Wat Is Blues Muziek

Inleiding

Blues is een van de meest vitale expressies die de zwarte Amerikaanse cultuur heeft voortgebracht. Geworteld in de Mississippi-Delta strekt deze traditionele muziek aan het begin van de vorige eeuw zijn tentakels uit om zich in de daaropvolende decennia als een inktvlek over de hele wereld te verspreiden. Ook muziekliefhebbers die niet zo bekend zijn met het fenomeen zijn er onbewust mee in aanraking gekomen. The Beatles, The Rolling Stones, symfonische rockbands, metalgroepen en legio adere artiesten putten ook nu nog uit deze rijke en onuitputtelijke bron die onze muziekhistorie rijk is.

Zelfmedelijden

Blues is het meervoud van het Amerikaanse woord blue, een moeilijk naar het Nederlands vertaalbare term die grofgesproken voor een melancholieke, lichtelijk depressieve levenshouding verbeeld. Het heeft echter weinig of niks te maken met zelfmedelijden, maar staat voor de poëzie van de gewone man waarmee hij zijn harde bestaan met veel gevoel voor ironie en humor verwoordt. Het is een gevecht voor menselijke waardigheid in een maatschappij waar mensen helaas nog steeds beoordeeld worden op hun huidskleur. Dat kan diep gaan, tot in de donkerste krochten van het collectief onderbewustzijn, gevoed door de voodoocultuur die de zuidelijke Delta lange tijd overheerst. Het is de mythologie van zwart Amerika.

Oerblues

Blues als muziekvorm is ontstaan rond 1900 en vormde de spreekbuis van de zwarte bevolking van de verenigde Staten. Het genre is ontsprongen uit de werkliederen en ballades van de voormalige slaven, vermengd met blanke countrymuziek; op de keper beschouwd een mengsel van Europese folksongs en traditionele Afrikaanse muziek. De eerste bekende componist is W.C. Handy die de muziek op papier vereeuwigd en wiens songteksten een oorspronkelijk voorbeeld vormen van de dan gangbare spreektaal. Belangrijkste exponenten zijn op dat moment Ma Rainy en Bessie Smith die met hun expressieve vocalen grote indruk maken. Die glorietijd duurt tot ongeveer 1926.

Countryblues

In de daaropvolgende periode viert de country- of deltablues zowel een artistiek als, relatief gezien, commercieel hoogtepunt. Succesvolle vertolkers zijn onder meer Son House, Willie Brown, Charlie Patton en Skip James. Meest tot de verbeelding sprekende artiest is echter Robert Johnson. Deze enigmatische bluesman zou volgens het verhaal ergens op een verlaten kruispunt zijn ziel verkocht hebben aan de duivel in ruil voor zijn talent. Een "ervaring" die hij vereeuwigd heeft in het nummer Crossroads Blues. Het feit dat hij hooguit een dertigtal liedjes heeft opgenomen er maar twee foto's van hem bestaan en hij op 27-jarige leeftijd naar verluidt wordt vergiftigd door een jaloerse man met wiens vrouw hij het bed zou hebben gedeeld versterkt alleen nog maar de legende. Hoe dan ook: hij wordt algemeen beschouwd als een van de beste bluesvertolkers aller tijden.

Exodus

Met de komst van de grote depressie in de jaren dertig van de vorige eeuw trekken duizenden werkelozen naar het noorden van de Verenigde Staten en vestigen zich in de grote industriële centra. De muziek verplaatst zich eveneens van het platteland naar de grote steden. De akoestische blues maakt een metamorfose door en wordt elektrisch. Aan de westkust plugt T-Bone Walker als een van de eersten zijn gitaar in, navolger B.B. King neemt zijn debuutplaatje op in Memphis, John Lee Hooker maakt Detroit onveilig met zijn demonische boogie en dan is er nog de door kopstukken als Muddy Waters, Elmore James en Howlin' Wolf in de steigers gezette Chicagoblues die het solide fundament is van alle latere rockmuziek.

Funk en soul

Door de opkomst van de rock and roll en de latere reguliere popmuziek, met The Beatles voorop, lijkt de blues langzamerhand in de vergetelheid te raken. Goed, begin jaren zestig van de vorige eeuw maken countryblues-artiesten als Son House, Sleepy John Estes, Mississippi John Hurt en Skip James hun opwachting tijdens het baanbrekende Newport Folk Festival in Amerika. Maar daar worden deze bluespioniers door het overwegend blanke studentenpubliek toch vooral gezien als curieuze relikwieën uit een ver veleden. Dat is ook de reden dat jonge zwarten zich massaal van de blues afkeren. Zij zien het als de muziek van hun grootouders die ze associeren met slavernij en onderdrukking. In navolging van de heersende moraal en liberalisering van het politieke klimaat eisen ze respect. Say It Loud, I'm Black And I'm Proud, luidt het motto naar de gelijknamige song van James Brown. Soul en funk vormen van nu af aan hun muzikale wapens.

Bleke blues

Ondertussen hebben blanke muzikanten de blues geadopteerd. In Amerika schieten witte bluesgroepen als paddestoelen uit de grond en in Engeland voltrekt zich als kielzog van de Beatlemania de door Chris Barber, Alexis Korner en John Mayall met zijn Blues Breakers, waarin o.a. Eric Clapton en Peter Green van Fleetwood Mac emplooi vinden, de Britse Bluesboom. Het is wrang om te moeten constateren dat tal van latere blanke Amerikaanse bluesartiesten zich in eerste instantie door hen hebben laten inspireren en pas later ontdekten dat de ware roots van de blues in hun eigen geboorland gegrondvest zijn.

Herwaardering

Gedurende de tweede helft van de jaren zeventig en het begin van de jaren tachtig leidt de blues, in de schaduw van disco, punk, new wave en aanverwante "hippe" stijlen een sluimerend bestaan. Het heilige vuur is echter nog lang niet gedoofd. Doorbijters als inmiddels ter ziele gegane helden als Luther Allison, Johnny Copeland, Buddy Guy en Junior Wells houden de fakkel met veel verve brandend. Hun onbuigzaamheid werpt zijn vruchten af. John Lee Hooker maakte met behulp van een aantal contemporaine artiesten zelfs een grandioze comeback, terwijl de betreurde Stevie Ray Vaughan en aanverwante navolgers er mede debet aan zijn dat zich medio jaren '80 een herwaardering van het genre voordoet.

Toekomst

Rond de eeuwwisseling maak de blues een ongekende bloei door. Zowel alternatieve als meer tradioneel ingestelde kringen omarmen het genre, terwijl zich ook steeds meet zwarte vertolkers aan het front melden. De cd-uitgaves zijn haast niet meet biuj te benen, concerten worden druk bezocht en festivalorganisatoren doen goede zaken. De onvoorspelbare machinaties die het muziekwereldje draaiende houden indachtig zal dat natuurlijk niet eeuwig blijven duren. Grootse gevoelens en diepe emoties zijn echter van alle tijden. Onverulde verlangens en het onontkoombare noodlot; de roep om loutering zal nooit verstommen. En dan biedt enkel nog de bovenaardse oerkracht van de blues soelaas.

Tips

Bovenstaande links zijn slechts een paar summiere en selectieve tips voor de beginnende bluesliefhebbers die meer informatie wensen te vergaren over dit welhaast mythische muziekgenre. Het is enkel een beknopte handleiding. Besef dat het mooiste aspect van ware muziekliefde is dat je de dingen zelf leert ontdekken. Veel succes gewenst op deze avontuurlijke trip!