Wie was Gaudi

Inleiding

Wie vandaag de dag door Barcelona wandelt kan niet om Gaudí heen. Het werk van de beroemde architect kom je op talloze plaatsen tegen en lokt jaarlijks duizenden kunstliefhebbers over de gehele wereld naar Spanje. Zijn extravagante creaties roepen bij sommige criticasters enige weerstand op, maar anno nu staat hij te boek als de man die de architectuur een nieuw aanzien gaf.

Natuur

Op de ochtend van 25 juni 1852 komt Antoni Gaudí i Cornet ter wereld in Campo de Tarragona, een winderige uithoek in het dorre deel van Catalonië. Zelf heeft hij om onduidelijke redenen altijd volgehouden dat hij geboren zou zijn in Riudoms, op de Mas de la Calderia, halverwege genoemd dorp en Reus. Als Gaudí nog een kind is verhuist de familie naar Reus. Omdat hij al voor zijn zesde levensjaar geplaagd wordt door reuma moet hij zich vaak verplaatsen op een ezel omdat lopen te pijnlijk is. Noodgedwongen verblijft hij veel in en rond het ouderlijk landhuis en is onder de indruk van de vrolijk bloeiende struiken, de olijfgaarden, het gekakel van de kippen, het gezang van de volgels en het gezoem van de bijen met op de achtergrond het uitzicht op de heuvels van Prades. Gaudí heeft later altijd verklaard dat dit de zuiverste en mooiste impressie van de natuur was die hij ooit ondergaan heeft en noemt haar zijn ultieme "leermeester".

Artistiek begaafd

Gaudí doorloopt de middelbare school in Reus waar hij tot het derde leerjaar geen opmerkelijk goede cijfers haalt. Pas als adolescent nemen zijn intellectuele prestatie aanzienlijk toe. Afgezien van godsdienst en kerkgeschiedenis scoort hij voor alle vakken hoge cijfers. Zijn fysieke conditie gaat er op vooruit en regelmatig trekt hij met zijn vrienden de natuur in. Hij begint in dezelfde periode ook de eerste tekenen van artistieke begaafdheid te vertonen. Tijdens het laatste schooljaar maakt hij concrete ontwerptekeningen voor een constructieplan voor het plaatselijk klooster dat hij met zijn kameraden heeft bedacht.

Genie of gek

Op zijn zestiende verhuist Gaudí naar Barcelona om zijn middelbare school af te maken en zich voor te bereiden op zijn universitaire studie die hij vijf jaar tijd zal volbrengen. Zijn eigenzinnigheid ontgaat de docenten niet. Een bijzonder goede student is hij niet, maar de opleiding volstaat om zijn wezenlijke kennis van de architectuur aan te scherpen. Voor het ontwerp van een portaal van een kerkhof krijgt hij zelfs de aantekening "uitstekend". Hij blijft echter een buitenbeentje. Op zijn eindexamenwerkstuk tekent hij om de bouwtekening wat meer "sfeer" mee te geven een lijkwagen die zorgvuldiger is uitgevallen dan de eigenlijke bouwtekening. Voor de directeur van de opleiding is het een duidelijke zaak dat ze met het examen iemand hebben laten slagen die ofwel gek ofwel een genie is.

Ornament

Tegen de tijd dat Gaudí afstudeert is binnen de architectuur een rigoureuze omwenteling gaande. De contouren van het tot dan populaire en benauwend strenge neoclassicisme zijn aan het vervagen en maken plaats voor de romantiek waarin introspectie, intuïtie, emotie, spontaniteit en verbeelding centraal staan. Bovendien heerst er binnen die kunststroming waardering voor alle andere bouwstijlen uit het verleden. Koren op de molen van de ecletisch ingestelde Gaudí die zich door de meest exotische zaken laat inspireren. Een van de mensen die hij bewonderd is de Engelse kunstcriticus John Ruskin. Diens uitspraak 'Het ornament is de oorsprong van de architectuur.' is Gaudí, die in zijn werk het woord ornament van een geheel nieuwe dimensie voorziet, uit het hart gegrepen.

Güell

Gaudí raakt vertrouwd met de geschriften van Ruskin door de bibliotheek van textielmagnaat Eusebi Güell i Pacigalupi, een mecenas die in tegenstelling tot sommige autoriteiten Gaudí's werk een wamt hart toedraagt. Gaudí vindt in Güell zijn ideaal weerspiegeld, namelijk een verbinding tussen kunstenaarschap en sociaal engagement. In opdracht van Güell realiseert Gaudí diverse projecten waaronder Palacio Güell, Park Güell, Crypte Colònia Güell en Bodegas Güell. Het feit dat de meeste van Gaudí 's creaties in Barcelona te vinden zijn zal hier mede debet aan zijn.

Sagrada Familia

De meest prestigieuze onderneming waar Gaudí zich ooit aan waagt is zonder twijfel de bouw van de Sagrada Familia (De Heilige Familie = Josef, Maria en Jezus). De kerk die alle soortgelijke gebouwen in de wereld zou moeten overtreffen. Het is een opdracht van de conservatieve clerus waartegen de ouder wordende, voormalig vrijdenker Gaudí niet meer zo fel gekant is. Hij stopt ziel en zaligheid in deze zaak en gaat soms zelfs langs de deuren om geld in te zamelen om het project te ondersteunen. Op het laatst woont hij zelfs op het bouwterrein. De kerk wil echter, mede door Gaudí 's perfectionisme, maar niet af geraken en er wordt tot op de dag van vandaag nog aan gebouwd. Mocht de bouw van dit welhaast megalomane project ooit worden voltooid zal er in elk geval op de galerij plaats zijn voor 1500 zangers, 700 kinderen en 5 orgels. Dat is voorlopig evenwel nog toekomstmuziek.

Dronken zwerver

Op 7 juni 1926 steekt een in gepeins verzonken, sjofel geklede man in Barcelona een drukke straat over. Een trambestuurder die zich met ware doodsverachting een weg baant door de mensenmenigte raakt hem zo hard dat hij met zijn hoofd tegen de tramrails smakt. Hij bloedt hevig. Toegesnelde omstanders wenken verschillende taxi's, maardie weigeren die rare kwibus mee te nemen. Op zoek naar identiteitspapieren treffen ze in zijn zakken slechts wat noten en rozijnen aan. Pas als een dag later bezorgde vrienden alle ziekenhuizen en politiebureau's in de stad zijn afgegaan om hun vermiste vriend op te sporen begint het belletje te rinkelen. De "dronken zwerver" zoals de doorgereden trambestuurder hem later omschrijft blijkt de beroemde architect Gaudí te zijn. Barcelona schaamt zich diep. Men vindt hem, zwaargewond in een klein armenziekenhuis aan de rand van de stad. Het aanbod om te worden overgeplaatst naar een luxe privé kliniek slaat Gaudí af. Hij wenst te sterven te midden van het volk. Dat doet hij op 10 juni 1926. Drie dagen later begeleiden honderdduizenden rouwenden Gaudí naar zijn laatste rustplaats in zijn eigen Sagrada Familia.

Overzicht van werken

Sagrada Familia
Finca Güell
Palacio Güell
Colegio Teresiano
Casa Vicens
Casa Calvet
Crypte Colònia Güell
Bellesguard
Park Güell
Finca Miralles
Casa Batló
Casa Milà
Casa El Capricho
Bisschoppelijk paleis in Astorga
Casa de los Botines
Bodegas Güell
Eerste Glorierijke Mysterie van Montserat
Kathedraal van Palma

Literatuur

Er zijn een kleine duizend publicaties over het werk van Gaudi verschenen, maar voor een gedegen introductie voldoen deze beide boeken.

Rainer Zerbst: Gaudí 1852 - 1926 Antonio Gaudí i Cornet - een leven in de architectuur (ISBN 3-8228-7784-0)
Marc Llimargas/Joan Bergós: Gaudí - de mens en zijn werk (ISBN 90-6113-966-X)