We zijn egocentrisch
Inleiding
Van af het moment dat we er oud genoeg voor zijn leren we dat we niet egocentrisch mogen zijn. We mogen niet denken dat de wereld om ons draait. Hoewel we de eerste jaren van ons leven wel zo behandeld worden. Zodra we huilen reageert iedereen als een gebeten hond en rent om ons ten dienste te zijn. Het is dus niet zo vreemd dat we het idee ontwikkelen dat we het centrum van de wereld zijn.
Egocentrisch
Nu heb je natuurlijk wel twee soorten egocentrisch gedrag. Je hebt het bewuste egocentrische gedrag, waarbij ik van mening ben dat iedereen voor mij klaar staat en ik dat dus ook van anderen mag eisen dat ze voor me klaar staan. Dit zie je bijvoorbeeld bij solo artiesten die veel lof krijgen en in de watten worden gelegd. Maar je hebt ook onbewust egocentrisch gedrag, waarbij iemand niet bewust is dat hij vanuit zichzelf denkt. Dit soort gedrag zie je vaak bij dronken mensen als ze anderen overlast bezorgen. Maar je ziet het ook bij mensen die niet helemaal begrijpen wat de ander aan het doen is. Vervolgens denken ze vanuit hun eigen wereld wel te kunnen verklaren wat de ander doet en de ander te kunnen helpen of te vertellen hoe het moet.
Waar het bewuste egocentrische gedrag irritant is, maar vaak door de omgeving wordt getolereerd omdat men vindt dat er iets tegenover staat. Daar wordt het onbewuste gedrag als irritant ervaren en vinden de meeste mensen dat het bestreden moet worden. Maar wat het duidelijk maakt is dat we altijd egocentrisch zijn, hoe we ook ons best doen om niet te denken dat de wereld om ons draait, omdat we geleerd hebben dat dat niet mag.
Helpen
Waar bewust egocentrisme irritant is, daar kan onbewust egocentrisme een veel grotere irritatie opwekken. Bijvoorbeeld op de momenten dat we menen anderen te moeten helpen. Vaak doen we dat omdat we de ander zien worstelen met iets, waarvan wij menen te weten hoe het moet. Dus vanuit de goedheid van ons hart proberen we de ander te helpen, maar tegelijkertijd vergeten we dat het niet om ons gaat, het gaat om de ander. Wil de ander wel geholpen worden.
In zekere zin denken we dan dat we de ander willen helpen, maar waarschijnlijk willen we alleen maar onszelf bewijzen dat we niet egocentrisch zijn. Of we willen bewijzen dat we aan anderen denken en behulpzaam zijn. Maar ook bijvoorbeeld als we vinden dat een ander onze oplossing moet volgen, omdat we denken het beter te weten of omdat we de ander willen beschermen zijn we eigenlijk egocentrisch. Want waarom zou onze oplossing beter zijn voor de ander, dan de aanpak die de ander gekozen heeft.
Uitleggen
Maar er zijn ook andere situaties waarin we onbewust egocentrisch gedrag vertonen. Bijvoorbeeld als we anderen iets moeten uitleggen en er vanuit gaan dat de ander meer weet omdat wij het weten. Dit zie je vaak bij experts die gebruik maken van begrippen die voor hun dagelijkse kost zijn. De zichtbaarste voorbeelden hiervan zijn politici die praten over ombuigingen en bezuinigingen terwijl ze bedoelen dat ze minder geld willen gaan uitgeven of geld aan iets anders willen uitgeven. Maar ook leerkrachten kunnen er wat van als ze het hebben over dyslexie, autisme, orthopedagogiek, curricula, leerplannen. Of wat te denken van managers met hun managementspeak over POP, Balanced Score Card, missie, visie of STAR. Allemaal voorbeelden van mensen die egocentrisch denken:
Ik weet het dus jullie weten het ook. Ik hoeft het dus niet uit te leggen.
Dit is natuurlijk puur onbewust egocentrisch. Maar bovenal is het heel vreemd, omdat iedere adviseur “Spreken in het openbaar” je zal vertellen dat je van tevoren moet nadenken over je publiek. Je moet onderscheid maken tussen experts, ervaren leken en mensen die niets af weten van je vak.
Andere aanpak
Waar het eigenlijk op neerkomt is dat je je bewust moet zijn van het feit dat je onbewust egocentrisch kunt zijn. Want dat betekent dat je een andere aanpak kunt kiezen. Bijvoorbeeld in plaats van meteen helpen als je iemand ziet worstelen, vragen of de ander hulp nodig heeft. Maar vooral vragen welke hulp de ander nodig heeft. Want het is natuurlijk behoorlijk egocentrisch en arrogant om aan te nemen dat je het beter weet dan de ander.
Ook als je anderen iets moet uitleggen kan het dus geen kwaad om eerst te vragen naar wat ze al weten in plaats van meteen maar op je eigen niveau je verhaal te doen. Of als je geen tijd hebt om te luisteren naar wat de ander al weet, dan zou je bijvoorbeeld van tevoren aan kunnen geven waar ze meer informatie kunnen vinden. Zeker bij leken kan dat nodig zijn, omdat ze niet direct onthouden welke woorden je gebruikt en het voor hun dus moeilijk is om op onbekende woorden te zoeken.
We zijn egocentrisch
Het is dus niet zo moeilijk om egocentrisch te zijn. Voordat je het weet heb je vanuit jezelf gedacht en heb je de ander tekort gedaan. Of omdat je denkt dat hij hetzelfde weet als jij of omdat je denkt dat je het beter weet dan de ander. Terwijl het enige wat je hoeft te doen om te voorkomen dat je egocentrisch gedrag vertoont is even vragen wat de ander nodig heeft. Maar dat betekent dat we minder snel moeten gaan leven, omdat we tijd voor anderen moeten nemen.
Lees ook: Welk belang heb ik