De toren van Pisa

De scheve toren van Pisa

We kennen hem allemaal wel, de wel bekende scheve toren van Pisa. Dit is een vrijstaande klokkentoren (een campanile genoemd) bij de kathedraal Duomo di Pisa, in een klein Italiaans dorpje wat ook Pisa heet. De toren is één van de ook bekende onderdelen van de Piazza dei Miracoli. De beginnende bouwmeesters van de toren van Pisa waren Gugilmo en Buonanno.

*

Geschiedenis

De bedoeling van Guglimo en Buonanno was gewoon om een verticale en dus rechte toren te bouwen. Tot hun grote verbijstering begon al kort na de start van de (augustus 1173) de toren scheef te gaan hellen. Omdat men toendertijd toch daarna de toren verder loodrecht met de grond is gaan bouwen, is de toren niet alleen scheef maar ook ietswat krom. De toren van Pisa is om precies te zijn 55,86 meter hoog, heeft 297 treden en een totaal gewicht dat geschat wordt op zo'n 14.453 ton. De huidige helling van de toren bedraagt momenteel een hoek van ongeveer 10%.

Er wordt door verschillende personen beweerd dat de bekende geschiedenis persoon Galileo Galilei (ook geboren te Pisa) voorwerpen van de toren naar beneden liet vallen om de valeigenschappen te bestuderen. Of dit echt waar is, is alleen nog nooit echt bewezen. Wel blijkt dat Galileo in 1609 bovenop deze klokkentoren demonstreerde hoe een telescoop werkt.

In 1964 vroeg de Italiaanse regering om hulp, aangezien zij zich zorgen maakten omdat hun ze bang waten dat hun bekende toren om zou vallen. Op 7 januari 1990 werd de toren dan ook gesloten uit veiligheidsoverwegingen, en om gerestaureerd te kunnen worden. Na ruim tien jaar werk werd de toren weer voor het publiek geopend op 15 december 2001, nadat verschillende bouwmeesters de helling van de toren hebben verminderd. Tijdens de laatste fase van deze renovatie, die trouwens maarliefst 28 miljoen euro kostte, hebben de experts de fundamenten van het gebouw versterkt en de toren 44 centimeter rechtop kunnen trekken, en dat terwijl de overhelling in 1993 zelfs vier en halve meter was. Nu is deze dus gestabiliseerd op iets meer dan 4 meter. Met de moderne technieken van tegenwoordig is het wel mogelijk de toren helemaal recht te zetten, maar hier werd van afgezien omdat dat het vele toerisme natuurlijk geen goed zou doen. Op dit moment heeft de toren weer dezelfde hellings percentage als in het jaar 1700. En hebben meerdere experts in 2004 vast gesteld dat de toren dus ook weer de eerst volgende drie eeuwen niet om zal vallen.

De Bouw

De toren van Pisa werd gebouwd in drie stappen, en dat over een periode van meer dan 200 jaar! De constructie van de eerste verdiepingen begon om precies te zijn op 9 augustus 1173. Na de bouw van deze verdieping in 1178 begon de toren al te hellen. Na deze eerste laag lag de bouw van de toren daarna ongeveer 100 jaar stil, dit doordat de inwoners van Pisa in oorlog lagen met Genua en Florence. Dit gaf de grond waar in de toren gebouwd was ruim de tijd om de toren goed vast te zetten.  Was de toren in één keer afgebouwd dan was hij zeker weten direct of sowieso veel eerder omgevallen.

Pas in 1272 werd de bouw hervat door Giovanni di Simone. Toen al merkte men dus ook al op dat de reeds gebouwde verdieping scheef stond. Destijds werd er dus besloten om die scheefheid in de volgende verdiepingen wat te neutraliseren door aan de ene zijde meer mortel te gebruiken dan aan de andere kant. Helaas viel de bouw weer opnieuw stil in 1284 voor weer bijna 100 jaar.

In 1372 werd de toren pas verder afgewerkt, met de bouw van de laatste en bovenste verdieping. De toren was ook toen weer al sterk naar één zijde gekanteld, en opnieuw werd besloten dit constructief op te lossen: de bovenste verdieping werd opnieuw loodrecht op het bestaande deel gebouwd.

Tot slot

Daarnaast bestaat er nog het welbekende Scheve Toren van Pisa spel. Hierbij moet je om beurten poppetjes op de verschillende lagen van wiebelende en natuurlijk plastic miniaturen toren zetten, met als kunst, hoe kan het ook anders, om er voor te zorgen dat de toren niet om valt.

Weetje: Een nog schevere toren in Nederland

Ook is het misschien nog wel een leuk weetje dat we hier in Nederland een nog schevere toren hebben. Namelijk de Walfridus toren in Bedum, een dorpje in de provincie Groningen. Deze toren lijkt misschien minder scheef, maar relatief in verhouding gezien staat deze toren dus nog schever dan toren van PIsa.