Wie is Otto Dix

Otto Dix (1891-1969) geldt als een van de meest prominente exponenten van de sociaal kritische kunst in het Duitsland van de jaren twintig van de vorige eeuw. Gedurende zijn actieve periode experimenteerde hij met moderne stromingen als expressionisme, kubisme, dadaïsme en realisme om uiteindelijk traditionele stijlelementen uit de Duitse Renaissance in zijn werk op te nemen. Hij wordt algemeen gezien als een van de architecten van de Nieuwe Zakelijkheid.

Decoratieschilder

Wilhelm Heinrich Otto Dix, zoals zijn volledige naam luidt, wordt geboren op 2 december 1891 in Gera-Untermhaus in de Duitse deelstaat Thuringen. Aangemoedigd door zijn tekenleraar aan de volksschool volgt hij een opleiding tot decoratieschilder in zijn woonplaats. In 1910 stelt een door de regering toegekende beurs hem in staat om te studeren aan de kunstnijverheidschool in Dresden. Hij schildert zijn eerste landschappen in laatimpressionistische stijl en maakt een studiereis naar Oostenrijk en Italie. Als in 1914 de Eerste Wereldoorlog uitbreekt tekent hij vrijwillig bij het leger. Hij wil er zoals zoveel jonge kunstenaars van zijn generatie Het echte leven leren kennen en alles zelf meebeleven.

Inferno

Al gauw verwordt het aanvankelijke enthousiasme van Dix voor het nieuwe avontuur tot onverholen afschuw. De gruwelijkheden van de loopgravenoorlog en de massaslachtingen zijn met geen pen te beschrijven. Vier jaar lang bevindt Dix zich in epicentrum Vlaanderen en later Rusland, kennisnemend van een waar inferno. Deze helse periode weerhoudt hem er niettemin van om talloze tekeningen, kleurschetsen en zelfs aquarellen te maken. Na afloop van de oorlog in 1918 keert hij terug naar Dresden waar hij de academie afmaakt en hij mede-oprichter is van de Dresder Sezession - Gruppe 1919, een beweging die de hoofdbeginselen "Waarheid-Broederschap-Kunst" hoog in het vaandel heeft staan.

Sarcasme

De barbarij die Dix tijdens de oorlog heeft moeten doorstaan is van grote invloed op zijn werk uit die periode. Hij is geëvalueerd tot een sarcastische en soms haast cynische kunstenaar. De vele verminkingen, letterlijk en figuurlijk, die de oorlogsdictatuur en het terreurregime destijds een onlosmakelijk onderdeel van het dagelijkse leven vormen, voeden zijn walging tegen het bestaande systeem. Zijn schilderijen verbeelden niet alleen de verschrikkingen van de oorlog, maar ook de politieke en economische nasleep ervan. Tijdens het interbellum schetst hij deze situaties via de bedelaars, alcoholisten, prostituees en andere maatschappelijke schipbreukelingen die veelvuldig figureren in zijn zinnebeeldrijke wereld.

Ontucht

De onderwerpen van Dix' schilderijen laten dan ook vaak niks aan de verbeelding over en zijn ronduit ondubbelzinnig. Hij schuwt het niet om ons de wereld te tonen hoe ze is en hoe hij ze beleeft. Met name zijn voorstelling van het prostitutiemilieu, zijn bordeel- en lustmoordscenes in het bijzonder, roepen bij het grote publiek meermaals de nodige weerstand op. Tweemaal komt het zelfs tot een aanklacht wegens het verspreiden van ontuchtige taferelen, maar beide keren wordt hij op voorspraak van invloedrijke collega's vrijgesproken. Tegelijkertijd stijgt zijn aanzien binnen het kunstestablishment en wordt hij een veelgevraagd portrettist.

Nazi's

In 1927 ontvangt Dix een professoraat aan de academie van Dresden waar hij zelf ooit studeerde en vier jaar later wordt hij lid van de Preussischen Akademie der Künste. Niet lang daarna valt er echter een aartsdonkere grauwsuier over Duitsland. Als in 1933 de Nazi's aan de macht komen worden hem beide ereposities ontnomen. Zijn werk zou het zedelijke gevoel van het Duitse volk ten zeerste kwetsen, zoals hun lasterlijke argumentering luidt. Zijn schilderijen worden als Entartete Kunst bestempeld en zijn als zodanig te zien op de gelijknamige expositie in 1937. Enkele worden na afloop zelfs door de Nazi's in een Berlijnse Brandweerkazerne verbrand. Dix trekt zich terug naar een plaatsje aan de Bodensee en begint noodgedwongen landschappen en allegorische en Christelijke thema's te schilderen waarin zijn kritiek op het fascisme evenwel in doorsijpelt.

Beroerte

Een jaar na de Tweede Wereldoorlog wordt hem wederom een professoraat aan de academie van Dresden aangeboden wat Dix fijntjes afslaat. Wel zal hij later lid worden van de Deutschen Akademie der Kunsten in Berlijn. Hij exposeert wereldwijd in onder meer New York Minneapolis, Dublin en Rome. Vanaf 1959 ontvangt Dix talloze onderscheidingen en prijzen waaronder de Cornelius prijs van Düsseldorf en de Lichtwark prijs van Dresden. Koud terug van studiereizen naar Turkije en Griekenland in 1967 krijgt hij een hersenbloeding. Twee jaar later op 25 juli wordt een tweede beroerte in het ziekenhuis van Singen hem fataal.

Tip

Schilderijen van Otto Dix zijn permanent te bezichtigen via de collecties van musea in talloze Duitse steden waaronder uiteraard Gera-Untermhaus en Dresden, maar ook in Parijs en New York. Ook zijn er met grote regelmaat overzichts exposities te bewonderen.