Inleiding
Algemeen
De stad staat, op enkele dagen per jaar na , bekend als Den Bosch of `s Hertogenbosch. In februari gaat de stad enkele dagen door het leven als Sint Oeteldonk. Maar waar komen de namen nu eigenlijk vandaan, wat is de historie van de stad.
Stappen
De naam en stichting van de stad
Archeologische vondsten geven aan dat er meer dan 35.000 jaar geleden, op de plaats waar het huidige Den Bosch ligt, al bewoning was.
Den Bosch is de dagelijkse naam, maar officieel is de naam van de stad ´s-Hertogenbosch. De letterlijke vertaling van deze naam is “het bos van de hertog”. In 1185 sticht hertog Hendrik I een nieuwe stad op het domein Orthen. Dit doet hij uit militaire overweging, omdat hij zijn hertogdom beschermd wil zien vanuit onder andere Holland. Hij verleent stadsrechten en de daarbij behorende handelsprivileges, eigen stadsbestuur, eigen wetgeving en eigen rechtspraak. Halverwege de 15e eeuw is Den Bosch de 4e grote stad van Brabant.
Zoals gebruikelijk om de stad veilig te houden, kwamen er muren om de stad. ’s-Hertogenbosch heeft zich ooit aangesloten bij de Nederlandse Vestingsteden. Het oude Den Bosch is de driehoekige markt, waar de oudste muren omheen stonden. Buiten de muren lag een drassige omgeving dankzij de rivieren Aa en de Dommel. Al snel stond Den Bosch bekend als een onneembare veste met de bijnaam “onoverwinnelijke moerasdraak”.
Bezienswaardigheden
De Moriaan
Zoals in zoveel oude steden is er een historische stadswandeling te lopen. Het VVV is gevestigd in de oudste (lees eerste gebouwde) bakstenen gebouw van de stad. Het Middeleeuwse pand dat inmiddels helemaal gerestaureerd is, is zelfs het oudste bakstenen huis van Nederland. Het pand is gebouwd in 1220 in opdracht van Hendrik I van Brabant en was bestemd voor zijn vriend Beckerlijn. De woning betreft een gotisch bakstenen zaalhuis (één rechthoekig woon- werkvertrek) met een rond torentje. In de kelder zijn de 13e eeuwse balken nog te zien.
In vroeger tijden was het niet gebruikelijk om de huizen te nummeren, maar om deze een naam te geven. Dit pand draagt de naam “De Moriaan”. Het is te vinden in het midden van het centrum, aan de Markt. De naam Moriaan is afkomstig van de goede keuken van de toenmalige 17e eeuwse bewoners. De vooraanstaande familie was berucht om zijn excellente patisserieën. Zo werd er op een keer gebak gepresenteerd dat zo in de smaak viel dat iemand uitriep het lijkt wel een moorkop (verwijzend naar de kopen van Moren en Negers die op dat moment zo in de mode waren en aan veel gevels prijkten). Het gebak is later verandert in de nog steeds bekende ronde bol, maar de naam is nog steeds bekend “Moorkop”. De familie liet door de plaatselijke smid een uithangbord maken met een moorkop erop. Wanneer er weer een banket of souper werd gegeven, werd het uithangbord opgehangen. Een moorkop werd ook wel “De Moor” of “De Moriaan” genoemd. Zo is het pand aan zijn naam gekomen.
Zoete Lieve Gerritje
Aan de Korenbrugstraat staat ietwat in een verlaging het beeld van Zoete Lieve Gerritje, dat bij velen bekend is van het liedje “Dat gaat naar Den Bosch toe, Zoete Lieve Gerritje, dat gaat naar den Bosch toe, zoete lieve meid”. Het beeld staat symbool voor de Bossche en Meierij-sche geest. Dit staat voor goedmoedig- en vrolijkheid.
Zoet lieve Gerritje zou dus een zoet lief meisje geweest kunnen zijn, maar ook de beruchte struikrover die tussen Antwerpen en Den Bosch actief was. Deze struikrover vermomde zich als een onschuldige vrouw, alvorens hij de mensen beroofde. In het liedje wordt ook gesproken over Brandewijn met suiker. Dit zou betrekking kunnen hebben dat Gerritje naar het gerecht werd gebracht en ter dood zou zijn veroordeeld. Brandewijn met suiker was ooit een galgendrank.
Het zou natuurlijk ook mogelijk zijn dat het 18e eeuwse liedje door de jaren heen zo is verbasterd, dat men eigenlijk niet eens meer weet of het over een vrouw of een man gaat.
Binnendieze
De Binnendieze heeft ooit heel centraal gestaan binnen de stad Den Bosch. Het is een binnenstadsriviertje dat water verkrijgt van de rivieren de Dommel en de Aa. Toen de stad Den Bosch ontstond moeten er al vele vertakkingen zijn geweest van de Binnendieze, waarover heen woningen zijn gebouwd. In de loop der tijd werden doorsteken gegraven. Op een gegeven moment bedroeg de totale lengte van deze Binnendieze ongeveer ruim 12 km, waarvan heden ten dage nog ruim 3.500 meter over is. Het behoort anno 2008 tot de toeristische attracties om een rondvaart op de Binnendieze te maken.
Mariabeelden
Door de gehele binnenstad zijn overal kleine nisjes met Mariabeelden te vinden, of zijn Mariabeelden gemetseld aan gevels van woningen. Er is een redelijk groot Mariakapelletje te vinden niet ver van het beeld van Zoete Lieve Gerritje. Dit beeld stond vroeger op de binnenplaats van de distilleerderij die daar ooit heeft gestaan. De plaats van het kapelletje maakt deel uit van de 14e eeuwse “Omgang of Beeweg”. Dit was een omweg (route) ontstaan vanuit een legende die verhaalt dat Maria deze route gelopen heeft en alle pestlijders die zij onderweg tegenkwam, genas.