Optische Illusies - Het verhaal achter gezichtsbedrog
Inleiding
Een optische illusie is simpel gezegd het foppen van je brein, ook wel gezichtsbedrog genoemd. Je ogen nemen iets waar wat de hersenen anders interpreteren dan dat de werkelijkheid is. De informatie die via de ogen verkregen wordt, zal in je brein namelijk maar voor 20% gebruikt worden om een beeld te vormen. De rest wordt door de hersenen zelf aangevuld. Dit doen ze door middel van eerdere ervaringen, verwachtingen en andere zintuigen. De foutjes die in het proces ‘zien’ optische illusies leveren kun je grofweg in twee categorieën onder verdelen. De hersenen vullen de basis van 20% verkeerd aan of de informatie verkregen via het oog klopt niet.
Geld verdienen?
Wordt lid van de LeerWiki community, schrijf artikelen en verdien veel geld. Meld je nu aan! Voor uitleg kan je mij altijd een bericht sturen.
Oorzaken van gezichtsbedrog
De eerste categorie optische illusies kan gezien worden als het fout interpreteren van signalen door de hersenen
Onmogelijke figuren / Escher
De volgende optische illusies laten zien hoe gemakkelijk het brein ons voor de gek kan houden. Bij de eerste indruk lijkt de figuur te kloppen. Pas na een aantal seconden zal de ‘onmogelijkheid’ beginnen te dagen.
De optische illusie word in stand gehouden doordat je ogen iedere seconde 50 keer van positie verandert. De verwachting van beweging blijft dus duren. Als je echter naar een punt in de afbeeldingen blijft staren, zal je merken dat alles stilt komt te staan.
Linksom of rechtsom?
Je hersenen bestaan uit twee helften. Allebei met eigen taken. Zo regelt de rechterhersenhelft bijvoorbeeld alle bewegingen in het linkerdeel van je lichaam en andersom.
Met de volgende optische illusie van het draaiende meisje kan je uitvinden welke hersenhelft de overhand heeft. Draait het meisje met de klok mee dan is je rechterhersenhelft dominant. Andersom geldt natuurlijk ook dat je linkerhersenhelft het meest gebruikt wordt wanneer het meisje tegen de klok in draait.
Het is mogelijk om zelf het meisje de andere kant op te laten draaien. Je moet dan goed focussen. Als je op haar benen of voeten let, gaat het meestal sneller.
Mocht je moeite hebben om de figuren de andere kant op te laten draaien, doe dan even je ogen dicht en bedenk de kant waar je hem heen wilt laten draaien. Het vermogen om iets te visualiseren werkt meestal sterk.
Contrastillusie
Om de helderheid van een kleur te bepalen, gebruiken de hersenen contrasten van omliggende vlakken. Grote contrasten wegen zwaarder dan kleinere contrasten. Het schaakbord hiernaast bestaat uit sterke contrasten. De groene cilinder die een schaduw werpt op het schaakbord zorgt echter voor kleinere contrasten. Je hersenen die dus overwegend grotere contrasten gebruiken zullen zeggen dat A dan nooit dezelfde kleur als B kan hebben. Terwijl dit toch echt zo is! Het bewijs is ernaast geleverd.
Een ander duidelijk voorbeeld van deze vorm van gezichtsbedrog is rechts weergegeven. In de figuur lijkt de linkerkant lichter dan de rechterkant wat natuurlijk niet zo is. Dit wordt veroorzaakt doordat je hersenen contrasten zo groot mogelijk maken in het punt waar je jezelf op dat moment op fixeert. Dus zal een balk van dezelfde kleur grijs in een donkere omgeving lichter lijken en andersom.
Oorzaken van gezichtsbedrog
De tweede categorie optische illusies is gebaseerd op eigenschappen van het menselijk oog
Laterale Inhibitie
Een letterlijke vertaling van het begrip ‘Laterale inhibitie’ is ‘zijdelingse remming’. Dat is dan ook precies wat er in het oog gebeurd. Wanneer er licht op een zenuwcel in het oog valt, zal deze een signaal zenden naar de hersenen. De zenuwcel die ernaast ligt zal precies hetzelfde signaal door middel van inhibitie of te wel remming onderdrukken. Dit zorgt ervoor dat zenuwcellen minuscule verschillen kunnen waarnemen.
Als je jezelf ergens op fixeert wordt ervoor gezorgd dat de contrasten daar het grootst zijn. Mocht er ergens anders in je gezichtsveld hetzelfde contrast aanwezig zijn dan zorgt het mechanisme laterale inhibitie ervoor dat je toch verschillen ziet. In de afbeelding hierboven zullen je zenuwcellen die de omgeving registreren overwegend zwart zien. De paar zenuwcellen die wel wit zullen waarnemen worden onderdrukt. Op die manier zal het lijken alsof je overal zwart ziet. Dit effect wordt weer ongedaan gemaakt op het moment dat je met je ogen fixeert op een kruispunt dat vanuit je ooghoeken zwart leek.
Een tweede voorbeeld van laterale inhibitie is rechtsboven weergegeven. Misschien heb je al de vrijheid genomen om zelf te ontdekken wat de optische illusie is. Als het goed is heb je gemerkt dat het wit middenin de afbeelding feller lijkt dan het wit in de omgeving. Dit komt omdat je gefixeerd bent op het midden. Je ogen zullen het contrast aan de buitenkant verzwakken waardoor het wit in het midden dan feller lijkt.
Onder zie je een laatste voorbeeld van gezichtsbedrog waar laterale inhibitie aan het werk is. Blijf staren naar het plusje in het midden. Je zal opmerken dat de paarse stippen geleidelijk verdwijnen.
Nabeeld
Blijf staren naar de zwarte stip in het midden
Het beeld verkregen door onze ogen hebben we te danken aan miljoenen lichtgevoelige cellen in het oog. Deze zijn onderverdeeld in 120 miljoen staafjes en 6 miljoen kegeltjes. Staafjes zijn er om contrasten waar te nemen. Ze kunnen contouren onderscheiden aan de hand van contrasten. De kegeltjes nemen de drie hoofdkleuren rood, blauw en groen waar. Met deze drie kleuren kun je oneindig veel combinaties maken en dus ook oneindig veel kleuren zien.
Deze informatie is nodig om een nabeeld te kunnen begrijpen. Op het moment dat je naar een rood vlak kijkt zullen de kegeltjes gevoelig voor rood deze kleur waarnemen. Doen ze dit langer als normaal dan worden ze moe. De rode kegeltjes stoppen tijdelijk met het doorsturen van prikkels. Aangezien wit een combinatie is van alle kleuren, zullen de kegeltjes gevoelig voor blauw en groen licht waarnemen. De uitgeputte rode kegeltjes geven geen signalen door. Op deze manier zal je een combinatie van blauw en groen zien terwijl je in feite naar een wit kijkt. Wees gerust, na een paar seconden zullen je kegeltjes gevoelig voor rood licht weer aan het werk gaan en de kleur complementeren naar wit.
Dit effect kan handig gebruikt worden. Om een nabeeld te creëren dat realistische kleuren bevat moet je voor 20 seconden naar het negatief kijken van de afbeelding. Een negatief bestaat uit wit minus de oorspronkelijke kleuren. Als je dan langdurig naar een negatief staart zal je bij een witte kleur, wit minus negatief zien en dus de kleuren zoals het hoort. Hieronder een paar voorbeelden van deze opmerkelijke optische illusie.
Overige illusies
- Het Droste-effect
Het Droste-effect is een goed voorbeeld van recursie. Recursie is een constructie die zichzelf bevat. In dit geval een afbeelding die een afbeelding van zich zelf heeft. Deze optische illusie zou oneindig door kunnen gaan. In een afbeelding heeft dit een beperking door de resolutie, maar in een filmpje kan dat eindeloos doorgaan.
- Continuous motion
De stad lijkt steeds dichter op je af te komen. In feite zijn het twee plaatjes die snel afgewisseld worden.
Tips
Fascinerend hoorspel, alleen met koptelefoon luisteren.