De overeenkomsten tussen Ayurveda en andere natuurgeneeswijzen
De Chinese Geneeskunde
Ook het contact tussen de Chinese geneeskunde en Ayurveda is tot stand gekomen door de verspreiding van het Boeddhisme en daarmee van Ayurveda, naar de gebieden ten noorden van India. Bovendien zijn er tijden geweest dat delen van het noorden van India (o.a. Varanasi) bezet waren door Chinese heersers.
Ayurveda en Chinese geneeskunde zijn beide energetische en holistische gezondheidssystemen. Ayurveda werkt met vijf elementen en de Chinese geneeskunde werkt met vijf elementen. Ayurveda werkt met de begrippen van Nadi's en Marmapunten, hetgeen een parallel vindt in de meridianen en acupunctuur punten van de Chinese geneeskunde. Tussen beide systemen zijn er duidelijke parallellen, alhoewel ze absoluut niet precies overlappen of hetzelfde zijn. Maar ze hebben duidelijk gemeen dat het uitgangspunt gevormd wordt door het idee van een energielichaam, waarbinnen de belangrijke organen functioneel en energetisch met elkaar verbonden en van elkaar afhankelijk zijn.
Een ander punt van overeenkomst is het gegeven dat elk deel van het lichaam een afspiegeling is van het lichaam als geheel. Dit komt praktisch tot uiting in allerlei klinisch diagnostische aspecten van beide systemen: bijvoorbeeld gezichtsanalyse, polsdiagnose, irisdiagnose en tongdiagnose.
Een paar voorbeelden van overeenkomsten tussen Chinese geneeskunde en Ayurveda zijn:
1) Beide systemen gaan uit van het bestaan van een essentiële levenskracht (Chi, Prana).
2) Beide systemen gaan uit van een eenheid van lichaam en geest.
3) Beide systemen werken met een indeling in vijf elementen, die echter op zich wel van elkaar verschillen.
4) Er zijn veel overeenkomsten op het gebied van de materia medica.
De Tibetaanse Geneeskunde
Via het Boeddhisme, waarbinnen veel aanhangers van Ayurveda te vinden waren, verspreidde deze geneeswijze zich naar de gebieden ten noorden van India. Direkt ten noorden van India ligt Tibet. Tibet kende voordat het Boeddhisme daar haar intrede deed, haar eigen religie, cultuur en wetenschap, en daar hoorde ook een eigen medische traditie bij. Deze traditie heeft zich met de Ayurvedische kennis vermengd en een heel eigen traditionele geneeskunde voortgebracht die veel elementen uit de Ayurveda kent, maar tegelijkertijd ook meer shamanistische elementen alsmede een kruidenkennis die typisch voor de Tibetaanse hoogvlakten en haar klimaat is. De Tibetaanse geneeskunde wordt ook vandaag de dag nog met veel succes gepraktiseerd.
Een paar voorbeelden van overeenkomsten tussen Tibetaanse geneeskunde en Ayurveda zijn:
1) Beide systemen kennen een zeer geavanceerd systeem van polsdiagnose.
2) Beide systemen kennen een zeer geavanceerd systeem van urinediagnose.
3) In beide systemen neemt de plant Haritaki (Terminalia chebula) een zeer belangrijke plaats als een van de meest krachtige plantaardige remedies. De medicijn-Boeddha wordt altijd met een takje Haritaki in zijn hand afgebeeld.
4) Beide systemen maken gebruik van een gedetailleerd systeem van vitale punten op en in het lichaam, zowel bij diagnose als bij behandeling.
De Unani Geneeskunde
Nadat de Griekse cultuur in Griekenland zelf ten onder was gegaan, ontwikkelde zich in het Midden Oosten, met name in Alexandrië en omgeving eigen geneeskundige scholen. Deze scholen kwamen in de loop der tijd meer en meer onder Mohammedaanse invloed. Vanuit deze scholen was er veel contact met Indiase scholen op geneeskundig gebied. Er vond een uitwisseling en vermenging plaats die uiteindelijk resulteerde in de Unani geneeskunde, die veel zowel Ayurvedische als oud Griekse elementen bevat. De Unani geneeswijze wordt vandaag de dag nog steeds in India - naast of samen met Ayurveda - gepraktiseerd in met name Moslimkringen.
Een paar voorbeelden van overeenkomsten tussen Unani en Ayurveda zijn:
1) Veel kruiden en remedies vindt men in beide systemen. In de ayurvedische Sarangadhara Samhita uit de 13e eeuw n. Chr. zijn voor het eerst Unani remedies en recepten opgenomen.
2) Zowel Unani als Ayurveda zijn gebaseerd op de elementen, maar - net als in de Griekse geneeskunde - wordt in de Unani geneeskunde over het algemeen uitgegaan van vier elementen, in plaats van de ayurvedische vijf elementen.
3) Zowel Unani als Ayurveda besteden veel aandacht aan de 'dagelijkse routine' als deel van therapie en ter preventie.
4) Olie- en zweetbehandelingen (Snehana en Swedana) hebben in beide systemen een belangrijke plaats. Datzelfde geldt ook voor de belangrijkste Pancha Karma methoden.
De Griekse Geneeskunde
De Indiase en de Griekse (en Europese) cultuur stammen van een zelfde oercultuur af, de Indo-Europese cultuur. Dit impliceert een gemeenschappelijke achtergrond op het gebied van taal, wetenschap en religie, en dat geldt ook voor het gebied van de geneeskunde. Er zijn duidelijke overeenkomsten tussen de twee systemen, enerzijds de oude Griekse geneeskunde en anderzijds de ayurvedische geneeskunde zoals die ook vandaag de dag nog wordt gebruikt.
De reden van die overeenkomsten kan ook liggen in de contacten die er in de loop der tijden blijkbaar altijd tussen deze twee culturen is geweest. Zo was bijvoorbeeld Alexander de Grote op zijn tochten tot ver in India doorgedrongen. Waarschijnlijk spelen zowel de gemeenschappelijke, zelfde achtergrond alsmede de onderhouden contacten beide een rol.
Een paar voorbeelden van de genoemde overeenkomsten zijn:
1) In de Ayurveda kent men drie principes - Vata, Pitta en Kapha - die met de substanties gas/wind, gal en slijm verbonden zijn. Ook in de Griekse geneeskunde zijn deze drie principes of substanties terug te vinden. Later is dat een systeem van vier substanties of lichaamsvloeistoffen geworden.
2) In ons huidige smakenpalet gaan we meestal uit van de vier hoofdsmaken zoet, zuur, zout en bitter. De andere twee smaken - scherp en wrang - lijken een beetje op de achtergrond te staan. In de Ayurveda gaat men uit van zes smaken. Ook de Grieken kenden dezelfde zes smaken die in de geneeskunde van belang waren. De bekende filosoof Plato schreef over deze zes smaken.
Voorbeeld (uit Plato)
"Want wanneer aardedeeltjes de kleine vaatjes ingaan, die een soort testinstrumentjes van de tong zijn en naar het hart gaan, en daar de vochtige en zachte delen van het vlees beroeren, dan lossen zij daar op en doen de kleine vaatjes opdrogen en samentrekken; en als deze deeltjes erg ruw zijn worden ze 'astringerend' genoemd, wanneer ze iets minder ruw zijn 'wrang' (1).
De substanties die reinigend werken en de hele oppervlakte van de tong schoonmaken, en die dit grondig doen en zodanig werken dat zij een deel van de structuur van het vlees oplossen, hetgeen de eigenschap van basen is, die worden 'bitter' (2)genoemd.
Maar de substanties die niet die basische kwaliteit bezitten en de tong slechts op een gematigde manier schoonmaken, die zijn 'zout' (3) zonder bitterheid en worden door ons als meer aangenaam dan 'bitter' ervaren.
Die substanties die de warmte van de mond delen en daardoor ook zachter worden- terwijl zij zelf opgewarmd worden en op hun beurt verhitten wat hen opgewarmd heeft- en die op grond van hun eigenschap van lichtheid de neiging hebben naar de zintuigen in het hoofd te stijgen- daarbij in alles doordringend wat op hun pad komt- deze substanties worden op grond van deze eigenschappen 'scherp' (4) genoemd.
In andere gevallen bestaan de substanties uit een aarde-bevattende vloeistof dat alles doet oplichten en opstijgen, en geassocieerd is met gisten en fermenteren; de oorzaak van dergelijke condities wordt 'zuur' (5) genoemd.
De tegenovergestelde situatie van wat hierboven beschreven is, wordt teweeggebracht door de tegenovergestelde oorzaak: wanneer de structuur van de binnendringende deeltjes in de vochtige substantie - met een natuurlijke affiniteit voor de normale conditie van de tong - de tong soepel maakt door de ruwe delen te verzachten, en door datgene wat op onnatuurlijke wijze samengetrokken of uitgedijd is, te doen ontspannen of te bundelen, en op die wijze alles in haar natuurlijke staat terugbrengt, een dergelijke remedie tegen alle meer gewelddadige aandoeningen van de tong ervaren we als aangenaam en noemen we 'zoet' -6-."
3) Een aantal kruiden die binnen de Ayurvedische geneeskunde gebruikt worden, vindt men ook terug in de Griekse geneeskunde, soms met de vermelding van Indiase afkomst erbij.
Parallellen met andere natuurgeneeswijzen
Ayurveda toont op verschillende gebieden overeenkomsten met andere natuurgeneeswijzen, met name met de Chinese, Tibetaanse, Griekse en Unani geneeskunde. Die overeenkomsten komen deels door onderlinge uitwisseling van kennis, en deels omdat de meeste natuurgeneeswijzen uiteindelijk gebaseerd zijn op de wetten van de natuur. Die wetten zijn universeel en overschrijden grenzen en culturen.