Verschillende omgangsvormen in Portugal en Nederland
Inleiding
De manier waarop mensen met elkaar omgaan kan verschillen van land tot land. Hier lees je meer over de Portugese omgangsvormen ten opzichte van de Nederlandse omgangsvormen. Hoe spreek je elkaar aan als je elkaar niet of (nog) niet zo goed kent? Is het mogelijk om iemand gelijk te tutoyeren of is dat onbeleefd?
Dagelijkse sociale verkeer
Tutoyeren of toch maar niet?
In de Portugese cultuur is het heel gebruikelijk dat onbekenden elkaar aanspreken met “u”. Ook als je een hotel of winkel binnenstapt en iets wil vragen aan een 17-jarig meisje dat daar werkt. Vrienden en familieleden onderling zeggen uiteraard wel “tu” (oftewel “je/jij”) tegen elkaar maar onbekenden én mensen die elkaar niet zo goed kennen, zullen elkaar niet snel tutoyeren. Leeftijd speelt daarbij geen rol. Het klinkt misschien wat afstandelijk maar zo komt het toch niet over, waarschijnlijk omdat alle Portugezen dit op deze manier doen.
In Nederland is het inmiddels zo gewoon om jongere mensen en mensen van je eigen leeftijd te tutoyeren, dat er juist door iedereen raar zal worden opgekeken als je “u” zegt tegen een 17-jarige.
De letterlijke vertaling van “u” is “você” maar dat Portugese woord hoor je dan weer nauwelijks in het dagelijkse sociale verkeer. Hoe kan dit?
Vervoegingen van Portugese werkwoorden
Uit de vervoegingen van de werkwoorden die de Portugezen gebruiken is af te leiden of het gaat om “u” dan wel “je/jij”. Bijvoorbeeld: “Houdt u van wijn?” is in het Portugees: “Gosta do vinho?” terwijl “Hou je van wijn?” uitgesproken zal worden als “Gostas do vinho?”. Een ander voorbeeld: “Heeft u haar gesproken?” is “Falou com ela?” terwijl “Heb je haar gesproken?” vertaald zal worden als “Falaste com ela?”
Twee andere Portugese manieren om “u” te zeggen
Een andere zinsconstructie die Portugezen vaak gebruiken om iemand met “u” aan te spreken zonder “você” te zeggen, is de volgende: “O Senhor” falou com ela?” of “A Senhora” falou com ela?” of met andere woorden “Heeft mijnheer/mevrouw met haar gesproken?” Even voor de duidelijkheid: dit zeggen Portugezen dus rechtstreeks tegen de betreffende heer of mevrouw.
Een jongere variant hierop is de volgende situatie. Stel: Elsa staat te praten met Clara. Ze zijn allebei in de dertig maar kennen elkaar niet zo goed. Elsa wil vragen aan Clara of zij haar (zus) nog gesproken heeft. Het kan maar zo gebeuren dat Elsa dan de volgende zin uitspreekt: “A Clara” falou com ela?” terwijl Clara dus gewoon voor haar neus staat. Dit klinkt heel leuk, komt vaak voor en is iets dat je in Nederland nooit zal horen.
Braziliaans Portugees: “você” is niet "u" maar "je"
In tegenstelling tot de Portugezen zal een Braziliaan in Portugal het woord “você” juist vaak gebruiken, terwijl hij daarmee “je/jij” bedoeld en zeker geen “u”. In Brazilië spreekt men Portugees maar het Braziliaanse Portugees is enigszins anders te noemen dan het Portugees in Portugal, zoals het Vlaams ook andere woorden en betekenissen heeft ten opzichte van het Nederlands.
Conclusie
In Portugal is het niet zozeer onbeleefd als je “jij” zegt in plaats van “u” maar het is wel erg ongewoon en men is het niet gewend. Daarentegen is het in Nederland juist heel gewoon om jongere mensen en mensen van je eigen leeftijd te tutoyeren. In Portugal speelt leeftijd geen rol: onbekenden en mensen die elkaar niet (goed) kennen zullen elkaar niet tutoyeren. Toch komt dit niet afstandelijk over, misschien door het feit dat alle Portugezen dit zo doen. Bovendien komt het woord “você” oftewel “u” nauwelijks voor in de spreektaal en blijkt uit de vervoegingen van werkwoorden of we te maken hebben met “je/jij” of “u”.
Cartoon: Wikimedia Commons, Auteur: Richard Melo da Silva