Kerstmis in de loopgraven

1914

Tijdens het begin van de eerste wereldoorlog rukte het Duitse leger snel op door het neutrale België. In december 1914 hield de opmars halt in de Westhoek van België. De geallieerde troepen hadden zich hier ingegraven om de Duitsers staande te houden. Het was het begin van verschrikkelijke loopgravenoorlog. Op 24 december 1914 gebeurde er toen iets wonderbaarlijks dat de waanzin van oorlog tijdelijk deed vervagen.

Loopgraven

De hele Westhoek van België was het enige gebied dat nog niet was ingenomen door de Duisters. Het front strekte zich uit van de Noordzee tot Frankrijk, ten zuiden van Ieper. Aan weerszijden hadden de legers een immens netwerk van loopgraven gemaakt. Het volledig verwoeste gebied tussen de loopgraven noemde men het niemandsland. De winter van 1914 was vreselijk koud. De koude modder en sneeuw zorgde voor verschrikkelijke levensomstandigheden. De geur van rottende lijken trok ratten aan. Deze brachten ziektes met zich mee en dienden soms ook als avondmaal voor de soldaten. De stank in de loopgraven was vaak niet te harden. Ook de aanhoudende bombardementen, de angst en eenzaamheid zorgden voor een echte nachtmerrie. Als oorlog een hel is, dan zat je hier in het middelpunt ervan.

24 december

De uitgeputte soldaten zaten op Kerstavond in hun loopgraven. Het slechte weer maakte oorlog voeren tijdelijk onmogelijk en de kanonnen zwegen aan beide kanten. Door de tijdelijke wapenstilstand werden door de Duitsers kerstliederen gezongen. Omdat de loopgraven niet ver van mekaar liggen waren deze hoorbaar tot bij de Franse, Engelse en Belgische soldaten. De liederen worden beantwoord met eigen gezang. De sfeer was zo vredig dat beide legers hun post verlieten en het niemandsland betraden. Er worden dan sigaretten en foto's uitgewisseld. Op verschillende plaatsen langs het front gebeurt precies hetzelfde. Op sommige plaatsen wordt er een mis opgedragen of zelfs een partijtje gevoetbald. Ook op Kerstdag wordt er niet gevochten maar worden alle lijken uit het niemandsland gehaald en begraven. De soldaten beseffen hoe absurd de oorlog is en begrijpen elkaars leed. Vrede lijkt precies toch mogelijk.

Muiterij

De gebeurtenissen aan het front bereikten al snel de legertop van beide legers. Deze zagen de acties als hoogverraad en muiterij en sancties volgden voor alle betrokkenen. De gevechten werden onder dwang van hogerhand weer verder gezet. Het jaar nadien volgde opnieuw een voorstel voor een kerstbestand. De officieren hadden dit voorzien en dreigden met executies voor wie vriendschappelijk contact maakte met de vijand. Op plaatsen waar de gevechten gestaakt werden beschoot de eigen artillerie de troepen als vergelding voor de muiterij. Veel betrokken soldaten werden later overgeplaatst en gebruikt tijdens grote offensieven, met een zekere dood als gevolg.

Film

De loopgravenoorlog uit de eerste wereldoorlog was al vaak het onderwerp in films en documentaires. De wapenstilstand op Kerstmis is nu ook verfilmd. De film "Joyeux Noël" is gebaseerd op deze historische feiten. Christian Carion zorgde voor de regie en het scenario. De film uit 2005 komt misschien soms wat ongeloofwaardig over maar geeft toch een indruk van wat er zich toen heeft afgespeeld. Om de authenticiteit te bewaren werden er acteurs gebruikt die in hun eigen landstaal acteerden. De film is vooral een eerbetoon aan alle betrokkenen. Het verhaal rond de wapenstilstand werd lange tijd gecensureerd door de legerleiding. Maar deze soldaten waren zeker en vast echte helden die een eerbetoon verdienen.