Kruudmoes of kruutmoes is een oud Gelders en Overijssels gerecht van gort, karnemelk, spek, rookworst, rozijnen en veel verse kruiden. Veelgebruikte kruiden zijn kervel, peterselie, selderie, venkelgroen of dille, kruizemunt en zuring. Het gerecht was bedoeld als stevige en voedende pap voor de werkers op het land. Tegenwoordig wordt dit gerecht zelden gegeten. Kruudmoes kan zowel warm, lauw als koud gegeten worden.

Leuk, maar niet volledig, omdat je hiermee nog niet weet hoe je dit kunt bereiden. In dit artikel is deze bereiding omschreven.

Meer wetenswaardigheden

Zoals bij de genoemde ingrediënten te zien is, zijn het ingrediënten, die allemaal op de boerderij terug te vinden zijn of terug te vinden waren. Het gold vroeger als besparing van kosten om het voedsel van je eigen bedrijf te betrekken.

De kruudmoes werd vroeger hoofdzakelijk in de zomer als hoofdgerecht gegeten, omdat het bijzonder goed en bij voorkeur koud gegeten kan worden, zodat het na bereiding niet opgewarmd hoefde te worden.

'S Zomers had men voor verwarming van het woongedeelte vrijwel geen kachel aan, zodat men niet speciaal voor het opwarmen van de maaltijd(en) de kachel aan hoefde te maken. Men maakte doorgaans een hoeveelheid voor een aantal dagen, om op die manier zo min mogelijk de kachel te laten branden.

De kruudmoes werd door elke familie anders bereid. Afhankelijk van de beschikbaarheid van ingrediënten, wat indirect verband had met het welvaren van de familie.

Basis ingrediënten  (4 borden)

Granen :

• 250 gram Gort (gepelde gerst), als alternatief kan gortepap gebruikt worden.

Kruiden (tesamen 'een handje vol scheuten') :

• Kruizemunt
• Kervel
• Peterselie

Vlees :

• 1 grove rookworst
• 1 stuk gerookt spek 250 gram

 Zuivel :

• Gortepap (als altenatief voor de droge gort)
• 1 liter Karnemelk

Toevoeging :

• 200 gram Rozijnen

 De bereiding

Als je van de ouderwetse manier van bereiden houdt, ga je een avond van te voren starten met het weken van de gort. Doe dit in ruim water, want in hetzelfde water wordt de geweekte gort ook gaargekookt. Dit kan de volgende dag. Het gaarkoken zal ongeveer 1,5 uur duren.

Doe na een half uur koken de rookworst en het spek erbij.

Neem de kruiden, bij voorkeur vers uit de (moes)tuin, maak deze schoon, ontdoe deze van eventuele dikkere en hardere steeltjes en maak het wat fijner. Het met de hand fijner maken heeft de voorkeur, omdat het snijden van de kruiden ervoor zorgt dat er belangrijke sappen verloren gaan.

Doe na ongeveer 5 kwartier koken de kruiden, samen met de rozijnen, bij de inhoud van de pan. Het geheel door laten koken tot het water ingekookt is. Let wel op dat het niet te droog wordt.

Nadat de pan van 'het vuur' is gehaald en de inhoud van de kook is, neemt men de karnemelk en giet dit al roerend er doorheen. De hoeveelheid karnemelk is afhankelijk van de gewenste dikte van de kruudmoes. De één eet liever een stevige kruudmoes, de ander liever een dunne.

Het is wel belangrijk, dat de karnemelk niet wordt toegevoegd tijdens het verwarmen op het fornuis, omdat karnemelk kan gaan "schiften". Dit is een klontering, die ongewenst is en dus het gerecht kan laten mislukken.

Het alternatief

In plaats van het weken en gaarkoken van de gort zou gebruik gemaakt kunnen worden van gortepap.

In dat geval start men met het koken van het spek en de rookworst. Voeg dan na een half uur a drie kwartier koken de kruiden en rozijnen toe. Het inkoken kan beginnen. Voeg de gortepap toe op het moment dat de inhoud nog een paar minuten op het fornuis mag staan. De inhoud raakt sowieso van de kook door de gortepap, maar hoeft ook niet aan de kook te blijven.  En ook hier eindigt het bereiden met het toevoegen van de karnemelk nadat de pan van het fornuis is gehaald en de inhoud aan het afkoelen is.

Tips

Laat de kruudmoes een nachtje afkoelen en 'rijpen'. Dat wil zeggen, doordat de rozijnen een tijdje in de sappen van de overige ingrediënten zitten, zullen ze verder 'zwellen' ofwel vocht opnemen. Tijdens het eten van de koude kruudmoes zullen niet alleen de kruiden, maar ook deze rozijnen als lekker verfrissend worden ervaren.

Voeg naar believen verse tuinkruiden toe aan de basiskruiden.

Stroop of (bruine basterd) suiker aan het bord kruudmoes kan ook naar eigen inzicht toegevoegd worden.

            Eet smakelijk ! 

 Ook interesse om je kennis te delen met anderen? Registreer je dan op LeerWiki.nl en schrijf mee!