Een gezond zelfbeeld volgens de Bijbel

Inleiding

Een gezond zelfbeeld is erg belangrijk voor ieder mens om goed te kunnen functioneren in deze wereld. Houdt een gezond zelfbeeld in dat we altijd tevreden zijn met onszelf? Houdt een gezond zelfbeeld in dat we altijd kritisch zijn naar onszelf? Of is er ook een tussenweg? En wat leert één van de oudste boeken op de aarde ons over dit onderwerp? Ik heb geprobeerd een aantal zaken zo goed mogelijk op een rijtje te krijgen omtrent dit onderwerp, met als leiddraad de Bijbel. De Bijbel is voor christenen, maar ook voor veel andere mensen die geen christelijke achtergrond hebben een inspriratiebron in het leven. Ook omtrent het zelfbeeld van de mens kunnen we de Bijbel leren kennen als een goede Raadgever!

Ik wil mijn inleiding opdelen in 3 delen. 1. Levensloop en zelfbeeld 2. Maatschappij en zelfbeeld 3. Bijbel en zelfbeeld

Vooraf de vraag waarom is ons zelfbeeld de moeite waard om over na te denken?

Vooraf lezen: Mattheüs 25: 14-30

Ons zelfbeeld bepaald in grote mate hoe wij functioneren in het dagelijks leven. Ik zal een paar voorbeelden noemen. Denk ten eerste eens aan ons sociaal-emotioneel gebied. Als wij minderwaardig over onszelf denken, denken we automatisch overdreven goed van anderen. Ons zelfbeeld zorgt in dezen voor een vertekend beeld van de werkelijkheid en zal zodoende onze acties beïnvloeden. Ten tweede valt te denken aan maatschappelijk niveau. We worden door allerlei subjecten om ons heen beïnvloed op ons zelfbeeld. Iedereen hangt een oordeel aan je. Aan jou is de taak die te filteren. Kom je uiteindelijk op een negatief niveau terecht en krijg je daardoor een negatief zelfbeeld, dan zal je jezelf waarschijnlijk onbekwaam gaan achten in je werk, omdat je niet meer ziet op de talenten maar op de kritiek. Als laatste kunnen we denken aan geestelijk gebied. In Gods Woord worden wij na de zondeval geacht tot niets nuttigs. Als we dit verkeerd interpreteren, zullen wij dit naar onze dagelijkse bezigheden doortrekken en onszelf onbekwaam achten in alle dingen. Zodoende zou er depressie kunnen ontstaan. Aan de andere kant wordt gepropageerd uit andere kerkverbanden dat we verlost zijn, vrij van zonde en schuld door de liefde van God. God geeft dat je zo goed bent in je werk, God geeft dat je zo mooi bent, zo gevoelig en zo’n prachtig persoon. Als we dit verkeerd interpreteren komen we neer op zo een prachtig persoon, dat God je bijna niet kan afkeuren.

In deze wil ik ook meteen zeggen, en hoop ik niet dat ik jullie moet teleurstellen, dat ik geen pasklaar antwoord gevonden heb op mijn vraag ‘wat is een gezond en Bijbels zelfbeeld?’. Ik ben van mening dat de Bijbel ons in deze ook weer oproept tot bekering, om zo uit Gods hand te mogen leven dat we aan de voeten van God ons zelfbeeld opbouwen. Van Hem alles te mogen verwachten. Dat we niet in onszelf roemen maar alles uit God. Ook is de bekering noodzakelijk om recht te kunnen doorleven, al de weldaden die God beloofd aan zijn kinderen, die zeker goed zijn voor ons zelfbeeld!

Levensloop en zelfbeeld

Door de jaren heen wordt een mens gevormd. Gevormd door allerlei externen die invloed uitoefenen op een persoon. Dit betekend dat er bij de persoon allerlei indrukken en prikkels binnenkomen en worden vastgehouden of gefilterd. De basis van ons zelfbeeld ligt bij de basis van ons leven. In het kleine tere leven dat door een moeder op de wereld wordt gebracht is nog geen mogelijkheid om zelf informatie te filteren. Een baby is 100% afhankelijk in eerste instantie van de ouders. Ook wat betreft het zelfbeeld.

Tot en met het 18e levensjaar is er grote invloed vanuit de thuissituatie op een persoon in een wat mij betreft normale situatie. De opvoeding speelt een grote rol in het opbouwen van het zelfbeeld. In de opvoeding is het noodzaak dat er door ouders op zodanige wijze met hun kind wordt omgegaan, dat het ruimte krijgt om op een gezonde manier het zelfbeeld op te bouwen. Dit kan alleen gebeuren met een autoritatieve opvoedingsstijl. In deze opvoedingsstijl worden duidelijke grenzen aan het gedrag van een kind gesteld, maar er wordt ook veel positieve aandacht aan het kind gegeven. Positieve aandacht en het stellen van regels zijn dus van belang voor het ontwikkelen van een gezond zelfbeeld. Waarom? Uit de positieve aandacht kan een kind weten dat het ten eerste ‘er mag zijn’ zoals hij is en ten tweede kan het daaruit opmaken of het iets goed doet of niet. Er kunnen complimenten gegeven worden die onmisbaar zijn voor het opbouwen van zelfbeeld, zeker bij een kind. Aan de andere kant dienen er regels gesteld te worden. Die regels voorzien in een kader van normen en waarden. Dat zijn de grenzen waarbinnen alles meetbaar gemaakt wordt voor het kind. Een kind kan weten wanneer het iets goed doet of niet. Dan kan het weten wanneer het complimenten verdient en wanneer juist niet. De waarden en dus ook de waardigheid van het kind liggen voor de verantwoordelijkheid van de ouders! Dat is een eyeopener voor mij! Ik ben verantwoordelijk voor het zelfbeeld van mijn kind! Ik geef het kind de basis van zijn of haar zelfbeeld. Ja sterker nog, ik maak het zelfbeeld van het kind. Want veel dingen die in de opvoeding worden opgebouwd, maken de persoon die het later wordt. Hier kan een hoop misgaan. Opvoeden is zo’n verantwoordelijkheid. De minste verwaarlozing van het kind kan resulteren in een beschadiging van het zelfbeeld. Als het kind geen genoeg aandacht krijgt kan het minderwaardig gaan denken. Misschien ben ik de aandacht van papa en mama wel niet waard. Als het teveel aandacht krijgt kan het zelfbeeld buiten proporties groeien en de daarbij behorende eisen van het kind. Ook de periode op school, verenigingen en dergelijke zijn belangrijk voor een kind. Wordt een kind gepest? Dan zal dit negatieve invloed hebben op het zelfbeeld. Wordt een kind niet gepest maar valt het gewoonweg tussen wal en schip, dan heeft dit een gigantische invloed op het zelfbeeld. Eenzaamheid is een killer voor het zelfbeeld. De minderwaardigheid die een kind in de jeugd oploopt in een gebrekkige opvoeding of bijvoorbeeld plagerijen op school o.i.d. kunnen op latere leeftijd resulteren in depressies die zelfs met professionele hulp moeten worden opgelost! In het kort gezegd: Zaken omtrent het zelfbeeld die in de jeugd ontstaan kunnen we niet af doen met ‘het trekt zichzelf wel weer recht’. Het zelfbeeld vereist activiteit. In de eerste plaats van de ouders en op latere leeftijd moet het kind zo opgevoed zijn dat het die verantwoordelijkheid adequaat kan overnemen.

Kolossenzen 3:21 Vaders prikkelt uw kinderen niet, opdat zij niet moedeloos worden. Efeziërs 6:4 En gij, Vaders, verbittert uw kinderen niet, maar voedt hen op in de tucht en in de terechtwijzing des Heren.

Hieruit mag ik concluderen dat opvoeding een grote rol speelt in de opbouw van ons zelfbeeld. Als je kinderen mag krijgen, voedt ze op met de Bijbel als leidraad, zeker wat betreft dit onderwerp.

Maatschappij en zelfbeeld

Waarom het hoofdstuk maatschappij en zelfbeeld? Ik ben van mening dat, juist omdat we in een maatschappij als deze leven, het zo belangrijk is dat dit onderwerp bespreekbaar blijft. Juist de trend die we zien in de maatschappij omtrent ons zelfbeeld moet ons oproepen tot bezinning. Hoe gaan wij om met onszelf? In de maatschappij draait alles om taxeren.

Ieder mens heeft een waardeoordeel over zichzelf en de mensen die hij ontmoet. Vaak taxeren we onbewust. We geven ergens waarde aan. Het woord waarde hangt nauw samen met het woord waardigheid. De waarden van waaruit je leeft laten zien welke waardigheid een mens in jouw ogen heeft, welk mensbeeld er zit achter alles wat je doet. Het vervelende, voor visueel ingestelde wezens als de mens, is dat termen als waarde en waardigheid ontastbaar zijn. Het is iets denkbeeldigs, iets uit het onderbewustzijn. Iets dat gevormd wordt door processen. Processen die gevoed worden door het eigen denken, maar ook door interactie met de omgeving. Daarom heeft de maatschappij het tastbaar gemaakt in twee delen.

1. De term ´human capital´. Dit wil uitdrukken hoeveel mensen waard zijn in een bedrijf. Vrij vertaald ´het kapitaal mens´. De mens wordt wat mij betreft afgetekend als een vat. Een holle ton waarin een mengsel gemaakt is. Een mengsel van kwaliteiten en capaciteiten. Dit mengsel maakt de mens kapitaal. De mens kan worden gebruikt. Tijdens de dienst die de mens bewijst wordt hij getaxeerd, in grote lagen van de maatschappij vaak op financieel niveau. Naar je salaris, functie, baan of opleiding wordt je getaxeerd. Dit is het resultaat van een maatschappij die om getallen draait. Voor de mens als sensitief wezen is daarin geen plaats. Je draait mee in het systeem en je waarde wordt bepaald door wat jij aan prestatie en geld oplevert. Op deze manier worden zowel mannen als vrouwen getaxeerd.

1. Cosmetica (wat uit het Grieks komt en ´mooi maken´ betekend) Vrouwen worden tegenwoordig ongekend getaxeerd aan de hand van hun uiterlijk. Er zijn genoeg banen waar je uiterlijk meetelt om aangenomen te worden. Denk aan branches als luchtvaart en horeca. En buitenom deze branches is er gewoon de norm van slankheid en de strakke huid, ook boven de 50. En niet dramatisch bedoelt hoor, maar je zorgt toch wel dat je zeker twee kledingstukken in de nieuwe modekleuren hebt? Is dat belangrijk dan? Ja zeker, op straat wordt je getaxeerd!

We zullen nooit boven ons zelfbeeld uit groeien. Dat betekend dat je een beeld van jezelf hebt of krijgt in je hoofd. Dat geeft een kader aan van jouw capaciteiten en kwaliteiten. Je zult je nooit gaan gedragen buiten dit kader. Want dat past volgens jou niet bij jou. Dat kun jij helemaal niet. Daar ben jij helemaal niet voor gemaakt enzovoorts. Dat past niet bij jou gebreken. In Spreuken 23:7 lezen we ‘want gelijk hij (dat is de mens) bedacht heeft in zijn ziel, alzo zal hij tot u zeggen…’ Op internet werd deze zin vertaald als ‘zoals je denkt in je hart, zo ben je’. Als we eens kijken naar mensen die zichzelf minderwaardig schatten in vergelijking met anderen doordat dit waardeoordeel er nu eenmaal uitkomt, dan gaat die persoon zo dus denken in zijn hart. Zo zal die persoon zich dan ook gaan gedragen. Minderwaardig. En wie zich minderwaardig voelt bevind zich op gevaarlijk terrein. Want minderwaardigheid is een voorportaal voor depressie als we niet inzien waar het vandaan komt en als we er niet mee aan de slag gaan. Dan heb ik het hier natuurlijk over minderwaardigheid die vanuit de omgeving bij ons wordt opgewekt.

Zodoende mag ik concluderen dat de maatschappij een zeer gevaarlijke factor is om ons zelfbeeld mee op te bouwen.

Bijbel en zelfbeeld

De Bijbel spreekt als Gods woord, Gods stem tot ons mensen. Om de Bijbel recht te kunnen verstaan moeten onze zielsogen worden geopend. Dan pas, als God dit wonder in ons hart werkt zullen we begrijpen wat God tot ons spreekt. Gods kinderen mogen bij tijden door genade zien dat hun zonden door het bloed van Christus is afgewassen. Dat zij zich zalig mogen weten in de gezegende Messias. Uit zichzelf hebben ze in deze niets aan te brengen. Het is een éénzijdig Godswerk. Willen ze dan niets inbrengen, o jawel, maar ze moeten leren sterven aan zichzelf om ruimte te maken voor God en Zijn eeuwige wonder. Wanneer wij deze zaken niet recht in ons hart kennen spreekt de Bijbel ook tot ons. In Jesaja 59 lees ik dan dat mijn gedachten zijn gedachten der ongerechtigheid en dat er geen recht is in mijn gangen. En in Markus 7 lees ik dat hetgeen uitgaat van mij mijzelf ontreinigt. En ten laatste in Romeinen 3 worden wij als mensen samen aangesproken: ‘Er is niemand rechtvaardig’, er is niemand verstandig’, tezamen zijn wij onnut’. In de kanttekening staat hierbij ‘onbekwaam om enig goed te doen’. In Gods ogen zijn wij onbekwaam om enig goed te doen, dat wil zeggen om enig goed te doen in kennis gerechtigheid en heiligheid. Dat is omdat we in dezen het Beeld Gods verloren zijn door de diepe val in Adam. Dit moet leiden tot ootmoedigheid. En laten we eerlijk zijn, het krijgen van een gezond en Bijbels zelfbeeld betekend ook dat je gaat inzien en accepteren hoe onze staat voor God is. Het is uiteindelijk belangrijker om een realistisch zelfbeeld te hebben dan een positief zelfbeeld. Dit kunnen we alleen maar doen door genade, o, wie ooit eens in die zoete omgang met God zijn eigen verdorvenheid leert zien, zijn eigen onnut leert accepteren die mag zich geborgen weten door de grote Zaligmaker Jezus Christus en diegene heeft het beste zelfbeeld, het gezondste zelfbeeld en het meest Bijbelse zelfbeeld, het zelfbeeld wat alleen God kan werken. Het zelfbeeld waarin je mag weten een kind van Hem te zijn. Een vader die in Zijn opvoeding nooit een steekje zal laten vallen, een Hoorder van het gebed, een Vader vol van liefde, die zijn kinderen precies zoveel geeft als zij behoeven. En ook al laat de Heere je dan soms zien dat je in jezelf wankelmoedig bent, Hij heeft gesproken: “En Ik zal Mijn verbond oprichten tussen Mij en tussen u, en tussen uw zaad na u in hun geslachten, tot een eeuwig verbond, om u te zijn tot een God, en uw zaad na u. En Ik zal u, en uw zaad na u, het land van uw vreemdelingschappen geven, het gehele land Kanaän, tot eeuwige bezitting; en Ik zal hun tot een God zijn” (Gen. 17:7, 8)

Laten we beginnen bij het begin van de Bijbel, Genesis 1: En God zeide laat Ons mensen maken naar Ons Beeld naar Onze gelijkenis. En God zag al wat Hij gemaakt had en zie, het was zeer goed. 1. God vond het belangrijk om ons te scheppen naar Zijn gelijkenis! Dat is eigenlijk al de moeite waard om over na te denken. God vond het toen, vóór de zondeval, de moeite waard om iets te maken dat op Hem leek, waarvan Bavinck in zijn gereformeerde dogmatiek zegt ‘het wezen van de mens ligt daarin dat hij Gods Beeld is’. Maar, zul je zeggen, in de zondeval zijn we dat Beeld toch kwijtgeraakt? Professor Velema zegt daarover in zijn ‘beknopte gereformeerde dogmatiek’: de zondige mens is het beeld van God in een negatieve modus, dus op een negatieve wijze. Dat wil zeggen, al het positieve dat in het beeld van God is opgesloten is verloren gegaan. Dat heeft de mens door de zonde verspeeld. Maar hij blijft mens die geschapen is om beeld van God te zijn. En daar spreekt God hem ook op aan. Het blijft dus een feit dat wij mensen zijn geschapen naar Gods Beeld en Gelijkenis. Want we lezen namelijk in Jakobus 3:9 dat wij met onze tong mensen vervloeken die geschapen zijn naar Gods gelijkenis. De inhoud van die gelijkenis is daarom wel weg. Die wordt weer volmaakt als we verheerlijkt mogen worden.

- We zijn geschapen als beelddragers van God.

1. Ondanks het feit dat wij onbekwaam zijn om enig goed te doen, zijn wij geen verachtelijke wezens voor God. In psalm 8 lezen we dat God de mens een weinig minder gemaakt heeft dan de engelen en dat Hij ons doet heersen over de werken van Zijn handen. En in Hebreeën lees ik over Jezus, Die Zelf God is dat Hij Zich niet schaamt de mensen die door Hem geheiligd worden Zijn broederen te noemen. Hij neemt de engelen niet aan maar het zaad van Abraham! Wat een werk heeft God gedaan tot behoudenis van de mens! Hoe denkt God over de mens? Hij is onbekwaam tot enig goed, maar hij is wel zóveel waard dat God een uitweg uitdacht die mogelijkheid biedt aan iedereen om zalig te worden. Wil Doornenbal zegt in één van haar boeken: Veel serieuze christenen denken dat echt christen zijn betekend ‘jezelf wegcijferen’. Maar wij zijn te kostbaar als schepsel om onszelf weg te vegen van het levensbord. God wordt niet geëerd door mensen die niets zijn, maar door mensen die iemand zijn. Ik had zelf zo mijn vraagtekens bij deze stelling, maar het is de moeite waard om hierover na te denken in de stellingen.

- We zijn geen verachtelijke wezens voor God

1. De Bijbel geeft aan dat zelfverheffing zonde is. Bij zelfverheffing hebben we de overtuiging dat ons zelfbeeld overstijgend is in vergelijking met die van anderen. ‘Want wie onderscheid u? En wat hebt gij dat gij niet hebt ontvangen? En zo gij het ook ontvangen hebt, wat roemt gij, alsof gij het niet ontvangen had?’ (1 kor. 4:7) In het verlengde hiervan wordt wel verondersteld onszelf te moeten haten. Dat is echter onjuist. Wij moeten ons leven haten en niet onze persoon. Wie zijn leven liefheeft zal het verliezen maar wie zijn leven haat zal het behouden staat in Johannes 12:25.

- Wij moeten ons leven haten, niet onze persoon

1. Complimenten zijn enorm belangrijk. De liefde waartoe de Bijbel oproept is enorm belangrijk voor ons zelfbeeld. Waardering voor elkaar is enorm belangrijk. We horen Jezus in Mattheüs 15 zeggen tegen een vrouw: ‘groot is uw geloof!’. Was die vrouw een heilige? Nee, een gewoon mens zoals jij en ik. Waarom dan dit ‘compliment’? Was haar vertrouwen niet mager vergeleken bij dat van Christus? Was haar inzet niet schamel vergeleken bij dat van Hem? Kennelijk legt Christus de meetlat niet op die manier langs mensen zoals wij dat vaak doen. Mensen hebben de neiging om zichzelf te meten aan anderen. Te vergelijken met anderen. Vergelijken met anderen is niet verkeerd zolang we een gezonde meetlat gebruiken. Vergelijken is verkeerd als we een ongezonde meetlat gebruiken en we een niet reëel beeld van onszelf krijgen. Dan krijgen we hoogmoedige of depressieve mensen! Ongezonde meetlatten heb ik zojuist behandeld in het hoofdstuk Maatschappij. Gerrie Willemsen zegt in haar boek over zelfbeeld: Uiteindelijk moet je jezelf vergelijken met jezelf. Heb je jou gaven en talenten benut? Hoe verhouden zich jou eigendommen tot je financiële middelen? De enige juiste meetlat is Gods Woord. De Bijbel geeft duidelijke richtlijnen. Je bent er, omdat God het wilde. Hij gaf jou leven en jouw levensloop. Armen zijn in de Bijbel niet ondergeschikt aan rijken, minder begaafden niet aan intellectuelen en alleenstaanden niet aan gehuwden. Houd dus op met vergelijken, jij bent jezelf en de ander is de ander. Maak van jouw origineel geen kopie van anderen! Bovendien, zegt ouderling W. Visser in zijn boek ‘als ik beroofd ben’, zijn we als mensen op elkaar aangewezen door God. God zegt in Gen 2 ‘het is niet goed dat de mens alleen zij…’ dit heeft in eerste instantie betrekking op man en vrouw, maar we mogen hierin ook zien dat we als mensen allemaal op elkaar zijn aangewezen. Om zich aan elkaar te meten? Om beter te zijn dan de ander? Om het zelfbeeld van anderen te schaden? Nee. Om de ander lief te hebben als onszelf. In het licht van ons eigen zelfbeeld kunnen we hierbij aanhalen wat Paulus zegt in zijn zendbrief aan de Filippenzen 2:4: Een iegelijk zie niet op het zijne, maar een iegelijk zie ook op hetgeen dat der anderen is. Dus niet alleen ons zelfbeeld, maar ook het zelfbeeld van anderen!

- Waardering voor de medemens is Bijbels en belangrijk!

1. Wat moeten we dan zelf doen met onze persoon? In eerste instantie lezen we in de Bijbel dat wij onszelf moeten liefhebben: ‘heb uw naaste lief als uzelf’. Een gezond zelfbeeld volgens de Bijbel is dus liefde hebben tot je totale zelf. Wij worden opgeroepen om onze persoon te ontplooien met de gaven die God ons daartoe gegeven heeft zoals we ook gelezen hebben uit de Bijbel in de gelijkenis over de talenten. Door negatief te denken gaan we snel moeilijke situaties uit de weg. Om ons te ontplooien zullen we uitdagingen aan moeten durven gaan. Die zijn in veel gevallen moeilijk. Door een negatief denkpatroon worden we dan dus geremd en spreken we van remmende denkgewoonten. Deze moeten we veranderen in stimulerende denkgewoonten om aan de oproep hier in de Bijbel gehoor te kunnen geven. Daarvoor moet ten diepste onze waardering voor onze talenten en dus ons zelfbeeld veranderen. De kijk op jezelf had ik al gezegd, maakt hoe je functioneert.

1. Een levensles uit het leven van Wil Doornenbal was deze: De Bijbel gebruikt als metafoor voor de gelovigen dat zij de bruid van Christus zijn. Een bruid is gekozen, dat is haar positie. Ze wordt bemint en niet gemeten, dat is de relatie. Haar man is de bruidegom en niet de testende toetsende trainer. Als het goed is willen bruid en bruidegom dicht bij elkaar leven. Zo groeien ze naar elkaar toe. Dat doe ik, zegt Wil, door na te denken over wat Hij (God) in de Bijbel over mij zegt en over zijn volgelingen, over mij dus. Hij zegt in Johannes 10 dat Zijn volgelingen Hem boven alles gaan en dat Hij van hen houdt met dezelfde liefde als waar de Vader mee van Hem houdt, onvoorwaardelijk dus. De betekenis daarvan probeer ik tot mij door te laten dringen. Ik maak mij daarom geen zorgen over mijn zelfwaardering, de Bruidegom waardeert mij! Ik wordt niet zelfgenoegzaam, integendeel, als ik iemand schaad wil ik daar iets aan doen. Dan mishaag ik mijzelf vanwege mijn zonden. Niet omdat ik bang ben dat Hij Zijn veroordelende meetlat uit de kast haalt. Zo fragiel is zijn liefde niet! Maar omdat ik zelf leef van de liefde en iemand benadeel waar Hij van houdt.

Deze punten samengevat leiden tot de volgende conclusie: God heeft de mens bedoelt als dragers van Zijn Beeld. Ondanks dat we de inhoud van dit Beeld verloren hebben, zijn we in generlei wijze verachtelijke wezens geworden voor God. De Bijbel roept ons op om ons leven te haten, dat vol van zonden is, maar niet onze persoon, integendeel, onze persoon dienen we lief te hebben en te ontplooien. De Bijbel laat ons zien dat waardering voor de medemens goed en belangrijk is.

Toepassing ‘Een gezond en Bijbels zelfbeeld

Wat mij betreft begint een gezond en Bijbels zelfbeeld, 1. Bij het inzien wat de drie mensbeelden in de Bijbel zijn namelijk, schepping, val en herschepping, en ons te realiseren waar we staan, de Bijbelse balans over deze zaken in acht nemend. 2. Bij het leren waarderen van jezelf en anderen maar ook het ruiterlijk toegeven op punten waar ontplooiing nog noodzakelijk is. We mogen onszelf Bijbels gezien waarderen en we worden zelfs opgeroepen om onszelf te ontplooien. 3. Bij het stoppen met vergelijken met anderen in jou omgeving, dit is niet Bijbels. Vergelijken leidt bij ervaring tot meer willen en in Hebreeën 13:5 lees ik: ‘zijt vergenoegd met het tegenwoordige’. 4. Bij het beginnen met de Bijbel als ons uitgangspunt en niet de maatschappij. De maatschappij zal altijd blijven eisen, er is niets zeker in de maatschappij, als je jouw zelfbeeld op hebt gekrikt met de nieuwe mode en een goede baan, zijn er al weer duizend veranderingen die je ook weer moet nastreven om het goede zelfbeeld vast te blijven houden. Maar het geloof is een vaste grond van de dingen die men hoopt en een bewijs van de zaken die men niet ziet. Daarom bieden de Bijbel en het geloof als uitgangspunt zekerheid voor ons zelfbeeld.