Fysische antropologie
Fysische Antropologie in de Archeologie
Fysische antropologie is een tak van de wetenschap die met behulp van menselijke botresten, bijvoorbeeld ontdekt bij archeologisch onderzoek, vragen kan beantwoorden over de leeftijd, geslacht, lengte en mogelijke aandoeningen en ziektes van de overledene. De Fysisch antropoloog is een specialist, vaak verbonden aan een universiteit, die deze vragen probeert te beantwoorden op basis van botmateriaal. Dit artikel beschrijft de werkwijze van een fysisch antropoloog bij het onderzoeken van archeologisch botmateriaal.
Aanpak en mogelijke resultaten:
Als eerste zal de fysisch antropoloog bepalen of het bot menselijk of dierlijk is. Dierlijk bot wordt onderzocht door de zoöarcheoloog.
Dan zal hij een aantal zaken onderzoeken, voor zover dat mogelijk is op basis van het beschikbare materiaal :
- Leeftijd bij overlijden, op basis van groeikenmerken en slijtage van botten en tanden;
- Geslacht , op basis van de schedel- en heupbeenderen (als deze er zijn);
- Lengte, door optellen van de lengte van de pijpbeenderen van het been, plus een correctie van 10 cm voor bindweefsel of door een schatting op basis van het beschikbare materiaal (met name het dijbeen kan uitkomst bieden); let op de botten mogen niet verbrand zijn, deze zijn gekrompen en zullen een afwijkend resultaat opleveren;
- Ras, op basis van de vorm van de schedel;
- Ziekte en/of aandoeningen tijdens leven Vooral chronische ziekten, erfelijke afwijkingen, sommige infectieziekten en kanker laten sporen op de botten achter. Daarnaast kan men aan de hand van artritissporen de belasting van de spieren tijdens het leven inschatten en zien of er sprake is van botbreuken (wel of niet geheeld).
Onderstaand wordt kort ingegaan op de belangrijkste botten voor geslachtsbepaling. Voor meer anatomische informatie wordt verwezen naar de daar bijgeleverde links.
Geslachtsbepaling
Op basis van bepaalde botten kan het geslacht worden vastgesteld van een individu. Hiervoor zijn met name:
- de heupbotten (bekken)en
- daarna de schedelbotten het meest geschikt en
- tenslotte kunnen de dijbeenbotten inzicht geven.
Als de genoemde botten niet opgegraven zijn, biedt de spieraanhechting op de overige botten mogelijk een houvast. Al zijn de resultaten onbetrouwbaar. Andere dan bovengenoemde botten kunnen dus wel informatie geven maar zijn uitsluitend goed te gebruiken om de conclusies op basis van de heup-, schedel- en dijbeenbotten te ondersteunen.
Geslachtsbepaling van overleden kinderen gaat anders in zijn werk. Van kinderbotten wordt geen morfologische (op basis van de vorm van de botten) geslachtbepaling gedaan aangezien deze nog niet voldoende uitontwikkeld zijn. Tot het einde van de adolescentie bereikt is zullen alle kinderbotten (dus van jongen en meisjes) de indruk wekken dat ze vrouwelijk zijn. Pas na de adolescentie komen de kenmerken die aanwijzingen zijn voor het mannelijke geslacht tot expressie.
Analyse Heupbeenderen
De bekkenbotten zijn de belangrijkste botten voor de bepaling van het geslacht.
In tegenstelling tot het mannelijke bekken heeft het vrouwelijke bekken een meer afgeronde, ovale bekkeningang. Dit creëert een breder en ruimer geboortekanaal. De verschillen zijn te zien aan kenmerken die relatief zijn (dus ten opzichte van elkaar), er zijn geen absolute maten. Op basis van een aantal kenmerken van de heupbotten die afwijken voor mannen en vrouwen, worden punten toegekend. Op basis van de behaalde punten kan men het geslacht bepalen met behulp van een berekening.
In het artikel: morfologische geslachtsbepaling wordt dit voor de heup verder uitgewerkt.
Het is voor de optimale weergave van de afbeeldingen aan te raden, de volledige schermgrootte te gebruiken.
Analyse Schedel(fragmenten)
Voor de schedel, het op één na beste bot om het geslacht te bepalen, bestaat een vergelijkbare puntentoekenning en berekening als voor het bekken. De betrouwbaarheid van deze methode ligt rond de 95%.
De geslachtskenmerken op de schedel zijn beschreven in termen van robuustheid, dus relatiever dan die van het bekken en individuele verschillen zijn eerder te verwachten. Bijvoorbeeld de Processus Mastoidius is een onderdeel van het Os Temporale, en is bij mannen groter dan bij vrouwen.
In het artikel: morfologische geslachtsbepaling wordt dit voor de schedel verder uitgewerkt.
Het is voor de optimale weergave van de afbeeldingen aan te raden, de volledige schermgrootte te gebruiken.
Wetenswaardigheden
Fysische antropologie wordt ook wel genoemd: osteoarchaeology(USA), antropobiologie of biologische antropologie. De fysisch antropoloog maakt gebruik van bot- maar ook van crematieresten. Vroeger werden crematieresten niet, zoals nu, vermalen tot gruis, (wat uitstrooien makkelijker maakt). Dat zorgt ervoor dat er nog stukjes bot in de crematieresten zitten die onderzocht kunnen worden.
Fysische antrolopogie studeren:
Verder lezen
Ben je nieuwsgierig geworden en wil je meer lezen over archeologie. Kijk dan op één van de onderstaande sites voor meer informatie:
Archeologie Startpagina Archeologie in het Nieuws Meer Archeologie links
Ben je nieuwsgierig geworden en wil je meer lezen over fysische antropologie. Kijk dan op één van de onderstaande sites voor meer informatie:
Vereniging Fysisch Antropologen
Morfologische geslachtskenmerken van menselijk botten
Ook schrijven op leerwiki? gebruik de volgende link om je in te schrijven: Leerwiki aanmelden