Wie is Gustav Klimt

Inleiding

Hoewel het werk van schilder Gustav Klimt (1862-1928) vaak gerangschikt wordt onder de Jugendstil of Art Deco is hij toch een prominent representant van de secessionisten uit de Weense School. Een afsplitsing die het in tegenstelling tot de Jugendstil, die toch voornamelijk gebaseerd is op toegepaste kunst, zich meer richt op de schilderkunst an sich en de beweegreden die haar, zoals in veel kunstvormen bepaald: het zich afzetten tegen de gevestigde normen. De in zijn latere artistieke leven sterk door de Nederlandse symbolist Jan Toorop beïnvloede kunstenaar blijft ondanks alle categorisaties echter altijd een individualist.

Edelsmid

De op 14 juli, 1862 in Baumgarten, een gehucht onder de rook van Wenen geboren Gustav Klimt heeft zijn talent niet van een vreemde. Alhoewel het gezin het niet breed heeft, is vader Ernst een gerespecteerd edelsmid die zijn zoon op zeventienjarige leeftijd samen met zijn jongere broer die evenals pa Ernst heet naar de kunstnijverheidsschool van de Oostenrijkse hoofdstad stuurt. De twee broers zullen lange tijd samenwerken. Al op school verdient het tweetal een zakcentje met het maken van portretten. Niet lang daarna leggen ze zich samen met gemeenschappelijke vriend Franz Matsch toe op het versieren van wanden en plafonds in openbare gebouwen waaronder de hal van het Kunsthistorisch Museum en het plafond van Palais Sturany of het befaamde badhuis in Karlsbad, Tsjechië en het kuuroord Villa Hermes. Al gauw onderscheid Gustav zich van de twee anderen met zijn allegorische mozaïeken die meer dan alleen maar decoratief zijn.

Stijl

Het zwaartepunt van zijn werk ligt evenwel bij de schilderijen. Zijn doeken vertonen overeenkomsten met de plafond- en ornamentversieringen, maar zijn rijker qua expressie. Vanaf 1886 werkt hij zelfstandig. Hoewel hij diverse prijzen wint en onder meer het Gouden Kruis voor zijn artistieke werk uit handen van keizer Frans Joseph ontvangt, is niet iedereen gecharmeerd van zijn schilderijen. Een deel van her kunstenaars establishment stoort zich aan het vermeende pornografische karakter van zijn schilderijen. Klimt laat die kritiek koud en is in 1887 medeoprichter van de Seccesion waarvan hij tevens tot voozitter wordt gekozen Deze revolutionaire beweging zet zich af tegen de gevestigde orde en opteert voor een stijl waarin kleuren, abstracte elementen, decoratieve schaakbord- en streepmotieven de kenmerkende hoofdmoot vormen. Deze breuk met het establishment roept zowel positieve als negatieve reacties op.

Gouden periode

Een reis naar Venetië, Ravenna en Florence markeert de overgang naar zijn gouden periode. Klimt is onder de indruk van de prachtige mozaïeken die hij daar in de historische gebouwen aantreft. Hij laat zich inspireren door de Byzantijnse symboliek en gaat met bladgoud werken waarmee hij indirect in de voetsporen van zijn vader treedt. Die invloed wordt voor het eerst gesignaleerd in werken als Pallas Athene (1898)en Judith (1901). Toch worden schilderijen als Potrait Of Adele Bloch-Bauer en een van zijn bekendste doeken The Kiss (1907-1908) het meest geassocieerd met die periode van zijn creatieve output. in deze fase van zijn loopbaan oogst Klimt zowel van critici als kunstliefhebbers het meeste lof en het zal later het meest herkenbare in zijn afwisselende oeuvre blijken te zijn.

Architectuur

Overigens is het ironisch dat het niet de portretten of de zinnebeeldige voorstellingen zijn, die Klimt zelf tot zijn beste werk rekent, die het best verkocht worden. Dat zijn net de landschappen die hij tijdens vakanties of ter ontspanning schildert als vingeroefeningen voor volgens wat hem het "echte werk" behelst. Dat hij dit doet met verfresten die hij voor zijn naakten en portretten heeft gebruikt spreekt wat dit betreft boekdelen. Geleidelijk aan ontwikkelen zich klimt's landschappen zich van de beproefde tappiserie- en mozaïekstijl tot een opbouw die meer tegen het kubisme aanschurkt. De omgeving in zijn afbeeldingen waarin architectuur een steeds belangrijkere rol speelt wordt steeds meer stedelijk. Personen zijn niet langer het middelpunt en hij legt een brug tussen water, begroeiing en gebouwen waarbij de ingreep van de mens in de natuurlijke omgeving een belangrijke rol speelt.

Kunstacademie

Bij zijn leven krijgt Klimt vanwege zijn wisselende stijl de nodige hoon te verwerken van collega's bij wie hij voordien in aanzien stond. De eigenzinnige schilder trekt zich hier echter weinig van aan. Zo verandert hij onder invloed van tijdgenoot Matisse de achtergrond van Dood En Leven , waarvoor hij in 1911 de eerste prijs op de wereldtentoonstelling van Rome in ontvangst mag nemen, met blauwe verf. Na de dood van zijn moeder worden zijn schilderijen meer sober en donker van kleur. Dat neemt niet weg dat hij mateloos populair is op talloze exposities waarin hij participeert. In 1917 wordt hij gekozen als erelid van zowel de kunstacademie in München als in Wenen. Hoewel zijn werklust niet te temmen is komt Gustav Klimt op 6 februari 1918 vrij onverwacht te overlijden aan de gevolgen van een hartaanval. Omdat de dan 55-jarige kunstenaar steeds aan verschillende doeken tegelijk werkt, laat hij tal van onafgemaakte werken na.

Wetenswaardigheden

Gustav Klimt maakt er een gewoonte van om zich in blote voeten op sandalen voort te bewegen en zich te kleden in lange gewaden.
In tegenstelling tot zijn collega's komt hij zelden in kroegen of op exposities. Het leven van Klimt staat 24 uur per dag in het teken van de schilderkunst.
Zijn kloosterachtige levensstijl weerhoudt hem er niet van, viriel als hij is, om er een rijk seksleven op na te houden al is hij daar echter altijd extreem discreet over gebleven.
In 1893 weigert de toenmalige minister van cultuur vanwege zijn controversiële afbeeldingen en levensstijl de benoeming tot professor aan de kunstacademie te honoreren.
In zijn latere creatieve leven schildert Klimt in navolging van Monet op locatie. Soms huurt hij zelfs een roeiboot om een bepaald gebouw vanuit de door hem gewenste hoek te kunnen bestuderen.
Ook de vader van Klimt sterft op jonge leeftijd aan de gevolgen van een hartaanval.
In 2012 staat Wenen in het teken van Gustav Klimt omdat de schilder dan exact 150 jaar geleden geboren is.