Wat nou communicatie
Historie
Ik zat er over te denken om een artikel te schrijven over communicatie. Maar als ik zie wat er al over geschreven is op LeerWiki en wat ik zelf ooit al eens geschreven heb, dan zie ik het nut er niet echt van. Of het zou moeten zijn om het allemaal nog eens samen te vatten. Of om er wat historische informatie aan toe te voegen. Zoals bijvoorbeeld dat de eerste persoon die iets over communicatie op papier zette in de vorm van zender medium ontvanger en ruis, oftewel metacommunicatie, Marshal McLuhan was in 1960. Hij was ook de eerste die het had over het medium is de boodschap en the global village.
Communicatie
Alles wat levende wezens doen als ze door een ander levend wezen waargenomen worden is communicatie. Vandaar ook dat je communicatie kunt indelen in auditieve of verbale communicatie en non-verbale communicatie. De non-verbale communicatie is overigens breder dan visuele informatie ook voelen/aanraken en ruiken/geuren, proeven/bereiden is communiceren.
Het eenvoudige begin
We hebben het vermogen om te communiceren te danken aan het feit dat waarnemen een belangrijk overlevingsmechanisme is. Als onze eencellige voorouders in een omgeving hadden geleefd waar de voeding ze gewoon langs de celwand was gestroomd, dan hadden ze nooit waarnemen ontwikkeld. Of nog erger als de bouwstoffen voor het leven hadden geleefd in een omgeving die alleen bestond uit voedingsstoffen, dan had het leven nu waarschijnlijk alleen maar bestaan uit DNA dat zich bij voortduring aan het vermenigvuldigen was. Maar gelukkig voor ons, waren de eerste levensjaren van onze planeet hoogst gevaarlijk voor de boodschappers van het leven, waardoor ze bescherming nodig hadden in de vorm van cel membramen. Maar doordat die eencelligen afgesloten waren van hun omgeving hadden ze waarnemingssystemen nodig om te ontdekken waar ze voedsel konden vinden. Zoals nu onze eigen lichaamscellen nog steeds systemen hebben om vast te stellen welke voedingsstoffen langskomen. Langzaam maar zeker zijn die waarnemingssysteem steeds complexer en specifieker geworden. Kon je in het begin zeggen dat er sprake was van een rudimentaire neus, tast en oren. Nu zijn er levende wezens die licht kunnen waarnemen van infrarood tot ultraviolet en elektriciteit. Allemaal instrumenten om te kunnen communiceren met onze omgeving.
≈ Index
Gewoon
We zijn er zelfs zo aan gewend dat we voortdurend in contact staan met onze omgeving, dat we er vaak eigenlijk niet eens bewust van zijn. Wie was zich tot deze zin bewust van het feit dat hij de druk tussen zijn achterwerk en het zitvlak van zijn zetel voelt? Wie was zich tot deze zin bewust van het feit dat zij alle geluiden hoort? Wie was zich tot deze zin bewust dat hij voortdurend voelt wat de temperatuur van zijn omgeving is? We ruiken zelfs voortdurend de geuren in onze omgeving en nemen meteen afwijkende geuren waar. Dat werkt zelfs zo sterk, dat mocht er tijdens het lezen van dit artikel een geur verschijnen die onaangenaam is of een afwijkend geluid, dan is onze aandacht meteen afgeleid.
Meer dan
Communicatie is dus meer dan zender, medium, boodschap, ruis, ontvanger. Communicatie is alles wat levende wezens doen. Zo communiceren sommige planten met eters door giftig te zijn. Of ze communiceren met de dieren die hun helpen bij hun voortplanting door specifieke geuren af te geven. Sommige giftige dieren communiceren met hun kleurige en opvallende uiterlijk, dat ze niet lekker smaken en gevaarlijk zijn. Wat dat betreft wordt er wat afgepraat op onze planeet zonder dat er iets gezegd wordt. Zo communiceren honden en nogal wat dieren vooral met hun neus en geuren. Zo hebben we ontdekt dat bijen dansen om te vertellen waar ze nectar hebben gevonden. Zo weten we dat muggen ons kunnen vinden dankzij het feit dat we waterdamp en kooldioxide produceren. Haaien kunnen prooidieren die zich in het zand van de zeebodem verstoppen vinden, omdat ze de elektromagnetische straling kunnen waarnemen van hun zenuwstelsel. Zo gaan de waarnemingssystemen en communicatievormen maar door.
Afwijking
Als het om communiceren gaat dan zijn wij mensen eigenlijk de afwijking, want de rest van de levende wezens doen dat communiceren vooral non-verbaal. Wij gaan zover met verbaal communiceren dat we geluid gebruiken om ons af te sluiten van de buitenwereld. Dan gaan we naar een concert van een band of artiest die we goed vinden en sluiten ons op in een zaal met nog een paar duizend andere fans om met elkaar te genieten van dat geluid. Of we zetten de geluidsinstallatie in onze auto zo hard aan, dat we zelfs de sirene van de brandweerauto niet meer horen.
Deze wereld
Communiceren is dus niet het eigendom van de mens als soort. Het is een algemene eigenschap van alle levende wezens. Waarbij alleen wij mensen eigenlijk niet meer communiceren met de gehele wereld om ons heen, zoals bijvoorbeeld woestijn mieren die met behulp van de polarisatie van het licht in de dampkring navigeren. Of dieren die voordat die tsunami aan land komt allang op weg naar een veilige plek zijn. In plaats daarvan vinden wij het veel belangrijker om met elkaar te kunnen communiceren en dan ook nog vaak zeer gebrekkig. Want we zeggen vaak meer dan we willen zeggen.
Mensen onderling
Zo zeggen mensen die na een avondje stappen luidruchtig over straat lopen dat ze anderen helemaal niet belangrijk vinden. Alleen hun kleine groepje bestaat. Zo zegt de opgeschoten jongen die stoer en dreigend roept dat je moet oprotten, dat hij onzeker is over zijn positie tegenover jou als betreder van zijn gebied. Als hij namelijk zeker was van
zijn zaak, dan zou hij veel rustiger reageren. Zo zegt de politicus die roept dat hij er is voor het volk, eigenlijk dat hij niet gelooft dat het volk hem als één van hun ziet. Terwijl hij ook zegt dat het volk zich vooral niet druk moet maken en rustig kan gaan slapen, want met hem aan het roer zal het schip van staat niet op de klippen lopen. Maar hij zegt ook dat hij beter is dan het volk, want hij meent dat het volk niet zonder hem kan. Hij roept dan ook nog eens het volk op om toch vooral op hem te stemmen en niet op zijn concurrenten.
Mensen zeggen dus vaak meer dan ze willen zeggen. Zelfs als we denken alles onder controle te hebben. Zoals de fabrikant die blauw in zijn logo gebruikt om betrouwbaar over te komen eigenlijk zegt je moet me vertrouwen zonder dat ik bewezen heb betrouwbaar te zijn. Dat zet natuurlijk wel vraagtekens bij die betrouwbaarheid en je zelfvertrouwen als fabrikant.
Je kunt dus gerust zeggen dat er nog vele dikke boeken volgeschreven kunnen worden over communicatie. Niet alleen wat het is, maar ook hoe we het doen en hoe we het kunnen doen.
