Prins Willem V laatste stadhouder van Holland

Algemeen

Sinds prins Willem van Oranje kent Nederland regelmatig stadhouders uit het geslacht Oranje Nassau. Veelal door vererving en benoeming door de Staten Generaal. Prins Willem V zal de laatste stadhouder zijn, zijn zoon wordt de eerste soeverein vorst van Holland.

Willem V

Op 8 maart 1748 wordt in ‘s Gravenhage Willem V Batavus geboren. Zoon van prins Willem IV van Oranje Nassau en (Engelse) Anna van Hannover. Willem V krijgt de titels prins van Oranje en erfstadhouder van de Republiek der Verenigde Nederlanden.

Op 22 oktober 1751 overlijdt zijn vader, de jonge Willem is dan pas 3½ jaar oud. Hij wordt vanaf dat moment opgevoed door zijn moeder. Na het overlijden van zijn moeder op 12 januari 1759 wordt de opvoeding overgenomen door Lodewijk Ernst van Brunswijk-Luneburg-Bevern, oftewel de hertog van Brunswijk-Wolfenbuttel. Deze hertog had de bijnaam “de dikke hertog” en dat was niet alleen vanwege zijn omvang, maar ook vanwege zijn lust naar macht.

Willem wordt in 1763 ernstig ziek, waarbij zelfs voor zijn leven wordt gevreesd. Hij hersteld en treed in 1766 aan als stadhouder, op het moment dat hij volwassen wordt. Tevens wordt hij vorst van Nassau-Dietz in Duitsland. Op 4 oktober 1767 treedt hij in het huwelijk met de 7 augustus 1751 geboren Wilhelmina van Pruisen, een nicht van de hertog van Brunswijk-Wolfenbuttel.

Karaktereigenschappen

Willem krijgt een opleiding en de jonge prins heeft een brede belangstelling. Zo heeft hij een eigen hoforkest, is geïnteresseerd in de wetenschap en kunst. Echter de prins mist inzicht, zelfvertrouwen en was besluiteloos. Daarnaast heeft hij een erg zwakke wil, is koppig, conservatief, beminnelijk en houdt van een stevig glas wijn.

Willem, die de titel bij vererving heeft verkregen, was niet zo blij met zijn functie als stadhouder. Hij beschikte over genoeg capaciteiten, alleen wist hij niet met macht om te gaan, kon nauwelijks beslissingen nemen, was chaotisch en had moeite met het stellen van prioriteiten. Kortom Willem was de minst geschikte stadhouder van alle stadhouders die Holland gekend heeft.

Begin tegenstand tegen Willem

In december 1780 verklaarde Groot Brittannië de Republiek der Verenigde Nederlanden de oorlog. Gek genoeg verklaarde de Republiek pas in mei 1781 de oorlog aan Groot Brittannië. Dit was de zogenaamde Vierde Engels-Nederlandse oorlog (en tevens de laatste). De aanleiding voor deze oorlog was de wapensmokkel naar de Verenigde Staten. In 1781 begon de kritiek op het doen en laten van Willem V (en de hertog van Brunswijk) grote vormen aan te nemen. Hij werd beschuldigd van het heulen met de vijand. Koning George III van Engeland was een oom van Willem.

Zijn tegenstanders, de patriotten, maakten hun kritieken bekend in het zogenaamde pamflet “Aan het Volk van Nederland”. Daarnaast beginnen de patriotten ook een spotprentenoorlog. In 1784 wordt de inhoud van de Akte van Consulentschap bekend. Het gevolg hiervan is dat de hertog van Brunswijk zijn functies moet neerleggen en het land uit moet. Ook Prins Willem V blijft niet zonder gevolgen, hij moet enkele rechten inleveren. In 1785 ontstaan er enkele ongeregeldheden, de prins grijpt niet in. De Staten van Holland zien zich genoodzaakt hem het commando van het Haagse Garnizoen af te nemen. Het was zijn vrouw die heeft gezorgd dat hij in zijn positie werd hersteld. Er was namelijk een dreigende burgeroorlog, op gang gebracht door de patriotten.

Einde van het stadhouderschap

Op 18 januari 1795 vlucht Willem dan toch naar Engeland. Dit nadat de Franse troepen (onder leiding van Pichegru). Willem nam zijn intrek in het Kew Palace, waar hij op 7 februari 1795 de brieven van Kew schreef. Hierin verklaarde hij dat alle Hollandse koloniale bezittingen onder bescherming van Groot Brittanie werden gesteld. Als antwoord hierop werden alle privébezittingen, waaronder olifanten en giraffen, van Willem door de Fransen in beslag genomen.

In 1801 ging Willem terug naar zijn buiten Oranienstein bij Diez. Hetzelfde jaar schrijft hij brieven waarmee hij de Bataafse Republiek erkende en waardoor hij afstand deed van al zijn rechten als erfstadhouder.

Kinderen en dood van Willem

Willem en Wilhelmina kregen samen vijf kinderen, namelijk:

• Een zoon, geboren op 23 maart 1769 en overleden 24 maart 1769. De zuigeling heeft geen naam gekregen.
• Een dochter, Frederica Louisa Wilhelmina, geboren op 28 november 1770 en overleden op 15 oktober 1819. Zij trouwt op 14 oktober 1790 met Hertog Karel George August van Brunswijk-Lunenburg. Haar echtgenoot, volledig blind geworden, overlijdt in 1806. Hierna vertrekt de kinderloze Frederica naar Pruisen, in ballingschap met haar moeder. In 1814 gaat ze terug naar Amsterdam.
• Een zoon, geboren en gestorven op 6 augustus 1771. Ook deze zuigeling heeft geen naam gekregen.
• Een zoon, Willem Frederik, geboren op 24 augustus 1772 en gestorven op 12 december 1843. Deze erfprins wordt de eerste koning der Nederlanden. Groot-Hertog van Luxemburg, Vorst van Fulda, Graaf van Corvey, Weingarten en Dortmunt en als laatste Hertog van Limburg.
• Een zoon, Willem George Frederik, geboren op 15 februari 1774 en gestorven op 6 januari 1799. Deze Frederik strijd in het leger onder Napoleon Bonaparte in Italië. Daar wordt hij besmet met een kwaadaardige koorts. Doordat hij niet naar een arts gaat, wordt zijn koorts hem fataal.

Tijdens een bezoek aan zijn dochter Louise, die hij ieder jaar een bezoek brengt, komt Willem V te overlijden. Hij wordt begraven in Brunswijk, en wordt herbegraven op 28 april 1958 in de Delftse Nieuwe Kerk. De toenmalige koningin Wilhelmina weigerde bij de bijzetting van haar voorvader aanwezig te zijn, ze vond het een enorme sukkel.