Griekse Cultuur en Geschiedenis

Overzicht van de Griekse Culturele Geschiedenis

De Griekse Culturele geschiedenis omvat een zeer lange periode die al begint rond 3000 v. Chr. en doorloopt tot in het heden. Dit artikel beschrijft de culturele hoogtepunten uit de Griekse oudheid aan de hand van de culturele resten daarvan. Hieronder een kort overzicht van de belangrijkste periodes in de Griekse culturele geschiedenis. Per periode kan voor meer details mogelijk verwezen worden naar een artikel specifiek over die periode.

De Griekse cultuur is een Mediterrane cultuur. De rol van de Middellandse zee als belangrijke verkeersader zorgde ervoor dat allerlei vormen van cultuuruitwisseling plaatsvonden. In de 7de eeuw v. Chr., bijvoorbeeld, stonden de Grieken onder sterke invloed vanuit het Oosten (Cyprus, Syrië en Anatolië). Maar de Griekse cultuur raakte over een groot deel van het Middellandse zeegebied verspreid door Griekse koloniestichting in Zuid-Italië, Sicilië, Frankrijk, Spanje, Noord-Afrika en het Zwarte zeegebied in de 8ste tot de 5de eeuw v. Chr. Met de veroveringen van Alexander de Grote, die tot aan India reikte, onstond een kosmopolitische cultuur, waarin Griekse en Oosterse elementen vermengd werden.

Voordat je verder gaat lezen is het handig om met twee dingen rekening te houden:

• Ten eerste het Griekenland in de oudheid is niet hetzelfde als het Griekenland dat we nu kennen. In de oudheid was het huidige Griekenland onderdeel van een in de tijd groeiend rijk, denk aan Alexander de Grote of juist krimpend rijk, zoals bijvoorbeeld in de Duistere eeuwen.
• Ten tweede is door vele wetenschappers de geschiedenis ingedeeld in periodes en tijdperken. Dus de geschiedenis kan op meerdere manieren worden ingedeeld.

In dit artikel gebruik ik hoofdzakelijk de cultureel historische indeling die je in de onderstaande hoofdstukken terug kan vinden.

Daarnaast zal ik aangeven met welke periode van het drieperioden systeem: Steen-, Koper-, Brons- of IJzertijd dat correspondeert.

Een laatste indeling is die in Prehistorie, Protohistorie en Historie. De Historie is de periode dat er sprake is van een door ons leesbaar schrift. Prehistorie is de periode voordat er sprake is van schrift. Protohistorie is de overgangsperiode daartussen.

Chronologisch overzicht: Mediterrane gebied

In de steentijd bevond zich op Kreta en het omringende vasteland een tamelijk hoogwaardige beschaving. Rond het einde van het Neolithicum (jonge steentijd, waarin akkerbouw ontstond), ongeveer 3000 v.Chr., kwam een nieuw volk naar Kreta waarschijnlijk uit Klein-Azië en/of Egypte. Dit nieuwe volk zal zich vermengd hebben met de eerste eilandbewoners van Kreta. Na hun komst ontwikkelde men zich tot een zeevarend en kunstzinnig, waarschijnljk vreedzaam volk van handelslieden.

Tijdens de Griekse Bronstijd was er sprake van twee belangrijke beschavingen in het Egeïsche gebied: De Minoïsche cultuur op Kreta en de Myceense cultuur op het Griekse platteland.

De Minoërs 2600 - 1100 v. Chr.

Arthur Evans

De Minoïsche beschaving op het eiland Kreta, is zo genoemd door de beroemde archeoloog Arthur Evans naar de legendarische koning Minos.

Hoe zag Kreta eruit in de Minoïsche tijd. Er was sprake van grote paleiscomplexen, hier is het paleis te Knossos een goed voorbeeld van. Er was sprake van een gelaagde hiërarchische samenleving met aan het hoofd een koning of een koningin-priesteres of een combinatie daarvan. Daaronder kwamen de priesters, de ambtenarij, militairen, kunstenaars en onderaan de boeren en slaven. Over de religie van de Minoërs is veel geschreven maar is nog erg veel onduidelijk. Opvallend zijn de vele symbolen voor vruchtbaarheid (moedergodin) en bepaalde dieren (stier) en de aandacht voor natuur in de kunst. De Minoïsche beschaving kenmerkt zich verder door:

1. De aanwezigheid van een sterke centrale autoriteit, zie de grote paleizen en uitgebreide administratie
2. Hoge bevolkingsdichtheid
3. Veel handelscontacten
4. Schrift: Lineair A en later Lineair B
5. Waarschijnlijk een sterke zeevloot
6. Afwezigheid van strijdtonelen in de kunst

Voor meer infomatie gebruik de volgende link: Minoïsche Cultuur

De Minoïsche cultuur is ingedeeld naar de indrukwekkende paleizen die gevonden zijn:

De Myceners 1600 - 1200 v. Chr.

Heinrich Schliemann

De Myceense cultuur kan men terugvinden op het Griekse vasteland van de Bronstijd en betreft de laatste fase van de daar aangetroffen beschaving. Het meest bekende voorbeeld van de Myceense cultuur, waar deze ook haar naam aan ontleend is het door Heinrich Schliemann opgegraven Mycenae rond 1870. De term Helladisch komt van de naam die de eerste Grieken zichzelf gaven 'Hellen', van hun voorvader.

Hoe zag Griekenland eruit in de Myceense tijd. Er bestonden meerdere onafhankelijke koninkrijken naast elkaar met elk een eigen administratie. Er was sprake van een gelaagde hiërarchische samenleving met aan het hoofd een koning of hoofdman. Opvallend zijn de verstevigde wallen en fortachtige bouw De Myceense beschaving kenmerkt zich verder door:

1. De versterkte hoofdstad en omliggende boerderijen
2. Accent op landbouw
3. Schrift is Lineair B
4. Geen nadruk op handelscontacten
5. Kunst gaat over mensen die jagen of strijden
6. Religie is als die van de Minoërs

Voor meer infomatie gebruik de volgende link: Myceense Cultuur

De Myceense cultuur werd herhaaldelijk onderbroken door verwoestingen en locale ontwikkelingen.

De Duistere eeuwen 1200 - 800 v. Chr.

Vroeg Geometrische Begravenis Amfoor

Na de vernietiging of ondergang van de paleizen aan het einde van de Bronstijd (1200 v. Chr.) ontstaan nieuwe sociale structuren en een nieuwe materiële cultuur. De zogenaamde 'Duistere Eeuwen/Tijden' of ook wel 'Donkere eeuwen' zijn een periode waarin initieel een culturele terugval plaatsvindt. Maar als snel komt de Geometrische stroming op. In deze, naar de geometrie vernoemde geometrische periode werd de basis gelegd voor de latere bloei van de Griekse cultuur. De periode van de Duistere eeeuwen tot en met de Geometrische periode overlappen met de Vroege IJzertijd.

Kenmerken Duistere eeuwen:

1. Verdwijnen van het schrift (vandaar de naam duistere eeuwen, wij kunnen er niets over lezen)
2. Sterke afname van de bevolkingsdichtheid, nog maar kwart van de bevolking over
3. Er ontstaan kleine leefgemeenschappen met een lage levensstandaard bestuurd door soort kleine koning of 'Basileus'
4. Bevolking migraties, vertrek oude volken en komen van nieuwe volken.

De Geometrische periode is meer een stijlperiode dan een historisch tijdvlak. In de Stadstaat Athene kwam een nieuwe kunststijl tot ontwikkeling aan het einde van de Donkere eeuwen die gekenmerkt werd door het gebruik van geometrische motieven.

De 2de Bloeiperiode

Animal Olbe(schenkkan) Korinthe

De periode vanaf 700 v. Chr. kenmerkt zich door kolonisatie van de Grieken van het mediterrane gebied en de toename van handelscontacten en de verspreiding van de Griekse cultuur. Daarnaast komt de stad als stadstaat of ook Polis op. De culturele periodes: Oriëntaliserend en Archaisch worden ook wel gezien als de opstart van de 'klassiek' Griekse cultuur.

Oriëntaliserende periode

Door een sterke toename in de handelscontacten werden de Grieken in de 7de eeuw sterk beïnvloed door de kunst en cultuur uit het Nabije Oosten en de Levant (huidige Turkije). Door het gebruiken van oosterse motieven en Mytisch dieren in de kunst wordt deze periode de orientaliserende periode genoemd. De meest invloedrijke Griekse stadstaat in die tijd was Korinthe.

In het beelhouwwerk ontwikkeld zich een Egyptisch aandoende stijl ook wel Daedalisch.

François Vase (Archaische volute krater) door schilder Kleitas en pottebakker Ergotimos

Archaïsche periode

Tegelijkertijd vinden er allerlei experimenten plaats in de architectuur en de beeldende kunst. Hier wordt de basis gelegd voor de vorm- en beeldtaal voor de hierop volgende perioden. De archaïsche periode wordt dan ook vaak gezien als een ruwe, minder verfijnde fase die een opstap vormt voor de klassieke periode van de 5de eeuw. In de archaïsche periode maken bepaalde Griekse gebieden zoals Zuid-Frankrijk, De Westkust van Klein Azië, Zuid-Italië en Sicilië een grote bloeiperiode door. De belangrijkste stadstaat in deze periode op cultureel gebied is Athene. Athene neemt de leidende rol op het gebied van kunst en handel over van Korinthe.

In het beeldhouwwerk is de Archaïsche glimlach kenmerkend.

Kenmerken kunst:

1. Aardewerkstijl gaat van zwartfigurig naar roodfigurig rond 530 v. Chr.
2. Opkomst Dorische en Ionische orde in tempelbouw

De Klassieke periode 480 - 325 v. Chr.

Huidige aanblik Parthenon tempel te Athene

Bloeiperiode voor de Grieken. De Grieken verslaan onder leiding van de stad Athene de Perzen en worden de machtigste bevolkingsgroep van het mediterrane gebied. De handel floreert en men begint monumentale gebouwen neer te zetten, die niet meer alleen voor de Goden zijn, maar ook voor de stad zelf. Een goed voorbeeld hiervan is het Parthenon te Athene, zie afbeelding. Athene is de rijkste en machtigste stadstaat na de oorlog met de Perzen en heeft een grote aantrekkingskracht op kunstenaars. Naast architectuur, beeldhouwkunst is de aardewerkexport een belangrijke inkomstenbron.

Deze periode kenmerkt zich door:

1. Vaste bouw- en ontwerpafspraken voor tempels
2. Bij bouw wordt bewust gebruikt gemaakt van optische illusie.
3. Opkomst Korinthische orde.
4. ontwikkeling van de natte stijl(door de beeldhouwer Phidias) tijdens de hoog-klassieke periode (alsof de kleding aan het lichaam kleeft).

De Hellinistische periode 325 - 50 v. Chr.

Altaar van Zeus, Pergamese Stijl

De Hellinistische periode die begint met de veroveringen van Alexander de Grote en de verspreiding van het Griekse cultuurgoed over zijn hele rijk, gaat na de veroveringen van de Romeinen over in de Romeinse periode. De Romeinen waren erg onder de indruk van de Griekse cultuur en namen veel van de stijl en kennis van de Grieken over. De Belangrijkste Griekse stadstaat in deze tijd was Pergamon (Turkije). Pergamon werd het centrum voor de start van veel nieuwe kunstuitingen en is een goed voorbeeld van stadsplanning dat in deze tijd opkwam. Men greep terug op de beeldhouwkunst uit de hoog-klassieke periode en introduceerde een nieuwe barok aandoende stijl: De Pergamese Stijl.

Een voorbeeld van deze Pergamese stijl is te zien in op de afbeelding van het Altaar van Zeus dat nu in Berlijn te bezichtigen is, maar afkomstig is uit Pergamon.

Verder lezen

Naar Griekse religie en goden pagina

Terug naar Archeologie pagina

Terug naar Archeologie Weblinks pagina

Ook schrijven op leerwiki? gebruik de volgende link om je in te schrijven: Leerwiki aanmelden