Wat vieren we met Driekoningen

Inleiding

Nadat we de feestmaand december hebben gehad, staat al gauw 6 januari voor de deur. Op deze dag wordt jaarlijks Driekoningen gevierd. Dit feest wordt ook wel ‘’Openbaring van de Heer’’ of ‘’Epifanie’’ genoemd. Bekend is dat veel kinderen op deze dag als koningen verkleed door de straten gaan. Maar wat we vaak niet weten, is wat nou eigenlijk de oorsprong is van Driekoningen. Wat vieren we eigenlijk?

Wat vieren we

Op Driekoningen wordt jaarlijks een gebeurtenis uit de Bijbel herdacht. Driekoningen is dan ook een christelijk feest. In de evangelie van Mattheus, 2:1 – 18, staat een verhaal over een aantal wijze mannen uit het Oosten. Zij zagen een zeer heldere ster aan de hemel staan en volgden deze. Zo vonden zij in Bethlehem uiteindelijk de koning van Joden, Jezus Christus. Hij was toen net geboren. In dit evangelie staat niet beschreven hoeveel Wijzen er zouden zijn geweest. Omdat er volgens het evangelie echter drie geschenken aan Jezus zijn gegeven door de Wijzen, wordt ervanuit gegaan dat er ook drie Wijzen aanwezig waren. In de bekendste legende hierover heten deze drie Wijzen Balthasar, Melchior en Caspar. Zij schonken respectievelijk mirre, goud en wierook. In het evangelie staat ook niet vernoemd dat het gaat om Koningen. De mannen worden Wijzen genoemd. Door een verhaal uit Jesaja, een boek van de Bijbel, zijn de Wijzen uiteindelijk ‘’omgevormd’’ tot Koningen.

‘’Volkeren komen naar uw licht, konin­gen naar de glans van uw dageraad. ..... Een vloed van kamelen zal u over­dek­ken, dromedarissen van Midjan en Efa; alle bewoners komen uit Seba, met goud en wierook beladen.’’ (60,3.6)

Dit stuk tekst doet erg denken aan wat er te lezen is in de evangelie van Mattheus. Het gaat over het volgen van een licht en over goud en wierook, twee cadeaus van de Wijzen. Omdat in Jesaja gesproken wordt over Koningen, is men dat in de loop der tijd ook gaan doen over de Wijzen. Hierdoor is de naam van de feestdag tegenwoordig dan ook Driekoningen.

Wie vieren het

Van oorsprong is Driekoningen een Christelijke feestdag. Vooral Christenen van over de hele wereld vieren dus Driekoningen. De data van de feestdag kunnen overigens verschillen. In het katholicisme mag het feest nooit op een werkdag vallen. Wanneer 6 januari een werkdag is, wordt gekozen om de gebeurtenis op de eerste zondag na 1 januari te herdenken. Vaak wordt echter gewoon 6 januari aangehouden als standaarddatum voor Driekoningen. Onder kinderen, al dan niet christelijk, is Driekoningen ook een erg populair feest. Dit komt door het snoep dat op deze dag te halen valt. Meer informatie hierover is te vinden in het volgende stuk.

Hoe vieren we het

Zoals eerder al werd aangegeven, vieren veel kinderen Driekoningen. Zij verkleden zich op deze dag als één van de drie koningen: met een cape, een zelfgemaakt kroontje en vaak ook nog een leuke lampion. Vervolgens gaan ze in de buurt langs de deuren. Ze zingen een liedje en de luisteraar geeft vaak snoep als beloning. De traditie verliest aan populariteit de laatste jaren. Vaak gaan de kinderen alleen nog maar langs bekenden. Het geven van snoep is terug te leiden op het oude Germaanse gebruik van het geven van offermalen. De lampions zijn afgeleid van fakkels, waarmee boze geesten en demonen werden verdreven. Het bekendste liedje van Driekoningen is het volgende:

‘’Drie koningen, drie koningen

Geef me een nieuwe hoed!

M’n oude is versleten,

mijn moeder mag ’t niet weten.

M’n vader heeft het geld,  

al op de toonbank geteld!’’

Jan Steen heeft een schilderij gemaakt over het Driekoningenfeest. Hierdoor is goed af te leiden hoe vroeger in Nederlander Driekoningen gevierd werd. Er werd veel gezongen, gedronken en gegeten. Men at onder andere de zogenaamde Koningentaart. Hierin werd een voorwerp zoals een boon of een muntje gestopt. De persoon die tijdens het eten dit voorwerp tegen kwam had de eer om zich een dag lang de Koning en baas van het huis te mogen noemen.

In Maastricht wordt Driekoningen jaarlijks groots gevierd door een Driekoningenstoet. Tientallen als Koningen verklede mensen trekken op een paard of ezel door de stad heen. Natuurlijk ontbreken kinneke Jezus en ouders ook niet in de optocht. Om de stoet af te sluiten wordt er een kerkmis gehouden. Veel mensen zien Driekoningen ook als het juiste moment om de kerstboom de deur te wijzen. In Zuid-Europa wordt Driekoningen vaak grootster gevierd dan hier in het noorden. De Koningen worden vaak net als Sinterklaas feestelijk de stad binnengehaald en mensen geven elkaar cadeaus. Driekoningen is ook vaak een vrije dag.

Niet te vergeten is dat er tijdens Driekoningen water wordt gewijd, het zogenaamde Driekoningenwater. Dit water staat bekend als het meest krachtige wijwater dat er is. Vooral in het midden en oosten van Europa is deze traditie nog levendig. Met het wijwater zouden mensen en dieren van ziektes en kwalen genezen worden. 

Andere christelijke feestdagen

● Carnaval - de drie dagen voor Aswoensdag

● Aswoensdag - 46 dagen voor Pasen

● Palmzondag - de zondag voor Pasen

● Witte Donderdag – de donderdag voor Pasen

● Goede Vrijdag – de vrijdag voor Pasen

● Stille Zaterdag - de dag voor Pasen

● Pasen – de eerste zondag na de eerste volle maan van de lente

● Hemelvaart – 40 dagen na Pasen

● Pinksteren – 50 dagen na Pasen

● Allerheiligen - 1 november

● Allerzielen - 2 november

● Kerstmis – 25 en 26 december

Conclusie

Driekoningen is een christelijke feestdag waarop wordt gevierd dat een aantal Wijzen uit het oosten het kindje Jezus in Bethlehem bereikten. Vaak wordt ervanuit gegaan dat er drie Wijzen aanwezig waren. In de loop der tijd is men over Koningen gaan spreken. Het feest wordt onder andere gevierd door kinderen die deze dag zingend de straten door gaan. Ook worden er op sommige plekken in Nederland Driekoningenstoeten georganiseerd.

Bronnen afbeeldingen: Wikimedia Commons, Klearchos Kapoutsis