Máxima, de Nederlandse prinses van Argentijnse bodem. Haar geschiedenis

Máxima, de Nederlandse prinses van Argentijnse bodem. Haar geschiedenis.

Uit wat voor land komt Máxima Zorreguieta? Argentinië is in Nederland niet bijster bekend. Goed, we kennen de clichés. Maradona is een beroemde Argentijnse voetballer die een goal maakte met hulp van ‘de hand van God’ en tangolessen zijn razend populair. Gauchos is een restaurantketen met vlees aan het spit. Eva Perón? Dat is die film waarin Madonna de hoofdrol speelde en ‘Don’t cry for me, Argentina’ zong.

Wat betekent het om in zo’n land op te groeien in een familie met grondbezit op de vruchtbare pampas, in de chique wijk La Recoleta te wonen, en naar school te gaan op Northlands College, de duurste privéschool van Buenos Aires? Wat is het culturele erfgoed, wat is de maatschappijvisie, wat is het Argentijnse temperament dat Máxima heeft meegenomen naar Nederland?

In dit verslag beperk ik mij tot het vertellen van de geschiedenis van Máxima Zorreguieta en haar familie, in het bijzonder haar vader. Centraal staat de periode van haar leven alvorens zij Willem-Alexander leerde kennen. Maar er wordt daarnaast verteld over het begin van haar omgang met Willem-Alexander. Ook lees je hier waarom in Nederland het huwelijk in opspraak kwam.

Inleiding - Het geheim van de primeur

Een primeur is vaak een combinatie van kennis, ervaring en stom geluk. Ineke Holtwijk, correspondent van ‘de Volkskrant’ en het ‘NOS Journaal’ in Zuid-Amerika destijds, ontdekte de identiteit van Máxima, maar ze ging bijna de boot in, omdat ze vergat de meest voor de hand liggende vraag te stellen.

‘De Telegraaf’ had het nieuws die maandag als eerste op de voorpagina gebracht. Willem-Alexander was met zijn nieuwe liefde op een bruiloftsfeest in Leende gesignaleerd. Ze kwam uit Argentinië, was blond en beeldschoon, had een zwarte avondjurk aan en rode wijn gedronken, meldde societycolumnist Stan Huygens.

Alarm bij de redactie van ‘de Volkskrant’. Gaat dit wat worden? Om tien uur ’s ochtends lag er een fax uit Amsterdam op het bureau van Ineke Holtwijk in Rio de Janeiro. Met een pijl en dringende onderstrepingen. ‘Kan jij via je Argentijnse contacten antecedenten van deze familie natrekken?’

Voor een serieuze correspondent zijn dit soort even-tussendoor-vraagjes een bezoeking. Onmogelijk, ondankbaar en oneindig futiel in het licht van de Ware Problemen. Zoals op dat continent toen waren: een guerrillaoorlog, een machtsgreep van een autoritaire president, beurzen en munten die dreigden onderuit te gaan en een nieuwe gevangenisopstand.

Maar een correspondent is een duvelstoejager. Bovendien, er is maar één kroonprins. Alles aan de kant. Er moest gewroet worden in het leven van een familie die vermoedelijk geen publiciteit wenst, en waar van de enige verdienste is dat haar nakomelingschap een kroonprins voor zich heeft weten te interesseren.

Na gedegen zoekwerk maar geen enkel spoor belt een zakenman die er eerder niet was, attent terug. Hij noemt een naam. ‘Deze persoon zal bemiddelen’, zegt haar contactpersoon. Als ze contact heeft opgenomen met deze persoon, staat de eerste editie van ‘de Volkskrant’ op het punt gedrukt te worden.

‘Wat doet ze? Waar woont ze? Hoe oud is ze? Tja, wat wil een mens weten over de nieuwe liefde van een prins als je vier minuten de tijd hebt. Wat doet haar vader?’ ‘Haar vader is iets in de landbouw.’ ‘Maar wat? Boer, grootgrondbezitter, agro-industrieel? ‘Hij heeft belangrijke politieke posities bekleed.’ ‘In een regering?’ ‘Ja, in een regering.’ ‘Welke?’ ‘Dat kunt u beter niet opschrijven.’ ‘Een militaire regering?’ Ja, dus. De correspondent als sussende manipulator. ‘Als het vandaag niet uitkomt, komt het morgen uit. Uitkomen zal het toch. Dus u kunt het net zo goed nu zeggen.’ Klaar. Afronden. Tikken en de boel naar Amsterdam. Daar is het half twaalf.

Dan is het opeens de bron, die aan de journalist vraagt: ‘Wilt u niet weten hoe de familie heet?’ ‘Ja, maar dat weet ik toch. Herzog. Dat stond in ‘de Telegraaf.’ ‘Zo heten ze niet. Ze heten Zorroguita.’ Grande finale: de correspondent als innig dankbaar wezen. Net niet in een heel diepe kloof gevallen. ‘Kunt u dat nog even voor mij spellen?’ ‘Z-O-R-R-O-G-U-I-T-A.’ ‘Jammer, de bron maakte twee spelfouten in de naam. Maar wie was ik om dat mijn aangever te verwijten.’ De krant van 31 augustus 1999 had het verhaal.

Zorreguieta

Neem nou de zoen. Argentijnse vrienden en vriendinnen geven elkaar bij een ontmoeting één zoen op de wang – en niet drie, zoals hier de gewoonte is. Het is nuttig zo’n gebruik te kennen nu Máxima Zorreguieta haar intrede heeft gedaan in de Nederlandse samenleving. Net als de onnavolgbare manier waarop de naam van Willem-Alexander in Buenos Aires wordt uitgesproken: Ghiezzjermo Alegandro. Of het spontane gebaar om met de vingers te knippen, zoals Máxima deed bij een lastige vraag tijdens de persconferentie waarop de verloving werd aangekondigd.

Máxima is een nieuw verschijnsel in de Oranje-familie. Willem-Alexander trouwde niet met een Nederlands burgermeisje of met een telg uit een Europees adellijk geslacht, maar met een jonge vrouw uit Zuid-Amerika. Iemand met een andere sociale en politieke achtergrond, afkomstig uit een land met een traditie van grootgrondbezit. De kroonprins heeft zijn prinses van de pampa’s gevonden – en daarmee haalde hij Argentinië binnen in Nederland.

Argentinië heeft altijd een onweerstaanbare aantrekkingskracht uitgeoefend, zowel op de rijken en machtigen van de aarde als op avonturiers, politieke voortvluchtigen en armlastige immigranten op zoek naar een nieuw bestaan. Het ligt aan het einde van de zuidelijke wereld, het is een land van uitgestrekte pampa’s en schitterende bergen, van tropisch laagland en Arctische gletsjers. Een land ook van versierders en macho’s, tangodansers en charlatans, psychiaters en beroemde schrijvers.

Bovenal is het een land met een turbulente geschiedenis, een aaneenschakeling van politieke en economische crises, die uitmondden in een van de weerzinwekkendste militaire regimes van Latijns-Amerika. Uitgerekend in dat regime was Máxima’s vader vijf jaar lang (onder)staatssecretaris, belast met landbouw en veeteelt.

Máxima Zorreguieta was nog maar vier jaar oud toen de militairen op 24 maart 1976 de macht grepen in Argentinië. Als staatssecretaris zette Jorge Horacio Zorreguieta zich vol overgave in voor de belangen van de agrarische sector in een bloedige dictatuur. Vele jaren later – Máxima was inmiddels verliefd geworden op een lange, blonde vent die ook nog kroonprins bleek te zijn – leidde dat verleden van vader Zorreguieta bijna tot een koningskwestie in Nederland.

De wortels van de familie Zorreguieta liggen in Spaans Baskenland. Aan het eind van de achttiende eeuw verhuisde een Zorreguieta op zijn dertiende jaar van Spanje naar Noord-Argentinië. Daar werd hij een welvarend koopman. De kleinzoon van de eerste immigrant was een bekend historicus en politicus tegen het eind van de negentiende eeuw. In Salta, een pittoresk stadje in Noord-Argentinië, is nog een straat naar deze Mariano Zorreguieta genoemd. Toen er een spoorverbinding tot stand kwam met de hoofdstad, verhuisde de familie naar Buenos Aires.

De Basken gelden in Argentinië als succesvolle immigranten en de familie Zorreguieta is daarvan een voorbeeld. De Zorreguieta’s behoren niet tot de klasse van heel rijke landeigenaren. Zij zijn wat men in het klassenbewuste Argentinië ‘tweede echelon’ noemt. Het tweede echelon bekleedt de vertrouwensfuncties van de ‘eigenaren van Argentinië’. De ‘eigenaren van Argentinië’ zijn een aantal families die enorme stukken land in bezit hadden/ hebben. De Argentijnse grootgrondbezitters.

Máxima’s overgrootvader, een van Mariano’s zonen, was burgemeester van Mendoza aan de voet van de Andes, en later regionaal minister voor Openbare werken. Haar grootvader werkte in het bankwezen, een sector waarin Máxima’s vader en Máxima zelf ook actief zijn geweest.

Jorge Zorreguieta (1928) deed geen academische studie. Hij begon zijn werkend leven als douaneagent. Hij bleek een begaafd lobbyist en vervulde een dozijn adviseursbanen en bestuursfuncties in de landbouw. Onder de regimes van de generaals Onganía en Lanusse was Zorreguieta regeringsadviseur. Máxima’s vader is voorzitter van de belangrijke Graanraad geweest en hij participeerde in commissies van de FIEL, Argentiniës conservatieve economische denktank.

Eind 1975, een halfjaar voor de militaire coup, werd Jorge Zorreguieta secretaris van de Sociedad Rural Argentina. Namens de grootgrondbezitters drong de SRA bij de militairen aan op een staatsgreep. Zorreguieta was een vertrouwenspersoon van de machtige minister van Economie, José Alfredo Martínes de Hoz, en via hem werd hij onderstaatssecretaris van Landbouw (tot 1979) en vervolgens (tot 1981) staatssecretaris. Hij had hiermee leiding over de belangrijkste economische sector van het land. Tijdens het bewind van Zorreguieta steeg de export van vlees, graan en suiker naar recordhoogten.

In 1981 trad Zorreguieta af als minister. Hij werd voorzitter van de Centro Azucarero Argentino (CAA), een adviesorgaan voor de suikerproducenten in Argentinië. In deze tijd raakte Argentinië in oorlog met Groot-Brittannië om de Falklandeilanden. De nederlaag die Argentinië leed, betekende het einde van het regime Jorge Videla (inmiddels opgevolgd door Leopoldo Galtieri). Al snel werden de bewindslieden onder het regime vervolgd vanwege de schendingen van de mensenrechten, maar omdat Zorreguieta aan het einde van het regime geen politieke functie meer vervulde, bleef hij buiten schot.

Hoogtepunt uit zijn carrière was zijn voorzitterschap in 1983 van de Internationale Suiker Conferentie van de VN in Genève. Daarna was Zorreguieta voorzitter van het Argentijnse Centrum voor de Suikerindustrie, een lobbyfunctie, en voorzitter van de Baskisch-Argentijnse vereniging Juan de Garay. Maxima’s vader adviseerde ook de Argentijnse Industriële Federatie over Mercosur.

Hij trouwde met Marta López Gil, met wie hij drie kinderen kreeg. In 1965 liep het huwelijk stuk, waarna Zorreguieta in 1971 trouwde met de zestien jaar jongere Maria del Carmen Cerruti. Uit dit huwelijk kreeg Zorreguieta nog vier kinderen, waaronder Máxima.

In opspraak in Nederland

Op 31 augustus 1999, kort nadat de relatie tussen Willem-Alexander en Máxima bekend was gemaakt, publiceerde ‘de Volkskrant’ dat de vader van Máxima een politieke functie had vervuld tijdens het regime van generaal Videla in de jaren 1976 – 1981.

In deze periode verdwenen vele tegenstanders van het bewind spoorloos. Het rapport uit 1984 van de Nationale Commissie op de Verdwijning van Personen (CONADEP), een organisatie die na het herstel van de democratie van regeringszijde opdracht had gekregen de ‘Verdwijningen’ te onderzoeken, schatte dat tussen 1976 en 1983 ongeveer 9.000 mensen waren ‘verdwenen’. Schattingen gedaan door mensenrechten organisaties plaatsen het aantal dichter op 30.000.

Zorreguieta beweerde als burger niet op de hoogte te zijn geweest van deze schendingen van de mensenrechten, die bekend staat als de ‘Vuile Oorlog’. Volgens velen is het onwaarschijnlijk dat Zorreguieta niets van de verdwijningen heeft geweten. Zorreguieta’s directe baas, minister van Economische Zaken José Alfredo Martinez de Hoz, speelde een belangrijke rol bij de repressie van de oppositie. Onder andere prof. Dr. Baud, die op verzoek van premier Kok, in het diepste geheim voorafgaand aan de verloving onderzoek deed naar het verleden van Jorge Zorreguieta stelde vast dat Zorreguieta op de hoogte moet zijn geweest. Ook al bracht het onderzoek verder de hoognodige nuancering aan.

Anderen steunen de lezing van Zorreguieta: de geschiedschrijver Luna concludeerde dat de schendingen van de mensenrechten tijdens het regime van Videla werden gepleegd met medeweten van de militaire leden van het kabinet, zonder dat de burgerleden werden geraadpleegd.

In zangerig Nederlands zei Máxima Zorreguieta bij de aankondiging van de verloving in Den Haag: ‘Wat gebeurd is in die periode in Argentinië, is vreselijk. Ik verwerp sinds lange tijd de Videla-dictatuur, de verdwijningen, de martelingen, de moorden en alle verschrikkelijke feiten uit die tijd. Dat heeft zeker grote littekens op onze maatschappij achtergelaten.’ Willem-Alexander legde de conclusie van professor Baud naast zich neer met de verklaring ‘een mening, waar andere meningen tegenover staan’ en stelde daar vervolgens een ingezonden brief, als een ‘andere mening’ tegenover. Later bleek dat die brief van de hand van generaal Videla was.

Vanwege zijn omstreden verleden was het Jorge Zorreguieta niet toegestaan aanwezig te zijn op de bruiloft van Willem-Alexander en Máxima. Wel was hij welkom bij de doop van zijn kleindochters, de prinsessen Catharina-Amalia, Alexia en Ariane. Het verschil was dat het huwelijk van de kroonprins als een staatszaak werd gezien, terwijl een doopplechtigheid in eerste instantie als een privéaangelegenheid van de Koninklijke Familie wordt beschouwd. Tijdens de doopplechtigheden (in Den Haag en Wassenaar) werd door tegenstanders van het regime van Videla geprotesteerd. Zorreguieta was eveneens aanwezig bij de viering van de veertigste verjaardag van Willem-Alexander op 1 september 2007.

Maximale uitstraling, Maximale ambitie.

‘Een charismatische persoonlijkheid met een aardig woord voor iedereen.’ En: ‘Nederland heeft geluk dat het zo’n koningin krijgt.’ Vraag vrienden en bekenden naar Máxima Zorreguieta en je krijgt het idee dat de echtgenote van Willem-Alexander geboren is om als koningin door het leven te gaan. Slim en snel, met allure, aantrekkelijk, geestig, onderhoudend, ondernemend en toch gewoon, zijn de meest gehoorde omschrijvingen.

Máximale uitstraling, maar ook Máximale ambitie. Naar New York verhuizen als je vijfentwintig bent, zonder de garantie op een baan of beurs, getuigt zelfs in het internationaal georiënteerde wereldje waarin zij opgroeide van lef. ‘Argentinië was te klein voor Máxima,’ zegt een vriendin die het grote avontuur op de voet volgde. En ja, de geblondeerde Máxima had veel succes bij de mannen. ‘Ze had ze voor het uitkiezen.’

Máxima Zorreguieta werd op 17 mei 1971 geboren; de eerste van vier kinderen uit het tweede huwelijk van Jorge Zorreguieta. Máxima is geen gangbare naam in Argentinië, waar volgens de wet slechts bepaalde katholieke namen mogen worden geaccepteerd. Maar vader Jorge kon aantonen dat zijn dochter werd vernoemd naar haar overgrootmoeder (Máxima Bonorino). Daarna werd Máxima gedoopt in de katholieke Socorro-kerk in Buenos Aires.

Het gezin wordt door mensen die het kennen als ‘warm’ omschreven. Máxima kreeg een chique opvoeding. Ze werd – in tegenstelling tot haar oudere halfzussen – uitsluitend naar privé-opleidingen gestuurd. In het klassenbewuste Argentinië is dat een wereld op zich.

Allereerst was er de kleuterschool van Duitse nonnen in La Recoleta, de Rolls Royce onder de barrios. De buurt waar het gezin woonde en nog steeds woont. Op haar zesde ging Máxima naar het Northlands in de voorstad Olivos. Op deze school bracht zij twaalf jaar door. Het Northlands is, ondanks zijn eenvoudige aanblik, de duurste privé-school in de regio Buenos Aires.

Het is een oerdegelijke, internationaal gerichte opleiding. De rectrix heet er ‘principal’ en de leerlingen spreken net zo makkelijk Spaans als Oxford-English. Máxima onderscheidde zich zelfs in het elitekorps van het Northlands, aldus de principal: ‘Ze was een goede, intelligente leerlinge. En vooral aardig en heel gewoon.’

De enige geschreven tekst van Máxima uit haar schooltijd die openbaar is geworden, komt uit het jaarboek van het Northlands. In haar eindexamenjaar was ze aanvoerster van het volleybalteam van de school. Ze schreef voor het jaarboek in het Engels een artikel over volleybal, dat in haar ogen onvoldoende serieus werd genomen in haar land van polo en hockey. ‘De meisjes gaven zich nog niet helemaal zoals het zou moeten, maar het gaat dit jaar al beter dan vorig jaar.’ In de competitie ‘leerden we ook wat strijden is’, aldus ‘captain’ Máxima.

De antwoorden die ze als leerlinge moest geven op een rijtje vragen over zichzelf, verraden een typische adolescent. Toekomstige carrière: ‘Handel of boekhouding.’ Hobby’s: ‘Muziek, skiën en vooral niks doen.’ Stopwoord: ‘Basicamente’. Ambities: ‘Te veel om uit te leggen.’

Zoals de meeste Northlanders deed Máxima haar vervolgopleiding aan de UCA (Katholieke Universiteit van Argentinië), een apolitieke privé-universiteit in Buenos Aires waar een geestelijk bijvak (bijvoorbeeld theologie of kerkelijke leer) verplicht is.

Máxima studeerde economie en koos na twee jaar als specialisatie niet de yuppenrichting ‘business administration’, maar economische wetenschap, een zwaarder pakket dat serieuze belangstelling voor economie veronderstelt. In de maand dat ze vijfentwintig werd, studeerde ze af. Haar cijfer was – volgens het archief van de UCA – een zeven.

Niet uitmuntend, maar een verdienstelijke score. Tijd voor studeren was er namelijk nauwelijks: met het oog op haar kansen op de arbeidsmarkt had Máxima bijbanen. Meteen in haar eerste jaar al bij Mercado Abierto S.A., een vermogensbeheerder, en daarna bij de Bank of Boston in Buenos Aires.

Daarnaast had ze ‘een intensief sociaal leven’. Ze ging veel uit. Ze houdt van dansen en was een gangmaker. Máxima’s vriendinnengroep bestond uit oud-leerlingen van Britse scholen, die ook op de universiteit bij elkaar bleven klitten. Velen van hen volgden hetzelfde carrièrepatroon en werken nu bij een bank of consultant, in Buenos Aires of in het buitenland.

Een oud-studiegenoot herinnert zich Máxima. ‘We moesten lachen om haar naam. Alsof het een vroege intentieverklaring was. Dat ze de beste moest zijn.’ En een andere student: ‘Ik heb een paar keer met haar gepraat. Ze was jonger dan ik, maar ze volgde sommige colleges uit een hoger jaar. Ze was heel aantrekkelijk, maar een beetje dikkig.’

Was de dieetterreur in Buenos Aires of gezeur over het uiterlijk de reden dat Máxima vertrok naar de Verenigde Staten? Nee, het moest er gewoon van komen. ‘Argentinië was te klein voor haar,’ zegt een vriendin. Ze voegt er aan toe: ‘Over belangstelling van mannen had Máxi nooit te klagen. Haar uiterlijk was geen enkel probleem.’

Zeven jaar had Máxima een vaste vriend, naar verluidt een in Buenos Aires woonachtige Italiaan. Toen het uitraakte, vertrok ze naar New York. Dat was vlak na haar diploma-uitreiking. In de vier jaar dat ze in New York verbleef, woonde ze op vele adressen. Bij vrienden, alleen, met vrienden en ook met een vriend. Dat was de Amerikaan Dieter Zimmermann, wiens naam nog bij de voordeur van haar appartement in Chelsea stond, toen zich daar in september 1999 de eerste nieuwsgierige Nederlandse journalisten meldden.

Hoewel ze een halfzus in New York had wonen, ging Máxima haar eigen gang. Ze regelde zelf open sollicitatiegesprekken bij banken. En al na een paar dagen kwamen er telefoontjes met uitnodigingen van heren voor diners en limousines die haar ’s avonds kwamen afhalen. Lang voor haar zus had ze de zo fel begeerde Green Card, de Amerikaanse verblijfsvergunning, geregeld.

Máxima werkte in New York voor drie banken: ze begon bij HSBC (Hongkong Shanghai Banking Corp) waar ze ‘representative’ was. Bij Dresdner Kleinwort Benson was ze ‘international salesperson’ en moest ze portfoliomanagers uit Latijns-Amerika te woord staan. Haar laatste werkgever was de Deutsche Bank waar ze ‘manager international sales’ voor Latijns-Amerika was, en institutionele beleggers moest zien te interesseren voor nieuwe obligatieleningen. Ze was meermalen korte tijd werkloos, maar vond steeds weer emplooi. Haar inmiddels ex-collega’s geven hoog van haar op.

Toen het al ‘aan’ was met Willem-Alexander, solliciteerde Máxima bij de Nederlandse vestiging van ING-Barings in New York, maar daar werd ze afgewezen. Op haar verzoek plaatste Deutsche Bank haar medio vorig jaar over naar Brussel. De Belgische hoofdstad zou een goede uitvalsbasis zijn om de Nederlanders, en natuurlijk ook die ene Nederlander, beter te leren kennen.

In New York leidde Máxima voor zover bekend een doorsnee yuppenleven: was naar de wasserette, fitnessen op een modieus adres, ’s avonds laat boodschappen doen en met vrienden uit eten. Onder haar vrienden was een jonge graaf van Liechtenstein en een nazaat van de Hertog van Alva, die beiden ook bij banken in Manhattan werken en bevriend zijn met de Spaanse Koninklijke familie.

Een van hen zou Máxima hebben voorgesteld aan Willem-Alexander. Dat gebeurde op de ‘feria’ (jaarmarkt) van Sevilla, in 1999. Deze jaarmarkt duurt een week. Overdag zijn er stierengevechten en paardenraces, en ’s avonds ontmoet men elkaar op het jaarmarktterrein in ‘casetas’, informele feesttenten, meestal op uitnodiging. Daar mixen adellijke families en grootgrondbezitters met het gewone volk. Máxima was op sleeptouw naar Spanje genomen door haar vrienden uit Manhattan.

Het was – als we de Spaanse royaltyverslaggever Jaime Penafiel (geciteerd in Elsevier) moeten geloven – een ‘flechazo’, liefde op het eerste gezicht. Haar vrienden waren niet verbaasd. Máxi is altijd het stralende middelpunt. Een oud-collega: ‘Daar hoeft ze niets voor te doen. Als zij binnenkomt, ook bij een vergadering, verandert er onmiddellijk wat. De lucht begint te tintelen.’ Drie weken na de ontmoeting in Sevilla was de kroonprins in New York voor een bruiloft van vrienden. Hij maakte een afspraak met Máxima. De rest is bekend.

Nuttige links

Prinses Maxima Zorreguieta der Nederlanden

Informatie over Buenos Aires, ´hometown´ van Maxima

Bronvermelding

Holtwijk I., Janssen R., van der Putten J. Argentinië het land van Máxima. Amsterdam, Uitgeverij Bert Bakker, 2001.

'Jorge Zorreguieta' 'Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie'