Het ontstaan van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

Algemeen

Uit de wereldgeschiedenis komt regelmatig naar voren dat de landsgrenzen van diverse staten en koninkrijken verlegd worden. Naar aanleiding van oorlogen, veldslagen of verervingen werden regelmatig koninkrijken groter (of kleiner als er een dochter werd uitgehuwelijkt). Voordat het koninkrijk der Nederlanden is zoals wij het nu kennen, is er ook in de Nederlandse geschiedenis regelmatig met grenzen geschoven. Hoe is Nederland nu eigenlijk ontstaan.

Opgetekende geschiedenis

Het is de Britse historicus J. Israël die een boek schrijft over de geschiedenis van Nederland. Hij begint in het jaar 1477. In dit jaar komen enkele gewesten (van het toenmalige Bourgondische rijk) in opstand tegen het gezag. Het Groot privilege werd op 14 maart van dat jaar afgedwongen, waarin bedongen werd dat de gewestelijke staten op eigen initiatief bijeen mochten komen en dat in de gewesten Holland en Zeeland de Nederlandse taal bestuurstaal werd.

Smeekschrift der Edelen

Op 5 april van het jaar 1566 zijn er tussen de 200 en 500 edelen, onder leiding van Hendrik van Brederode, die Margaretha van Parma het zogenaamde “Smeekschrift der Edelen” aanboden. Het kwam erop neer dat zij eisten dat de inquisitie zou worden afgeschaft (Dit smeekschrift der Edelen bestaat nog steeds en ligt opgeslagen in het nationaal archief in Den Haag).

Margaretha stemde toe, zolang een delegatie onderweg was naar Spanje een verzoekschrift bij de koning zelf in te dienen. Het mondt uit in de Beeldenstorm, waarbij de katholieke kerken werden aangevallen en werden ontdaan van alle versierselen. In 1567 wordt Margaretha terug geroepen naar Spanje en stuurt Filips de hertog van Alva naar de Nederlanden. Alva is een heel stuk strenger dan Margaretha, hij treedt hardhandig op tegen de zogenaamde ketters. Naar aanleiding van de komst van Alva begint Willem van Oranje een opstand in 1568 en valt vanuit Duitsland de Nederlanden binnen. Hiermee begint de Tachtigjarig Oorlog.

De Unie van Utrecht

Na een sprong in de geschiedenis komen we terecht in januari 1579, wanneer de Unie van Utrecht werd ondertekend. Op 6 januari was de Unie van Atrecht getekend, maar Holland, Zeeland, Gelre, Utrecht en Groningen weigerde deze te ondertekenen. Zij stellen de Unie van Utrecht op waarin zij verklaren:

Solidair te zijn tegen de Spaanse overheersing
Elkaar bij te staan in de strijd
Een gezamenlijk leger te vormen
Zich verplichten tot het herbergen van garnizoenen
Zich verplichten tot het gezamenlijk dragen van de helft van de kosten voortvloeiend uit de verdediging van de grenssteden.
Holland en Zeeland verkrijgen volledige vrijheid van godsdienst

Deze Unie van Utrecht zal centraal staan bij het ontstaan van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.

Acte van Verlatinghe

Op initiatief van Willem van Oranje wordt op 26 juli 1581, de Acte van Verlatinghe ondertekend, waarin de Staten Generaal hun trouw aan Filips II officieel opzeggen, en de mogelijkheid creëren een eigen vorst te benoemen. Hiermee wordt gebroken met de opvattingen dat een onderdaan niet mag twijfelen en tornen aan de macht van een regerend vorst, omdat hij de macht van God gekregen zou hebben. De ondertekenaars stellen namelijk dat een vorst door God is aangesteld om zijn onderdanen te beschermen in plaats van te vervolgen. Het is nooit gebeurt, maar binnen de Nederlandse cultuur en geschiedenis zou 26 juli eigenlijk een (officiële) herdenkingsdag moeten zijn, namelijk de Onafhankelijkheidsdag. Omgezet in het huidige gangbare Nederlands is een citaat van deze Acte: “Dan staat het zijn onderdanen vrij hem niet meer als vorst te erkennen, maar vooral nadat er in de Staten van het land overlegd is, maar hem te verlaten en een ander in zijn plaats te kiezen om hen te beschermen, zonder dat dit verkeerd is”.

Moord op Oranje

Willem van Oranje heeft de opstand in gang gezet en een oorlog begonnen, hij heeft echter nooit de zelfstandigheid van de Nederlanden meegemaakt. Hij wordt op 10 juli 1584 door Balthazar Gerards in zijn eigen woning vermoord. Vier jaar eerder had Filips II hem vogelvrij verklaard, wat inhield dat iedereen hem om het leven mocht brengen. De laatste woorden van de prins werden gesproken in het Frans, maar vertaald was dit: “God, wees mijn ziel genadig….God, ontferm u over dit arme volk).

De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

In 1588, drie jaar na de val van Antwerpen en vier jaar na de moord op prins Willem van Oranje, besluit de Staten-Generaal om de macht van het land in eigen hand te gaan nemen. De Unie van Utrecht wordt als grondwet gehanteerd. De zeven provinciën waren een van de eerste landen, op Venetië na, die de Republiek als staatsvorm hadden. Deze provinciën was een statenbond met ieder een eigen autonomie, binnen de provincie hadden vooral de grotere steden een grote mate van zelfbestuur.

De gewesten die samen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden vormden waren:

Friesland
Gelre
Holland
Overijssel
Stad en Lande (het huidige Groningen)
Utrecht
Zeeland

Andere benamingen voor de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden werden in de loop der jaren:

De Republiek
De Verenigde Provinciën
Republiek der Verenigde Nederlanden
Republiek der Zeven Provinciën
Republiek der Verenigde Provinciën
De Verenigde Gewesten
Republiek der Zeven Verenigde Provinciën
De Zeven Verenigde Gewesten

Pas in 1830 wanneer Nederland zich afscheidt van België, ontstaat het Nederland zoals wij dat nu kennen.