De banaan een menselijk ontwerp

Inleiding

Er zijn nogal wat menselijke ontwerpen in deze wereld waarin we nu leven. Dan heb ik het echter niet over de producten die mensen zelf hebben gemaakt, zoals computers of huizen. Ik heb het over de banaan, de pitloze druif, de Visla, de Sphinx, de melkkoe. Het zijn allemaal menselijke ontwerpen, die niet zouden bestaan als de mens niet al eeuwenlang aan kruisen en veredeling deed. Je zou het gerust een groffe manier van genetische modificatie kunnen noemen. Want er worden eigenschappen die in de genen opgeslagen liggen bij elkaar gebracht die de mens als waardevol beoordeeld. Het gebeurt alleen niet op het niveau van het DNA, maar op het niveau van dieren of planten.

Veredelen en kruisen

Je kunt je natuurlijk afvragen of het terecht is om iets veredelen te noemen als het eigenlijk selecteren is. Wat dat betreft is kruisen eigenlijk een betere benaming. Maar kruisen slaat dan eigenlijk weer veel meer op het bij elkaar brengen van eigenschappen van twee wezens, waar veredelen eigenlijk veel meer slaat op het uitselecteren van gewenste eigenschappen.

Maar waar het bij veredelen en kruisen om gaat is het realiseren van een door mensen gewenste verandering in een diersoort of plantenras. Zo noemen mensen de pitloze druif een

veredeling omdat wij niet van harde stukjes in ons eten houden. Dus hebben we de pitloze druif ontwikkeld door net zolang door te gaan met het selecteren van druivenranken die druiven met kleine zachte pitten produceerden tot er een rank kwam die druiven zonder pitten produceerde. Zo is dat natuurlijk ook met de banaan gegaan en de zoete mandarijn en al die andere planten met een eigenschap die wij belangrijk vinden.

Het is echter een tegennatuurlijk proces wat mensen doen. Het gevolg is bijvoorbeeld dat de plant zichzelf niet meer kan voortplanten en alleen nog met behulp van de mens overleeft. Zo zou de huidige banaan als er morgen geen mens meer gaat kijken naar de bananenplantage over een paar jaar uitgestorven zijn. Er hoeft namelijk maar één ziektekiem te ontstaan waar de banaan geen weerstand tegen heeft en het is met de soort die wij eten gedaan. Iets wat bijvoorbeeld gebeurde met de Gros Michel die het meest voor de export werd gekweekt tot de Panamaziekte de soort bijna vernietigde. Dit is een gevolg van het feit dat de banaan die wij eten onvruchtbaar is en zich dus niet kan voortplanten door genetisch materiaal uit te wisselen met andere bananenplanten, die misschien wel de juiste afweer hebben.

Menselijk ontwerp

Mensen hebben dus iets met het ontwerpen van hun omgeving. Van de dijk die bedoeld is om het water weg te houden van dat stukje land met onze koeien of groente tot de pommeraner. Het is allemaal menselijk ontwerp. Waarbij we tegenwoordig steeds vaker zien dat het ontwerp geen andere functie meer heeft dan esthetisch en plezierig voor het oog. Vooral bij huisdieren zie je

het ontwerpen steeds meer de richting uitgaan van design in plaats van functie. Terwijl bij vee en planten voor de voeding de functie juist van toenemend belang is. Van de koe die veel melk geeft tot het varken dat binnen twee jaar op een paar honderd kilo vlees moet zitten. Of de komkommer die vooral groot moet zijn en niet veel smaak hoeft te hebben, maar toch ook weer niet waterig mag smaken.

Het gevolg van de functionaliteit in de voedingsindustrie, want zo mag je het zo langzamerhand wel noemen, is dat er steeds meer gekozen wordt voor directe genetische modificatie. Want op die manier kun je genetische eigenschappen van wildvreemde wezens toevoegen aan bijvoorbeeld een koe. Wat zou je zeggen van de koe die melk maakt waarin spinneneiwit zit, zodat je webdraad uit de melk kunt halen die sterker is dan staaldraad van dezelfde dikte. Zo kun je natuurlijk allerlei ontwerpen bedenken, misschien kunnen we de genen van de gekko poot bij onszelf inbouwen, zodat we verticaal kunnen klimmen zonder touw. Alleen natuurlijk wat onhandig bij het autorijden of handenschudden, maar dan kunnen we daarvoor ook weer een oplossing bedenken. Maar dat zal wel niet gebeuren, want de mens heeft vaak heel veel moeite met zichzelf genetisch modificeren, ook al doen we dat al eeuwen doordat bijvoorbeeld de meerderheid van de blanke mannen alleen met blanke vrouwen trouwen en blanke kinderen krijgen.

Ethiek

Wel komt er uit dit ontwerpen van dieren en planten en niet onszelf een ethische vraag naar voren:

Hebben wij het recht om voor ons eigen belang dieren en planten zodanig te kruisen, veredelen, modificeren dat ze alleen nog kunnen bestaan als wij voor ze zorgen.

Het antwoord op deze vraag geeft echter meer een antwoord over onze eigen gedachtengang en wensen achter het kruisen en modificeren, dan dat het een antwoord geeft op wat we nu eigenlijk moeten doen. Dus misschien moeten we niet zozeer een ethische vraag stellen als wel een slimme:

Is het slim om dieren en planten te modificeren en daarbij alleen te kijken naar onze eigen wensen of zou het nog slimmer zijn om de modificaties te bekijken in het veel bredere perspectief van invloed op:

onze omgeving;
wie wij zijn;
onze toekomst;
de toekomst van de wezens die wij modificeren;
onze verantwoordelijkheid;
onze ontwikkeling als soort;
onze portemonnee;
onze relatie met de natuur;
onze relatie met andere mensen.

Afbeeldingen