Hoe beoordeel je een tekst op betrouwbaarheid

Inleiding

Als je een tekst leest, mag je aannemen dat de inhoud van de tekst betrouwbaar is. Wanneer een inhoud niet betrouwbaar is, dan is de tekst namelijk niet goed te gebruiken voor bijvoorbeeld een verslag. Er zijn een aantal criteria waarop je moet letten wanneer je een tekst op betrouwbaarheid controleert. Deze criteria hebben te maken met de auteur, de publicatieplaats, de actualiteit en de gebruikte bronnen. Bij een beschouwende tekst spelen ook objectiviteit een rol. Bij betogen speelt correctheid van argumentatie een rol. Dus hoe beoordeel je een tekst op betrouwbaarheid?

Auteur

Als je een tekst op betrouwbaarheid controleert, is een van de punten waar je op moet letten wie de tekst geschreven heeft. Een tekst over kernenergie die geschreven is door een professional over kernenergie is betrouwbaarder dan een tekst die geschreven is door een leek op het gebied van kernenergie. Ook qua objectiviteit speelt een auteur een grote rol. Wil je een artikel lezen over bijvoorbeeld het CDA, dan mag een betrouwbaar artikel niet geschreven zijn door het CDA zelf. Het is dan namelijk niet meteen een betrouwbaar artikel. Je moet dus ook kijken of een tekst informatie geeft over de opleiding of werkkring van de auteur. Als je daaruit af kunt leiden dat de auteur een autoriteit is op het gebied waarover hij schrijft, dan is het een betrouwbare auteur. 

Publicatieplaats

Een ander punt waar je rekening bij moet houden bij de betrouwbaarheid van een tekst is de plaats waar een tekst gepubliceerd is. Een tekst in de Quest is bijvoorbeeld betrouwbaarder dan een tekst in de Story. Ook moet je kijken op welk publiek een bepaalde tekst gericht is. Een tekst die voor kinderen is geschreven zal in mindere mate betrouwbare informatie bevatten dan een tekst die met wetenschappelijke doeleinden gemaakt is. Om te bepalen of een tekst uit een bepaald tijdschrift betrouwbaar is kan je kijken naar het soort tijdschrift: is het een vaktijdschrift, een tijdschrift voor een hoger opgeleid publiek of is het een tijdschrift dat een grotere leeskring wil bereiken.  In het laatste geval zal een tekst namelijk minder betrouwbaar (kunnen) zijn. Houd hier rekening mee wanneer je een tekst op betrouwbaarheid beoordeelt.

Actualiteit

Het is belangrijk om te weten wanneer een tekst geschreven is. Je kijkt hierbij hoe recent de informatie in het artikel is. Wanneer een tekst een maand geleden geschreven is, is de tekst betrouwbaarder dan een tekst die bijvoorbeeld tien jaar geleden geschreven is. Een tekst die tien jaar geschreven is hoeft niet per definitie onbetrouwbaar te zijn, maar de kans dat er dingen in de loop der tijd verandert zijn, is groot. Je moet dus ook kijken of de informatie misschien achterhaald is doordat er inmiddels nieuwe gegevens of nieuwe inzichten gevonden zijn. 

Gebruikte bronnen

Als je de gebruikte bronnen beoordeelt op betrouwbaarheid, kijk je allereerst naar de bronnen die de auteur geraadpleegd heeft. Vervolgens kijk je op wie of wat de auteur zijn uitspraak gebaseerd heeft. Gebruikt de auteur bijvoorbeeld een onderzoek van een of andere professor? Dan is de tekst (redelijk) betrouwbaar. Hierbij kijk je of de door hem geraadpleegde personen dus deskundig genoeg zijn. Vervolgens kijk je of de auteur zijn onderzoek baseert op een recent onderzoek. Zoals bij actualiteit werd uitgelegd is het belangrijk dat een auteur recente informatie gebruikt bij het opstellen van zijn tekst. Tot slot is het belangrijk dat een auteur nauwkeurig verwijst naar zijn bronnen. In een bronvermelding wordt doorgaans vermeld: de titel van de bron, de auteur van de bron, de publicatieplaats en de datum waarop de bron is gepubliceerd. Wanneer de auteur deze brongegevens niet goed vermeld, bestaat er een kans dat de bronnen niet betrouwbaar genoeg zijn. Dit heeft gevolgen voor de betrouwbaarheid van de gehele tekst. 

Objectiviteit (bij beschouwingen)

Bij beschouwingen is het extra belangrijk om te letten op de objectiviteit van de schrijver. Het doel van een beschouwing is het informeren van een lezer. Het is hierbij belangrijk dat de tekst objectief is. Bij het beoordelen van een beschouwing kijk je er naar of de informatie niet te eenzijdig is. Wordt er niet slechts één kant van het onderwerp belicht. Gaat de auteur behalve op de voordelen bijvoorbeeld ook op de nadelen in? Besteedt de auteur aandacht aan alle mogelijke oplossingen of gaat de auteur slechts op één oplossing in? Tenslotte is het ook belangrijk om te kijken of een schrijver voldoende deskundige meningen tegenover elkaar zet. Een tekst is pas objectief als er vanuit verschillende kanten naar een onderwerp wordt gekeken en niet slechts één kant wordt belicht.

Correctheid van argumentatie (bij betogen)

Bij een betoog is het doel van de schrijver de lezers te overtuigen van zijn mening. Het is hierbij belangrijk dat de argumentatie correct verloopt. Er mag geen sprake zijn van zogenaamde drogredenatie. Dit doe je door te kijken of het standpunt van de auteur duidelijk genoeg verwoord wordt of moet je het tussen de regels door uit de tekst afleiden. In het tweede geval is een tekst minder betrouwbaar. Verder kijk je of de auteur voldoende argumenten geeft waarmee hij zijn mening onderbouwt. Je kijkt of deze argumenten vervolgens ook weer voldoende onderbouwd worden door onderschikkende argumenten en feiten. Ook de recentheid van de argumentatie speelt een rol, zoals hierboven al uitgelegd werd. Tot slot is het belangrijk om te kijken of het standpunt wel volgt uit de gegeven argumenten. Spreekt de auteur zichzelf niet tegen? Kun je een redeneerfout aanwijzen in het betoog waardoor de argumenten ontkracht kunnen worden?

Conclusie

Er zijn verschillende aspecten waar je op moet letten wanneer je een tekst op betrouwbaarheid controleert. Zo moet je goed weten wie de auteur van de tekst is, waar de tekst gepubliceerd is, hoe actueel de tekst is en wat de bronnen zijn die de auteur gebruikt heeft. Bij een beschouwing kan je daarnaast ook nog kijken naar de objectiviteit van de tekst. Bij betogen is het belangrijk om de correctheid van de argumentatie te beoordelen. Door op deze aspecten te letten, kun je goed bepalen of een tekst betrouwbaar is of niet. 

Bron afbeelding: Wikimedia Commons, Pratheepps