Karel de grote

Iedereen kent de verhalen over Karel de Grote. Ze zijn deel gaan uitmaken van onze literatuur. Zijn grote verschijning en de lange duur van zijn regering spraken kennelijk tot de verbeelding. Karel de Grote is in de bekende legenden uitgegroeid tot een mythologische figuur, een man van grote wijsheid en met zeggingskracht. Maar dat Karel de fundamenten heeft gelegd voor het huidige Europa, is wellicht minder algemeen bekend.

Europa

Karel was gezegend met een goed verstand. Daar zijn alle historici het over eens. Dat had hij ook nodig want het rijk dat hij moest gaan besturen, was bijzonder groot en er waren veel problemen. Om een groot christelijk rijk te kunnen stichten, voegde Karel door militaire acties veel grondgebied bij zijn toch al reusachtige land. Hij bracht een flink aantal jaren van zijn leven door op of nabij het slagveld. Hiervan zijn grote verhalen bekend, onder andere de Chanson de Rolande (bij ons bekend als het Roelantslied. De landen werden decentraal bestuurd, wat al sinds de Romeinen de gewoonte was. De vorst had een areaal aan graven en andere edelen die ieder een grondgebied beheerden. Karel beschermde de kerk en bevorderde zodoende de macht van Rome. Er bestond een wisselwerking. Kerk en staat hielpen elkaar. Ook de katholieke cultuur vond op deze manier op zeer grote schaal ingang in Europa. Karel stelde echte rechters aan die van het recht spreken hun vak moesten maken in plaats van de aanvankelijke traditie dat de heer van een gebied op gezette tijden als rechter optrad. Door de persoon Karel die sinds de dood van zijn broer alleen aan het hoofd van een zo groot rijk stond, kwam er een zekere eenheid van talen, volken, culturen en sociaal-economie in het grote grondgebied. Ook op het gebied van administratie en bestuur vaardigde Karel de Grote wetten uit die eeuwen lang hun invloed hebben uitgeoefend in het gebied dat na zijn dood zo snel uiteenviel. Volgens sommige historici kunnen we hier spreken van het begin van Europa als culturele of politieke eenheid. Europa als economische en sociale eenheid komt in dit tijdperk niet uit de experimentele fase.

En verder…

Karel zou uiteraard minder groot geworden zijn als niet zijn voorvaderen zulke belangrijke posities ingenomen hadden aan het hof. Ook als de broer van Karel, Karloman, niet zo vroeg gestorven was, waardoor Karel het hele rijk alleen moest gaan besturen, was alles anders gelopen. De dood greep desastreus in tegen het einde van zijn leven. Had hij uit voorzorg al lang geregeld dat zijn drie zoons, Karel, Pippijn en Lodewijk ieder een deel van zijn rijk zouden gaan besturen, enkele jaren voor zijn dood stierven zowel Karel als Pippijn. Lodewijk kreeg de zware last op zich om het grote rijk te gaan besturen en kreeg later de bijnaam Lodewijk de Vrome. Hij zou de geschiedenis in gaan als de vorst die te zwakke schouders had om het rijk verder door de tijd te loodsen. Hij zag zich genoodzaakt het rijk voor zijn drie zoons in drieën te verdelen. Het verval was daarmee ingezet. Ook het leenstelsel of feodalisme, onder Karel de Grote geoptimaliseerd, verwerd tot een inferieur systeem omdat Lodewijk en zijn opvolgers zich niet verzetten tegen de edelen die hun leen niet teruggaven aan de heer, maar het aan hun kinderen nalieten. Had Karel sterkere opvolgers gehad, dan waren zijn bedoelingen beter tot hun recht gekomen.