Ragtime

Ragtime is een vrolijke muziekstijl uit de Verenigde Staten die voortkomt uit een combinatie van vooral de march, populair gemaakt door John Philip Sousa (bekend om zijn militaire en patriottistische marsen), en de syncopen van de Afrikaanse drums, die de negerslaven in de Verenigde Staten niet vergeten waren. De muziek die zij maakten werd ‘patting juba’ of ‘clapping juba’ genoemd. Ook in andere landen waar Afrikaanse slaven waren was dit te horen.

Het hoogtepunt van de ragtime is ongeveer tussen 1895 en 1917. In deze tijd werd het in alle saloons, maar ook andere uitgaansgelegenheden, gespeeld.

Het begin

Het allereerste begin van de ragtime is onbekend. Waarschijnlijk is het in het Zuiden van de Verenigde Staten ontstaan. Hier werden in de jaren 1850- 1860 muziekstukken voor de banjo gepubliceerd, waarin de levendige ritmes van deze muziekstijl voorkwamen. De banjo- muzikanten konden net zo op de piano spelen als op de banjo. De syncopen, wat ragtime ragtime maakt, waren nog niet op papier te vinden in deze publicaties. Dit begon in bladmuziek pas na 1880 te verschijnen. Het gebruik van de syncopen werd door Europese klassieke componisten, zoals Claude Debussy, ook gebruikt voor hun stukken.

In saloons en bordelen werd door zwarte muzikanten uit het hoofd gespeeld. De muziek die zij speelden was nergens op papier te vinden, en is waarschijnlijk voor het grootste deel gebaseerd op Afrikaanse drum- muziek (hierin kwamen de syncopen veel voor). Voor een kleiner deel is hun muziek op de ‘fiddle’ muziek van blanke immigranten in het Zuiden geïnspireerd. Zonder mensen die erg muzikaal waren (die toch soms niet hadden geleerd om muziek te spelen) was ragtime niet ontstaan.

De manier waarop zij speelden word ‘ragging’ genoemd. Dit is het spelen van een bestaand stuk waarbij je de waarde van de noten verandert, waardoor het effect van ragtime ontstaat. De naam van ragtime komt van ragged- time, oftewel de tijdsduur (time) van de noten is uit elkaar gehaald en veranderd, d.w.z. op punten waar je het niet verwacht staat wel een noot (met natuurlijk een bepaalde tijdsduur), en andersom ook. (ragged)

Aan het einde van de 19e eeuw werden er door ‘zwarte’ bands jigs, two- steps en marches gespeeld, wat erg populair was. Wat ook meegeholpen heeft aan de ontwikkeling van ragtime, is cakewalk. Dit is veel minder complex maar heeft veel overeenkomstigheden met ragtime. Bij beide soorten zijn er bijvoorbeeld vier gedeeltes (strains) in een muziekstuk. Een cakewalk is een dans die slaven dansten, waarbij ze als prijs een cake kregen (Als dit niet zo was werd het ook wel een chalkline- walk of een walk- around genoemd). Uit deze muziekstijlen, vooral uit de marches, samen met de syncopen van de Afrikaanse drums, is de ragtime ontstaan.

Hoe kreeg het grotere publiek te maken met deze muziekstijl?

In 1893 werd ragtime bekender, ook onder mensen die niet in de saloons kwamen. Dit was het gevolg van de Chicago’s World Fair, die tussen mei en oktober van dat jaar door 27 miljoen mensen is bezocht. Hier werd ragtime gepresenteerd door verschillende muzikanten, waaronder Ben Harney. Op de fair werden veel ragtime stukken nog ‘coon songs’ genoemd. Dit is namelijk de benaming voor liedjes met racistische teksten tegen zwarte mensen, die vaak volgens het ragtime- principe zijn gecomponeerd. Ragtime werd steeds populairder en zelfs de verkoop van piano’s ging omhoog. Maar niet iedereen was er blij mee. De ‘American Federation of Musicians’ bijvoorbeeld noemde ragtime ‘unmusical rot’ en ‘musical trash’.

Wat was de eerste op bladmuziek gepubliceerde rag?

Dat weet niemand. Suggesties in chronologische volgorde:

In 1895 werd het door Ben Harney gecomponeerde ‘You’ve Been a Good Old Wagon But You Done Broke Down’ uitgegeven. Dit is volgens sommigen het eerste ragtime stuk (liedje) in de geschiedenis. De componist noemde zich de ‘Originator of Ragtime’ (de persoon die aan de wieg van de ragtime stond). Zijn stuk volgde niet de traditionele manieren van de rags.

In 1895 werden er twee liedjes in ragtime- stijl uitgegeven die gecomponeerd waren door de zwarte entertainer Ernest Hogan. Hierover over werd gezegd dat er bij deze rags op papier werd gezet wat veel muzikanten al lang uit hun hoofd speelden, maar wat nog nooit gedocumenteerd was. De liedjes waren ‘La Pas Ma La’ en ‘All Coons Look Alike to Me’, wat de opvallendste ‘coon song’ werd.

De eerste officiële instrumentale rag werd in januari 1897 uitgegeven, de Mississippi Rag, gecomponeerd door William Henry Krell.

In oktober 1897 werd de door Theodore H. Northrup gecomponeerde ‘Louisiana Rag’ uitgegeven. De mensen die vinden dat dit de eerste rag is, vinden dat eerdere gepubliceerde ‘rags’ eigenlijk cakewalks zijn (waaronder dus de ‘Mississippi Rag’). De Louisiana rag moet niet verward worden met de Louisiana rag van Leon Block uit 1911.

Scott Joplin

Scott Joplin is begonnen met componeren in 1895. In 1899 werd zijn eerste rag gepubliceerd, Original Rags. Scott Joplin is samen met James Scott en Joseph Lamb de belangrijkste ragtime componist. Op de omslag van Original Rags staat ‘picked by Scott Joplin’, en ‘arranged by Chas. N. Daniels’, wat waarschijnlijk wil zeggen dat het gecomponeerd is door Scott Joplin, en ‘mooier’ is gemaakt door Chas. Daniels. Het is niet duidelijk in hoeverre dit waar is. Een half jaar later werd de Maple Leaf Rag, ook gecomponeerd door Scott Joplin, uitgegeven. De Maple Leaf Rag is de beroemdste rag ooit, en veel mensen kennen de melodie. Qua bekendheid wordt hij gevolgd door The Entertainer.

Scott Joplin heeft behalve rags ook marches, opera’s en liedjes geschreven, soms in samenwerking met iemand anders. Leerlingen bijvoorbeeld. Ook heeft hij walsen gecomponeerd, in ragtime- stijl en in driekwartsmaat. De meeste stukken geschreven door Scott Joplin zijn uitgegeven door John Stark, de meest invloedrijke uitgever voor ragtime muziek.

Ragtime in latere tijden

In de jaren ’30 en ’40 van de vorige eeuw werd ragtime nog steeds af en toe gespeeld. Meestal werd de Maple Leaf Rag op vernieuwende manieren gespeeld. In 1945 ging Rudi Blesh van Berkeley in Californië naar New York. Tijdens deze reis beschreef hij de geschiedenis van de jazz. Kort daarna begonnen hij en z’n partner Harriet Janis het platenlabel Circle Records. Zij gaven opnames uit 1938 uit, waarop Jelly Roll Morton te horen is. Dit maakte iedereen nieuwsgierig naar vroege jazz en dus ook ragtime.

Zodoende werd ragtime in de jaren ’50 alweer populair. Er werden ook nieuwe rags gecomponeerd. Omdat de mensen wilden dat de rags authentiek klonken, werden de rags uitgevoerd op piano’s die expres ‘oud’ waren gemaakt, door ze niet te stemmen en puntige voorwerpen op de hamers te plaatsen. Hierdoor ontstond het honky- tonk geluid. Dit is het geluid van een piano dat je altijd in een Wild West film hoort in een saloon. In het echt was het waarschijnlijk zo dat de piano’s in de saloons meestal goed gestemd waren, omdat de uitbaters het belangrijk vonden dat de muziek goed uit de piano kwam.

Langzaam werd de ragtime populairder tot er in de jaren ’70 serieus naar de muziek gekeken werd, en die werd opgenomen op de manier zoals het gespeeld zou moeten worden. Volgens Scott Joplin is dat rustig, zodat de muzikale wendingen te horen zijn. Deze zijn bij ragtime volgens de meesten vaak mooi, maar je hoort ze niet als de muziek gespeeld word in het snelle tempo zoals bijvoorbeeld in de Wild West film. In 1970 kwam een het eerste album uit waar alleen maar ragtime van Scott Joplin op staat, gespeeld door Joshua Rifkin. Hij was eigenlijk een klassieke pianist en speelde dan ook op de manier waarop Scott Joplin dat gewild zou hebben. Het album werd veel verkocht.

In 1973 kwam de film ‘the Sting’ uit, waarin rags van Scott Joplin te horen zijn. Hierdoor werd ragtime ook onder het grote publiek (weer) bekend. ‘The Entertainer’ van Scott Joplin bereikte op 18 mei 1974 de nummer drie in de top 40. Tot op de dag van vandaag zijn er in heel Amerika en eigenlijk over heel de wereld ragtime componisten, waaronder Andrew Barrett, Ron O’Dell en Tom Brier; laatstgenoemde kan ragtime op tempo van bladmuziek afspelen. Tegenwoordig wordt ragtime gezien als een serieuze muziekstroming, die niet alleen op piano, maar ook op snaarinstrumenten of door orkesten gespeeld kan worden.

Uiteindelijk is ragtime de eerste muziekstijl die als 100% Amerikaans wordt beschouwd, en samen met de blues de voorloper van de jazz. Ook is ragtime (een van de) voorlopers van Boogie- Woogie, Dixieland, Novelty en Stride Piano.

Bronvermelding: - usgennet.org - wikipedia.org - loc.gov/performingarts/ - wnur.org - cnx.org