Kwaliteitsartikelen

Inleiding

Iedere redacteur, uitgever, journalist, publicist heeft het over kwaliteitsartikelen. Ze weten niet precies wat een kwalitatief goed artikel of boek is, maar ze zijn er altijd naar opzoek. Kwaliteit verschilt namelijk per lezer, maar ook per onderwerp. Zo zit ik bijvoorbeeld niet te wachten op een romanstructuur voor de uitleg van de werking van mijn televisie. Terwijl ik voor het verhaal over het menselijk bestaan, misschien maar beter een verhalende structuur kan opzetten. Het succes van de bijbel is daar een voorbeeld van. Maar wat zeker belangrijk is, is dat het begrijpelijke taal is, daar begint alle kwaliteit mee.

Kwaliteit

Een kwalitatief goed artikel wordt niet alleen bepaald door de gebruikte taal, de spelling, de interpunctie, de moeilijkheid van de woorden, de structuur van de tekst, de opmaak, de ondersteunende informatie als alinea kopjes, tabellen, plaatjes en leesbaarheid. Het wordt ook bepaald door mijn kennis van een onderwerp en mijn interesse. Hoe groter mijn kennis en interesse hoe slechter een artikel mag zijn en moet zijn voordat ik de kwaliteit zo slecht vind dat ik het niet meer lees.

Vooral technische artikelen kennen het verschijnsel van een lage kwaliteit voor leken, maar een hoge kwaliteit voor experts omdat er veel nieuwe bruikbare informatie wordt geleverd. Terwijl een roman juist een sterke behoefte heeft aan structuur, een duidelijke verhaallijn en een voortdurende afwisseling van spanning en ontspanning. De kwaliteit van een verhaal zit dan dus in het vasthouden van mijn aandacht door voortdurend mijn verwachting te prikkelen. Wat gaat de hoofdrolspeler nu doen?

Zo verwacht ik van een krantenartikel weer iets anders, namelijk dat het bruikbare informatie bevat of nieuwe informatie over de situatie die beschreven wordt, terwijl me duidelijk is wie iets overkomt en wat, wanneer en waar iets gebeurt. Het liefst in foutloos Nederlands met korte snel leesbare zinnen die me echter ook niet als achterlijk behandelen. Behalve natuurlijk als ik tussen twee haltes van het openbaar vervoer een hele krant wil lezen.

Technische artikelen

Een technisch artikel stelt hele andere eisen aan de kwaliteit van haar tekst dan een verhaal. Hoewel bij sommige ingewikkelde technische verhandelingen het misschien wel een idee is om meer verhalend te werk te gaan, dan wat je vaak ziet opsommend. Een artikel geschreven voor experts moet jargon gebruiken, omdat de expert anders teveel tijd nodig heeft om het te lezen. Maar als ik informatie wil verstrekken aan nieuwe gebruikers zal ik gebruik moeten maken van lekentaal. Als ik slim ben dan wissel ik de lekenbegrippen af met de begrippen uit het jargon en kan ik na een paar honderd woorden overgaan op het gebruik van jargon. Helemaal als ik vervolgens een index of een lijst met gebruikte begrippen en hun uitleg toevoeg. Helaas zie je vaak dat gebruiksaanwijzingen, de meest door leken gebruikte technische artikelen, geschreven zijn voor experts door experts, zonder een begrippenlijst om het nog enigzins begrijpelijk te houden.

Maar ook voor een technisch artikel geldt dat de gebruikte taal, spelling, interpunctie, opmaak, structuur het onderwerp zelf niet in de weg mag zitten. Anders gezegd: Je taalgebruik moet bijna foutloos zijn.

Verhalen

Voor verhalen geldt net als voor technische artikelen de eis dat het taalgebruik goed moet zijn. Dus geen spelfouten, zet je spellingschecker gerust aan, geen vreemde interpunctie en een rustige opmaak. Behalve natuurlijk als je een verhaal schrijft over iemand die zijn taal mishandeld, dan kun je natuurlijk moeilijk in perfecte taal over je hoofdpersoon schrijven of je moet het vanuit de derde persoon doen.

De hoofdpersoon werd plots geconfronteerd met zijn slechte beheersing van het geschreven Nederlands. Hij werd er wanhopig van en ging opzoek naar een moedertaalspreker waarvan hij wist dat deze zijn moedertaal vlekkeloos sprak en schreef. Helaas was dat nog behoorlijk zoeken, omdat hij eigenlijk alleen maar mensen kende die het Nederlands net zo slecht beheersten als hij.

Maar hoe maak je dan duidelijk dat het taalgebruik van je hoofdpersoon ondermaats is, als je zijn taalgebruik nooit direct toegankelijk maakt voor je lezer. Moeten ze je maar geloven op je woord.

Wat echter het belangrijkste is bij een kwalitatief goed verhaal is de spanning en ontspanning die het opwekt. Je moet als lezer eigenlijk door willen lezen, omdat je steeds het gevoel hebt dat er om de zoveel pagina’s een climax komt. Overigens verschilt het aantal woorden dat je hebt voor die climax per lezer. Lezers met een sterk geduld kun je de boeken van Proust en Couperus te lezen geven. Lezers met een minimaal geduld kun je maar beter naar een James Bond film sturen, dan hoeven ze alleen maar de ondertiteling te lezen terwijl de beelden hun in spanning houden.

Informatieve artikelen

De artikelen op LeerWiki zijn vooral informatief en vragen dus vooral om goed taalgebruik. Je zult dus gewoon de spellingscontrole aan moeten zetten en als je het echt niet meer weet een woordenboek moeten opzoeken. Maar het gaat ook om structuur. Niet te lange zinnen, waar ik me nog wel eens aan wil bezondigen. Het gaat ook om opmaak. Verder kan het bij informatieve artikelen geen kwaad om voorbeelden te geven en opsommingen te gebruiken. Of als je vermoedt dat het onderwerp nieuw is om vergelijkingen aan te bieden.

Zo is het handiger om te zeggen dat het licht van de zon er 8 minuten over doet om de aarde te bereiken, de tijd om afzonderlijk van elkaar een hard en een zacht ei te koken, dan te zeggen dat het 1 astronomische eenheid of 143.900.379,840 Kilometer is. Niet voor niets bevatten veel informatieve artikelen bijvoorbeeld vergelijkingen met het aantal voetbalvelden dat per minuut verdwijnt in het Amazone gebied. Toch zullen er maar weinig mensen zijn die weten dat een voetbalveld 50 bij 100 meter is met een marge van een meter in lengte en breedte. Hoeveel a4-tjes is dat als een A4-tje 21 bij 29 centimeter is, 80.000 en dat zijn 160 pakken van 500 vel en 32 dozen van 5 pakken.

Kwaliteitsartikelen

De kwaliteit van een artikel hangt dus samen met de inhoud van dat artikel. Het enige wat je zeker kunt weten is dat slecht taalgebruik kan voorkomen dat je boodschap overkomt, behalve als je over slecht taalgebruik schrijft. Dan wordt het onderwerp de boodschap, zullen we maar zeggen.

Verder is het belangrijk om te werken met aankondigen in de vorm van kopjes, zodat een lezer ongeveer weet wat hij mag verwachten. Maar je moet natuurlijk ook weer niet teveel loslaten in je kopjes, want anders hoeven mensen je artikel niet te lezen, maar kunnen ze koppen scannen. Waarna jij kunt volstaan met het schrijven van koppen en de inhoud van je artikel achterwege kunt laten. Helaas kun je dan niet op LeerWiki publiceren, omdat je dan vijfhonderd koppen achter elkaar moet zetten en dat leest weer niet lekker.

Tot slot vinden lezers leegruimtes in teksten lekker. Vandaar dat kranten kolommen niet breder dan een paar woorden zijn en vaak met lege regels werken na alinea’s. Geeft lekker veel houvast en het gevoel dat je snel leest.

Maar wat een artikel echt kwalitatief maakt is de kwaliteit van de auteur. Hoe leuk vindt hij het om over zijn onderwerp te schrijven? Hoe vrij is hij van conventies? Hoe makkelijk schrijft hij over het onderwerp? Een te gecontroleerde stijl is namelijk geen kwaliteit, maar controle.