Wat vieren we met Carnaval

Inleiding

In de het zuiden van Nederland en in België breekt ieder jaar rond februari/maart een groots feest los: Carnaval. Drie dagen lang, van een zondag tot en met de daaropvolgende dinsdag, verkleden mensen zich in de gekste kostuums, lallen luidkeels mee bij gezellige liedjes en wordt er ook veel gedronken. Dit klinkt niet gelijk als een christelijk feest. Carnaval heeft echter wel een christelijke oorsprong. Maar wat wordt er (oorspronkelijk) dan precies gevierd met Carnaval?  

Wat vieren we?

Carnaval wordt gevierd op de drie dagen voor Aswoensdag. Dat is dus van zondag tot en met dinsdag. Op Aswoensdag begint de christelijke vastentijd. Carnaval was de periode die in teken stond van het nog één keer losgaan voordat de zwaar ingetogen vastentijd begon. Waarschijnlijk werd Carnaval al gevierd voordat het christendom bestond. Het werd toen als ‘’gewoon’’ (eet)festijn gevierd door heidenen. Heidenen waren volgens christenen ongelovigen of afvalligen, mensen die afstand hadden gedaan van het Christendom. Het is dus te begrijpen dat de Kerk tegen alle gebruiken van de Heidenen was, zo ook het Carnavalsfeest. De Kerk besloot echter om het Carnavalsfeest om te zetten in een christelijke traditie, aangezien het te moeilijk werd geacht om het feest te verdrijven of te verbieden. Het Carnavalsfeest was een goede ‘’intro’’ op de vastenperiode, waarin iedereen nog één keer los kon gaan.

Er zijn verschillende theorieën over waar het woord Carnaval nou eigenlijk precies vandaan komt. Zeer waarschijnlijk komt het van het Latijnse ‘’carne vale’’ wat iets betekent als ‘’vaarwel van het vlees’’. Dit duidt op de aankomende vastenperiode, waarin het verboden is om vlees te eten. Een andere theorie is dat Carnaval komt van ‘’carne valere’’. Het lijkt veel op de voorgaande Latijnse constructie, maar betekent net iets anders: ‘’het vlees regeert’’. Carnaval is in deze betekenis dus de periode waarin vlees regeert, waarin vlees nog één keer in overvloede gegeten zal worden.

Wie vieren het?

Carnaval is tegenwoordig een groot feest dat allang niet meer alleen door christenen gevierd wordt. Dat heeft er onder andere mee te maken dat het religieuze karakter/uitstraling van de feestdag voor een groot deel verdwenen is. Veel mensen staan er niet meer direct bij stil dat Carnaval een christelijke oorsprong heeft. Over de hele wereld vieren mensen van verschillende culturen, leeftijden en lagen van de bevolking drie dagen lang met elkaar het Carnavalsfeest.

Hoe vieren we het?

Vroeger stond Carnaval voornamelijk in het teken van eten, vooral het eten van vlees. De dinsdag van Carnaval stond bekend als Vette Dinsdag. Op deze dag pakten gezinnen al het vet dat ze nog in huis hadden en gebruikten alles op bij het koken. Dit aangezien ze het de komende 40 vastendagen (zondagen niet meegerekend) toch niet mochten gebruiken en het dan maar zou bederven. In de jaren die daarop volgden is Carnaval uitgegroeid tot een steeds groter feest. Het staat allang niet meer alleen in het teken van veel eten.

In Nederland en België wordt Carnaval vooral gevierd in Brabant en Limburg, ‘’onder de rivieren’’. Veel steden veranderen hun naam tijdens de Carnaval periode. Zo wordt Tilburg bijvoorbeeld Kruikenstad genoemd, en de inwoners Kruikenzeikers. Verder staat Carnaval bol van tradities. Op de eerste dag, de zondag dus, wordt de symbolische sleutel van een stad of dorp vaak uitgereikt aan Prins Carnaval. Prins Carnaval is een soort ceremoniemeester van het Carnavalsfeest. Door de sleuteloverdracht wordt duidelijk dat hij drie dagen lang de ‘’macht’’ krijgt over de stad of het dorp en in die periode de stad op zijn kop mag zetten. Dit gaat vaak gepaard met optochten waaraan tientallen grotere en kleinere praalwagens meedoen. Deze wagens zijn vaak gemaakt door lokale Carnavalsverenigingen. Deze Carnavalsverenigingen zijn ook verantwoordelijk voor een groot deel van de feesten die tijdens de drie dagen feest gevierd worden. Wat haast een vereiste is tijdens het vieren van Carnaval, is om je in het gekste kostuum te kleden. Voor jongeren is Carnaval ook een groot feest. In de avond gaan ze met vrienden bijvoorbeeld naar de kroeg om daar eens goed te drinken.

Ook op andere plaatsen in de wereld wordt Carnaval gevierd, met als groots hoogtepunt natuurlijk het carnaval in Rio de Janeiro, Brazilië. Daar wordt één van de grootste straatoptochten ter wereld gehouden ieder jaar tijdens Carnaval. Gigantische praalwagens, swingende muziek en schaars geklede vrouwen zorgen ervoor dat ieder jaar zo’n twee miljoen mensen deelnemen aan het Carnaval. In Rio duurt het Carnavalsfeest overigens vier dagen in plaats van drie. Het eindigt wel beide op Aswoensdag.  

Andere christelijke feestdagen

● Driekoningen – 6 januari

● Aswoensdag - 46 dagen voor Pasen

● Palmzondag - de zondag voor Pasen

● Witte Donderdag – de donderdag voor Pasen

● Goede Vrijdag – de vrijdag voor Pasen

● Stille Zaterdag - de dag voor Pasen

● Pasen – de eerste zondag na de eerste volle maan van de lente

● Hemelvaart – 40 dagen na Pasen

● Pinksteren - 50 dagen na Pasen

● Allerheiligen - 1 november

● Allerzielen - 2 november

● Kerstmis – 25 en 26 december

Conclusie

Carnaval is de driedaagse periode van feest voor Aswoensdag. Tijdens deze periode werd er oorspronkelijk erg uitgebreid gegeten als voorbereiding op de vastenperiode die op Carnaval volgt. Tegenwoordig heeft Carnaval weinig christelijke uitstraling meer en wordt er vooral veel gefeest. In veel steden in zuidelijk Nederland en België worden praalwagentochten gehouden en tientallen feesten georganiseerd. 

Bronnen afbeelding: Wikimedia Commons, Vinima