Wat te doen met communicatiemodellen
Communicatiemodellen
Wat ik hier bedoel met communicatiemodellen zijn niet de modellen zoals: Zender, Medium, Ruis, Ontvanger. Ik bedoel met communicatiemodellen de modellen die stellen dat mensen in hun boodschappen meer zeggen dan alleen maar iets inhoudelijks. Maar ook bijvoorbeeld het feit dat mensen de inhoud van hun gesprek kunnen veranderen is een model voor communiceren. Verder is het feit dat communicatie verbaal, non-verbaal en fysiek plaatsvindt ook een model. Een model is tenslotte een beschrijving van de werkelijkheid en niet de werkelijkheid zelf.
Wat nou communiceren
Als mensen iets belangrijk vinden dan is dat communiceren. Nu zullen sommige mensen zeggen dat de communicatie tegenwoordig zwaar te overlaat. Het is eigenlijk vaker een vorm van je eigen standpunt uiten en dan iemand anders aan het woord laten. Er wordt niet meer met elkaar gesproken, alleen nog maar tegen elkaar gesproken. Maar
dat zal in veel situaties vast wel gelden. Maar dat neemt niet weg dat het communicatie is en dat we het heel veel doen. Kijk naar al die praatprogramma’s wereldwijd. Zet een televisiezender aan of een radioprogramma en de kans is groot dat er gepraat wordt. Mensen zijn dus praatgraag. Wat vervolgens nog verbazingwekkender is, is dat we als mens ook nog eens graag over communiceren zelf praten. Vandaar ook dat we nu alweer drie modellen hebben die ons communicatieproces beschrijven. Waarbij het belangrijkste model, hoe het in de hersenen werkt, nog niet is vastgesteld. Maar ondertussen hebben we het dus wel over verbale en non-verbale communicatie. We praten over het feit dat als we communiceren we een ik-, jij-, wij-boodschap hebben aangevuld met een verzoek en emoties, naast de inhoudelijke boodschap die we overbrengen. Waarnaast we ook nog stellen dat er naast een inhoudelijke boodschap ook gepraat kan worden over de procedure, onze relatie met elkaar en de emoties die een boodschap bij ons oproept. Maar wat moet je daar nu mee.
Wat nou modellen
Eigenlijk hebben alle drie de modellen een belangrijke boodschap in zich:
Denk niet te licht over communiceren.
Niet omdat je al twintig of vijftig of tachtig jaar kunt praten, heb je al helemaal door wat je in al die jaren allemaal al gezegd hebt. Dat klopt ook wel als je bedenkt dat we met onze gezichtsuitdrukken, lichaamshouding en toon veel meer zeggen over wat we inhoudelijk zeggen, dan met de inhoud. Ook de woorden die we gebruiken maken meer duidelijk over wat we denken dan de inhoud waar we het over hebben. Zo is een bevelende toon, een gebiedende wijs en een streng gezicht voor de meeste mensen een duidelijk signaal dat de enige die nu mag communiceren de persoon is die spreekt.
Ga, jij maar naar de directeur als je je mond niet dicht kunt houden.
Voor de ontvanger van deze boodschap is het duidelijk waar hij of zij aan toe is. Hij of zij heeft nu twee keuzes, doen wat er gezegd wordt of ingaan tegen wat er gezegd is. Maar dan zal hij of zij wel eerst even de emoties achter de boodschap duidelijk moeten maken. Want anders heeft hij of zij gewoon ruzie met de spreker.
Wat kun je er mee
Het handige van de modellen is dus dat ze je attent maken op het feit dat je op meer moet letten dan alleen maar de inhoud van wat er gezegd wordt. Maar ze maken ook duidelijk dat je niet altijd op de inhoud hoeft in te gaan. Soms kan het zelfs beter zijn om in te gaan op de boodschap die niet in de inhoud zit, maar in de non-verbale informatie. Zo kun je wel tegen iemand die boos is roepen:
Ik ga niet naar de directeur.
Maar het enige wat je daarmee bereikt is dat de woede van de ander nu niet langer gaat over wat je gedaan hebt, maar over zijn wens om zijn status niet te verliezen tegenover de groep. Tja, nu is iemand niet alleen boos op je, maar wil je ook onder de duim krijgen en houden om zijn positie te beschermen. Dat was dus niet zo slim. Je bent van een woede uitbarsting terechtgekomen in een dominantiegevecht. Als je het wint dan mag je blijven, maar wat ga je doen met je nieuw verworven positie. En was dat eigenlijk wel wat je wilde. Misschien is het op zo’n moment beter om de spreker je excuses aan te bieden en vriendelijk te vragen of je mag blijven als je verder je mond dichthoudt. Waarbij je ook nog kunt voorstellen dat je als je toch niet je mond houdt, dat je dan naar de directeur gaat. Daarmee toon je niet alleen aan dat je begrijpt in welke situatie de ander zit, maar ook dat jij de oorzaak bent van die situatie en dat je bereid bent te veranderen. Met zulk gedrag maak je van vijanden vrienden. Want je laat merken niet uit te zijn op een gevecht om de dominantie over de ander en de groep.
Het voordeel
Enig inzicht in de modellen die betrekking hebben op communicatie, maken het dus mogelijk om veel flexibeler om te gaan met het proces van communiceren. Dat vraagt echter wel om inzicht in je eigen wensen en gevoelens. Want anders heb je niets aan al die modellen. Dan ken je ze misschien wel, maar kun je ze niet toepassen omdat het je emoties zijn die bepalen hoe je communiceert.