Waar komen de tradities van Oud en Nieuw vandaan

Inleiding

December is een maand die vol zit met traditionele feestdagen. Van Sinterklaas aan het begin van de maand, de kerstdagen op driekwart en helemaal aan het einde staat oudejaarsdag. Het nieuwe jaar begint aansluitend met nieuwsjaardag.

De decembermaand wordt voornamelijk gezien als een gezellige familiemaand. Mensen zijn dan vaak met het hele gezin samen in de woonkamer en praten met elkaar, eten gezamenlijk, spelen spelletjes en/of kijken (familie)films. Er zijn in de loop van de tijd veel tradities opgebouwd, ook tijdens de feestelijkheid van oud en nieuw.

Tradities van Oud en Nieuw

Oud en nieuw wordt al eeuwen lang gevierd en is waarschijnlijk het oudste feest op aarde. Daarom zijn er veel tradities te noemen die betrekking hebben op oud en nieuw. Zo vinden we het prachtig om vuurwerk af te steken, bakken we massaal oliebollen en natuurlijk mag ook de heerlijke champagne, die precies om middernacht gedronken wordt, niet ontbreken.

De vraag is nu eigenlijk: waarom doen we dit? Waar komen deze tradities vandaan? Hieronder worden tradities van de oliebollen, het vuurwerk en de champagne behandeld.

Oliebollen

Over de herkomst van de oliebol zijn verschillende theorieën:

• De meest waarschijnlijke theorie verwijst naar de Middeleeuwen. Destijds vasten de mensen van 11 november (Sint Maarten) tot aan Kerstmis. Vanaf Kerstmis mochten ze weer eten en om dit werd feestelijk en uitbundig gevierd. De verse ingrediënten waren niet meer voorradig, dus daarom bakten ze vette oliekoeken van lang houdbare ingrediënten. Dankzij deze oliekoeken kregen ze veel calorieën binnen, zodat ze de harde wintermaanden goed door konden komen. In de loop van de tijd zijn deze koeken veranderd in bollen.
• Een tweede theorie gaat terug naar de Portugese Joden. Gedurende de Spaanse Inquisitie zijn er veel Joden vanuit Portugal naar Nederland gevlucht. Waarschijnlijk hebben de Joden de recepten uit Portugal meegenomen. Oliekoeken werden daar al regelmatig gegeten, vaak met zuidvruchten.
• Een andere theorie is minder waarschijnlijk, maar wel interessant. Tussen 26 december en 6 januari vierden een paar van de Germaanse stammen het Joelfeest. Vaak wordt gedacht aan de Friezen en de Bataven. Het was hun gedachtegoed dat er tijdens dit feest slechte geesten ’s nachts ronddoolden, zoals de Germaanse godin Perchta. Daarom maakten zij gefrituurde baksels, om aan Perchta en de geesten te offeren. Door de grote hoeveelheid vet in de baksels zou Perchta’s zwaard simpelweg van de buiken afglijden als zij deze trachtte open te klieven.

Wat in ieder geval als feit aangenomen kan worden is dat vanaf het begin van de 20e eeuw de oliebol steeds populairder werd in Nederland. Vanaf dat moment heeft deze ook een prominente plaats ingenomen tijdens de viering van oud en nieuw.

Vuurwerk

De oorsprong van het vuurwerk ligt in China. Op het moment dat de Chinezen buskruit ontdekten omstreeks de 11e eeuw, begonnen ze te experimenteren met de uiteenlopende mogelijkheden van dit buskruit. Vuurwerk is voortgekomen uit deze experimenten.

In China wordt het vuurwerk voornamelijk gebruikt om boze geesten weg te jagen met het gedonder en geflits dat afkomstig is van het vuurwerk. Omstreeks de 15e eeuw is vuurwerk in Europa terecht gekomen waar het bij verscheidene feestelijke gelegenheden tentoongesteld werd, waaronder tijdens oud en nieuw.

Champagne

De traditie om tijdens oud en nieuw champagne te drinken is relatief nieuw. Hier is geen geschiedenis van te omschrijven, maar is in de loop van de jaren steeds normaler geworden. Het wegschieten van de kurk, die stevig onder druk staat, wordt weleens gekoppeld aan het ‘wegschieten van het oude jaar’, maar de vraag is of de traditie hieruit ontstaan is. De kans is zelfs aanwezig dat het een bedenksel van de commercie is om meer champagne te verkopen tijdens de jaarwisseling.

Conclusie

De tradities van vuurwerk en oliebollen gaan al een aantal eeuwen terug, maar de champagne is een relatief nieuwe traditie. De oorspronkelijke reden achter de traditie is veelal verdwenen. Zo hoeven wij geen oliebollen te eten om de koude wintermaanden te overleven en steken wij geen vuurwerk meer af om boze geesten te verdrijven. Toch blijven we deze tradities hoog houden en zullen we elk jaar opnieuw, gezellig bij vrienden en/of familie, met een oliebol en een glas champagne in de hand naar het vuurwerk staan kijken.