Datering, de methoden
Dateringsmethodes en Chronologie
Dit artikel beschrijft: Datering of ook ouderdomsbepaling.
Voor archeologen is de relatieve datering van een opgravingssite belangrijk omdat het inzicht geeft in wat er eerst en wat er later gebeurde. Voor geologen en mensen die geinteresseerd zijn in geschiedenis is het van belang precies te weten wanneer iets gebeurde. Hieronder worden de twee manieren van dateren beschreven en een overzicht van de meest gangbare methodes van die categorie kort weergegeven. Indien er een leerwiki artikel van een specifieke dateringsmethode bestaat wordt deze link erbij gegeven.
Er bestaan twee categorieën van dateringsmethodes:
- Relatieve dateringsmethodes
- Absolute dateringsmethodes
Relatieve datering
Relatieve datering omvat methodes om op een archeologische opgraving de volgorde van bewoningslagen door de tijd heen in kaart te brengen. Het gaat dus om de ouderdomsbepaling van het ene object te opzichte van het andere. Aangezien opgraven precies werk is en veel tijd kost, wil men zich bijvoorbeeld richten op dat deel van de opgraving dat interessant is voor het onderzoek. Op deze manier kan men daar snel en relatief goedkoop inzicht in krijgen. Relatieve dateringsmethodes zijn vaak niet gebaseerd op natuurwetenschappelijke principes, al komen er de laatste jaren wel natuurwetenschappelijke methodes bij zoals fluorine-datering en datering op basis van isotopen. Onderstaand een overzicht van de meest bekende en gangbare relatieve dateringsmethodes gebruikt in een archeologische context.
Methodes
- Stratigrafie, op basis van de drie aspecten:
- de wet van superpositie, oudste lagen liggen bovenop de jongere lagen;
- dat gevonden artefacten geassocieerd kunnen worden met een aardlaag
- de invloed van formatie processen.
- Typologische sequentie, indelen van artefacten (archeologische door mensen gebruikte of gemaakte vondsten)op bijvoorbeeld ontwikkelingsniveau
- Stijl
- Vorm ontwikkeling van eenvoudig naar complexer
- Decoratie of materiaal, denk bijvoorbeeld aan de indeling in steen-, brons, en ijzertijd.
- Genetische datering (welke mensachtige was er eerder op basis van DNA)
- Datering op basis van Pollen (erg oud stuifmeel e.d.)
- Taalkundige datering (op basis van studie van veranderingen in taal)
- Fluorine-datering
- Diverse isotopen datering
Toepassing
Veel van de relatieve dateringsmethodes zijn ontwikkeld in een periode voorafgaand aan de snelle technologische ontwikkeling waar wij ons nu in bevinden. Dus voor de ontdekking van de computer, de ontwikkeling van kennis van radioactiviteit en dergelijke. Tijdens een opgraving moest men proberen uit te vinden hoe oud iets was door te kijken naar wat men vond. Een goed hulpmiddel bleek aardewerk. Aardewerk is bijna op de hele wereld gemaakt en is gevoelig voor trends, dus men veranderde de vorm, het gebruikte materiaal, de decoratie en de productiemethode. Ervaren aardewerk deskundigen kunnen archeologisch aardewerk soms tot op een 10 tal jaren precies dateren. Als je dat vergelijkt met de absolute dateringsmethode, de koolstof-datering of C14-datering, die al een onnauwkeurigheid heeft van plus of min 30 jaar en dus meer een benadering geeft van in welke helft van en eeuw men leefde dan wel decennium, is dat erg nauwkeurig.
Nauwkeurigheid
Sommige methodes van relatief dateren zoals de typologische sequentie van bijvoorbeeld aardewerk is zo nauwkeurig en uitgebreid bestudeerd dat deze betere resultaten oplevert dan absolute datering. De meeste beroemde archeologische opgravingen in het verleden maakten gebruik van deze methodes en hebben de basis gelegd voor de nu nog gebruikte chronologieën. Daarnaast zijn de relatieve chronologieën verankerd in de tijd doordat bepaalde onderdelen absoluut te dateren waren.
Voor- en nadelen
Meestal zijn relatieve dateringsmethodes goedkoper in de uitvoering omdat ze geen dure apparaten gebruiken en zijn ze door meer mensen uit te voeren, al zijn dat ook vaak specialisten.
Absolute datering
Absolute datering maakt gebruik van natuurwetenschappelijke principes. Al zijn de hieronder genoemde kalenders daar natuurlijk een uitzondering op. Het gaat hier om het bepalen van de ouderdom van bijvoorbeeld één op zichzelf staand object en niet zozeer in relatie tot iets anders. Het beeld dat men heeft van absolute datering is dat het erg precies is. Maar de meeste methodes kunnen niet op een jaar exact aangeven wat de ouderdom van een object is. Vaak wordt de datering in een periode uitgedrukt. Onderstaand een overzicht van de meest bekende en gangbare absolute dateringsmethodes gebruikt in een archeologische context.
Methodes
- Kalenders en Historische chronologie
- Egyptische of Chinese koningskalender
- Romeinse kalender op basis van jaarlijks verkozen Consul namen of Keizers
- De Griekse kalender gebaseerd op de 4-jaarlijkse Olympische spelen, die start in het jaar 776 v. Chr.
- De Maya Kalender (eindigt hij nu wel of niet in 2012)
- Jaarringen
- Varven
- Dendrochronologie
- Sclerochronologie, bestudeert periodieke patronen die zijn vastgelegd in skeletten en andere harde dierlijke weefsels zoals otolieten van vissen
- Radioactieve Klok of Radiometrische datering
- C14 Methode
- K-Ar methode
- Aminozuur Racemisatie
- Luminescentie of trapped electron dating methods
- Thermoluminescentie of TL
- Optical Stimulated Luminescence of OPS
- Archeomagnetische datering
Toepassing
Absolute dateringsmethodes zijn toe te passen, van het begin van de vorming van de aarde tot nu. Vaak gaan ze zover terug dat ze voor meer recente objecten of plaatsen te grove data leveren, De dendrochronologie en varventelling zijn hierop heel exacte uitzonderingen, maar deze kan je weer niet overal op de wereld toepassen.
Nauwkeurigheid
De nauwkeurigheid is sterk afhankelijk van de gebruikte methode.
Voor- en nadelen
Vaak zijn er dure technieken nodig om de methode uit te voeren en kunnen de benodigde monsters alleen door experts worden afgenomen. Het afnemen van de monsters beschadigd de archeologische vondsten, maar men werkt eraan dat te minimaliseren. Een voordeel van de methodes is dat ze vaak veel verder teruggaan in de tijd en ook periodes waar de eerste mensachtigen leefden kunnen dateren. Van die periodes zijn namelijk niet veel menselijke gebruiksvoorwerpen over, wat relatieve datering bemoeilijkt. Deze methodes zijn meestal ook voor andere zaken dan archeologie in te zetten en geschikt voor klimatologie en geologie.
Verder zoeken
- Archeologie Weblinks
- De beste archeologie sites op start.be
- Archeologie startpagina
-
Archeologie op zijn best
Ook schrijven op leerwiki? gebruik de volgende link om je in te schrijven: Leerwiki aanmelden