Mindfulness is het richten van je aandacht op het hier en nu zonder te oordelen

Inleiding mindfulness

Wat is de oorsprong van mindfulness

Mindfulness vindt haar oorsprong in het boeddhisme en dan met name bij vipassana en het zenboeddhisme. Vipassana is een meditatietechniek, ontstaan in India, waarbij de aandacht voornamelijk is gericht op bewustzijn. Bij zen gaat het om het ‘hier en nu’. De oorspronkelijke aandachttraining werd in de gezondheidszorg onder de aandacht gebracht door Jon Kabat-Zinn als Mindfulness Based Stress Reduction (MBSR). MBSR was vooral gebaseerd op yoga en meditatie en was bedoeld voor mensen met reeds lang bestaande pijnklachten, chronische klachten en depressies. Vanwege de zeer positieve resultaten verspreidde Mindfulness zich over de wereld.

Wat is het doel van Mindfulness

Je herkent je vast wel in deze situatie: je bent bezig met het huishouden en al poetsende en boenende bedenk je, dat je straks nog boodschappen moet halen voor vanavond. Je moet wel opschieten, want om 15.15 uur moet je alweer op het schoolplein staan om je kind op te halen. Je bedenkt ook, dat je na het boodschappen doen ook nog de was moet ophangen. Dat moet opgehangen zijn voor je naar school loopt, omdat jullie samen meteen doorlopen naar zwemles. Je klopt je stofdoek uit met enige agressie, wanneer je merkt dat je geïrriteerd wordt als je aan zwemles denkt. Je had allang verwacht dat je kind mocht afzwemmen en bent er zeker van dat het aan de zwemleraar ligt en niet aan de prestaties van jouw kind. Je gaat de was ophangen en besluit om straks een gesprek aan te gaan met de zwemleraar.

De hierboven beschreven situatie geeft een duidelijk voorbeeld van wat Mindfulness duidelijk niet is: leven op de automatische piloot. Je bent bezig met je huishouden, maar bent met je gedachten al bij de boodschappen, de was ophangen, je kind ophalen, de zwemles en het gesprek met de zwemleraar. Het voornaamste doel van mindfulness is juist deze automatische piloot te doorbreken. In de westerse wereld zijn wij gewend meerdere dingen tegelijk te doen zonder bewust en dus met volle aandacht één ding te doen. Door op deze manier bezig te zijn met ons leven, en dat zijn we nu eenmaal, vergeten we om in het ‘nu’ te zijn.

Hoe werkt Mindfulness in de praktijk

Met mindfulness doorbreek je deze automatische piloot door af en toe even een ‘pauze’ voor jezelf te nemen. Zo’n pauze neem je met als doel om eens bewust en aandachtig met één ding tegelijk bezig te zijn. In ons voorbeeld, waarbij we met meer dingen bezig zijn dan alleen met het huishouden, zouden we heel goed een pauze kunnen in lassen. Zodra je merkt, dat je gedachtes afdwalen naar zaken, die niets meer te maken hebben met waar je nu mee bezig bent, dan stop je. Je zou bijvoorbeeld een boterham met pindakaas kunnen eten en daar volledig met je aandacht bij blijven. Je kijkt naar je boterham en pakt hem op. Voel of het broodje zacht is door er zachtjes in te knijpen. Voel ook de korst, is het knapperig of zacht? Breng de boterham vervolgens naar je mond en neem een hapje. Kauw langzaam en wees je bewust van hetgeen je proeft. Proeft het zoet, zout of bitter? Bekijk je boterham nog eens, terwijl je verder kauwt. Komt de smaak overeen met hetgeen je van tevoren had verwacht? Proef je duidelijk de smaak van pinda’s en het brood, of overheerst één smaak? Een simpele oefening die hooguit enkele minuten duurt. Je kunt vast zelf nog wel wat oefeningen bedenken die je eenvoudig kunt toepassen in je leven. Bij mindfulness wordt o.a. gebruik gemaakt van lichamelijke oefeningen, meditatie en aandachtsoefeningen. Het doel hiervan is, zoals eerder gezegd, om even de automatische piloot te doorbreken en bewust en vol aandacht met één ding bezig te zijn. Met andere woorden: bewust in het hier en nu aanwezig zijn!

Waarom is het belangrijk om in het hier en nu aanwezig te zijn

In de westerse wereld besteden we weinig aandacht aan het hier en nu. Als we ergens mee bezig zijn, dan dwalen onze gedachten automatisch af naar zaken in het verleden of zijn we bezig met de toekomst. Feitelijk negeren we hiermee volledig het NU! Je kunt je serieus afvragen waarom wij dit ons eigen hebben gemaakt. Er is namelijk niets anders dan het NU. In de westerse wereld denken wij te vaak dat ons leven draait om iets te bereiken in de toekomst zoals: ‘Als ik maar genoeg leer, dan kan ik over 5 jaar afdelingchef worden’ of: Als ik eenmaal met pensioen ben, dan heb ik eindelijk tijd om me met mijn hobby bezig te houden. Maar ook gedachtes, verwijzend naar ons voorbeeld met betrekking tot het huishouden, als ‘straks moet ik nog boodschappen doen’. We lijken altijd bezig te zijn met het verleden of de (verre) toekomst. Met al deze gedachten negeren wij het heden alsof het moment van nu totaal onbelangrijk is. Kortom, wij leven zelden in het hier en nu.

Door continu toe te geven aan onze gedachten over allerlei toekomstige zaken, raken we gestrest. Hoe zou het zijn als we eens niet zouden piekeren over de afspraak van volgende week, waar we zo tegen op zien? Of piekeren over je sollicitatiegesprek van overmorgen? Door al het gepieker kunnen, naast gevoelens van stress, klachten ontstaan als slapeloosheid en zelfs depressiviteit. Piekeren doen we vaak over zaken waar we enorm tegen op zien of waar we ons veel zorgen over maken. Negatieve gedachten steken daardoor helaas teveel de kop op. Hoe vaak gebeurt het niet, dat we achteraf denken: ‘had ik het maar anders gedaan’, of ‘hoe kon ik zo stom zijn om juist dat te zeggen’. We halen onszelf naar beneden en zitten boordevol zelfkritiek. Dit alles komt onze gezondheid natuurlijk niet ten goede en juist in onze vrije tijd komen klachten als geïrriteerdheid, hoofdpijn, buikpijn en vermoeidheid naar buiten.

Wat te doen als nare gedachten toch terugkomen

Je ontkomt niet aan terugkerende negatieve gedachten over bijvoorbeeld jezelf, je partner en je werk Belangrijk is om deze gedachten op de juiste manier te benaderen. Duw ze dus niet weg, aangezien ze dan harder dan voorheen terug zullen komen. Wat je beter kunt doen is je gedachten te ervaren als gedachten, niet meer niet minder. Stel dat er ineens een gedachte bij je opkomt als: “Niemand vindt mij leuk”, dan zeg je hardop: “Ik heb de gedachte dat niemand mij leuk vindt”. Als je ineens denkt: “Mijn baas vindt mij lui”, zeg dan hardop: “Ik heb de gedachte dat mijn baas mij lui vindt”. Dit is een hele andere benadering dan je gedachte letter lijk hardop te herhalen. Zeg dus niet hardop: “Niemand vindt mij leuk” of “Mijn baas vindt me lui”. Als je dat namelijk wel doet, dan vereenzelvig je je met die gedachte. Begin dus altijd met: “Ik heb de gedachte dat…..”. Het zal je verbazen hoe vaak je het woord ‘gedachte’ noemt. Probeer dit minimaal 5 dagen vol te houden om het je eigen te maken. Laat het dan los en pak het weer op als je merkt, dat gedachtespinsels jou het leven weer zuur maken.

Conclusie

Mindfulness betekent niet dat je geen toekomstplannen meer maakt. Integendeel, het maken van toekomstplannen is een essentieel onderdeel van ons bestaan. Het maken van toekomstplannen wordt met mindfulness duidelijk ‘bewuster’ gedaan. Met mindfulness train je je geest om minder gericht te zijn op alle (negatieve) gedachten over het verleden en de toekomst die regelmatig naar boven komen. De kracht van mindfulness is juist het richten van je aandacht op het hier en nu ZONDER TE OORDELEN. Door je gericht te focussen op het hier en nu, voorkom je veel stress en zul je meer plezier beleven aan het leven.