Wat zijn stenen mannetjes
Inleiding
Voor een ieder die regelmatig in de bergen wandelt, klinkt de term Stenen mannetjes misschien niet helemaal onbekend. Waarschijnlijk weten zij wel waar ik het over heb als ik praat over stapetjes met stenen. Overal ter wereld liggen in bergachtig gebied van die bijzondere bergjes met opgestapelde stenen. Maar wist je ook dat de (originele) stapeltjes van origine onder andere bedoeld zijn om elkaar de weg te wijzen? Dit is tegenwoordig niet bij elk stapeltje het geval, want mensen vinden het soms leuk om dingen na te maken of ergens iets op te leggen. Op de meeste bergtoppen vind je dan ook meerdere (zo niet erg veel) stapeltjes. Hieronder een uiteenzetting van de historie van het gebruik van stenen mannetjes en hoe ze zich vandaag de dag nuttig maken.
Waar worden steenmannetjes voor gebruikt
Het maken van steenmannetjes gaat al terug tot de bronstijd. Het zijn stapeltjes met stenen die door mensen gebouwd/ gestapeld worden om het een en ander aan te duiden. Hieronder worden een aantal voorbeelden gegeven van wat men er mee kan bedoelen.
- Vroeger (bronstijd) werden er soms graven mee aangegeven en werden de kisten er onder/ erin gelegd. Deze werden dan vaak gemaakt boven op de heuvel waar de overledene had gewoond. De steenmannetjes moesten de dieven/ rovers op een afstand houden. Er wordt ook wel gezegd dat de stenen op de kist werden gelegd om de doden te beletten om te "hemelen".
- Men maakte een stapel om de top van een heuvel aan te geven.
- Soms markeerde de mannetjes gezamenlijk een pad in de bergen, of over bijvoorbeeld een gletsjer. Vanaf het ene mannetje is het andere mannetje te zien, zodat je goede de route kan lopen.
- Soms werden ze bij zee gebruikt als "vuurtorens"( Noord- Amerika)
- Op bergen is het bij sommige mensen/ wandelaars een gebruik om vanaf de voet van de berg een steen mee te nemen en die boven op een stapeltje te leggen.
- De stenen stapels worden/ werden ook wel eens gebruikt om een historische gebeurtenis aan te geven, zoals een belangrijke veldslag. Maar bijvoorbeeld ook de plaats van een ongeval.
Herkomst in legendes
Een oude legende vertelt het verhaal van de God Hermes. Deze had de favoriete slaaf/ dienaar van de Godin Hera omgebracht. Zij vond dat hij hiervoor diende te boeten. Zij bracht hem voor een jury van de ander Goden. Deze kregen allen een kiezel die zij moesten gooien naar degene waarvan zij vonden dat die gelijk had; dus naar Hera of Hermes. Daar Hermes zijn betoog goed had gehouden werd hij bedolven onder een berg kiezels. Dit werd beschouwd als het eerste steenmannetje.
Overal in de wereld
De herkomst, geschiedenis, betekenis en gebruik van de stapeltjes kunnen per werelddeel verschillen. Hieronder een paar voorbeelden.
Steenmannetjes in Groot Brittannië
In het Engels worden ze Cairns genoemd, naar de Schotse/ Ierse benaming càrn, wat zo veel betekent als berg of stapel stenen. In Schotland neemt men stenen mee de berg op om daar de steen toe te voegen aan de stapel die zich daar al bevindt. Die staan daar om de paden te markeren onder andere. De stapels worden steeds verhoogd op deze manier om ook in periodes van sneeuw zichtbaar te blijven.
Steenmannetjes in Scandinavië
In Finland heten de stapeltjes kummeli
In Scandinavië worden de steenmannetjes gebruikt om paden of waterwegen te markeren. Deze laatste worden regelmatig wit geverfd om hun zichtbaarheid te vergroten. In fora komt naar voren dat men in Noorwegen niet altijd gediend is van het verhogen van de stapels door wandelaars daar de grote stapels het landschap niet ten goede komen.
Steenmannetjes in het Midden Oosten en Azië
In het Jodendom is het heel gebruikelijk om stenen op een Grafsteen te leggen om zo respect te tonen. Zo zijn stoepa's waarschijnlijk ook ontstaan, maar hebben nu een ander doel gekregen.
Steenmannetjes in Afrika
In delen van Afrika (bijvoorbeeld in Somalië) worden de stapels stenen gebruikt om (historische) graven en tombes van de oude koningen te duiden.