De geschiedenis van de Maya's
Inleiding
Eén van de meest ontwikkelde volken van het oude Amerika waren vast en zeker de Maya. Aan de vele legendes, films en boeken is te merken dat dit eeuwenoude volk ook na zoveel jaren nog vele mensen fascineerd. Het is natuurlijk niet mogelijk om al die boeken samen te vatten in een artikel. Toch wil ik door dit artikel een beeld schetsen van die rijke cultuur.
Waar en wanneer leefden de Maya's?
De Maya's doken vrij plotseling op in het midden van Amerika. De Maya's leefden in Honduras, Guatemala en Zuid-Mexico. Zelfs nu leven er nog een aantal stammen die soms rechtstreeks van dit eeuwenoude volk afstammen.
In de geschiedenis van de Maya's is terug te zien dat dit te verdelen valt in drie perioden:
1. Het begin van de Maya-beschaving loopt van ongeveer 1000 voor Christus tot ongeveer 200 na Christus onder invloed van de Olmeken. In deze tijd richtten deze Maya’s hun eerste piramidevormige heuvels op met daarop tempels of altaren in de vorm van een Maya-hut. De Maya’s kenden toen nog geen schrift, waardoor men niet veel weet uit deze periode. Men kan alleen uit beeldhouwwerk, huizen, tempels en schilderijen informatie over deze periode in de Maya-beschaving halen.
2. De klassieke periode loopt van ongeveer 200 tot 900 na Christus. Dit is de belangsrijkste periode van uit de gschiedenis van de Maya's. Steden en piramides werden gebouwd, zoals Chichén Itza en Uxmal.
3. De laatste periode in de geschiedenis van de Maya’s is de postklassieke periode van ongeveer 900 na Christus tot aan de komst van de Spanjaarden. In deze periode lijkt het tij zich te keren en niemand weet precies waarom, maar de Maya’s stevenden af op hun ondergang. Sommige archeologen denken dat onderlingen conflicten de oorzaak waren van het verdwijnen van de Maya’s. Ook zijn er aanwijzingen dat de Maya’s onder de voet werden gelopen door andere volken uit Mexico. Een ding is zeker, met de komst van de Spanjaarden werd het toch al verslechterde volk helemaal uitgeroeid.
De getallen, het schrift en de kalender van de Maya's ?
De Maya's kende een hoogstaande cultuur. De Maya’s kenden als eerste van de precolombiaanse volken het schrift en hadden een zeer precieze kalender.
Van het merendeel van de tekens die de Maya’s gebruikten is bekend wat ze ongeveer betekenen. Helaas zijn bijna alle teksten verbrand door de Spaanse veroveraars De Maya’s kenden een eigen getallensysteem dat erg afwijkt van wat wij dat gebruiken. Het lijkt een beetje op Romeinse cijfers. Ze gebruikten slechts twee tekens om getallen weer te geven, maar een punt en een streep. De punt is 1 waard en de streep 5. Een groot getal bestaat echter uit meerdere lagen en elke bovenliggende laag is 20 maal zoveel waard. De Maya's waren de eerste die op deze manier rekenden, hoe ze op dit idee zijn gekomen is onduidelkijk. Het systeem wordt ook wel het twintigtallig stelsel genoemd.
De Maya's gebruikten hun ingewikkelde kalender om voorspellingen te doen op religieus en astronomisch gebied, maar ook om met behulp van de stand van de zon, maan en planeten te kijken wanneer ze moesten zaaien en oogsten.
De Maya's hanteerde twee kalenders naast elkaar, een heilige kalender van 260 dagen en een lange kalender van 365 dagen, zoals wij het ongeveer kennen. Dat betekende dat het 18.980 dagen (52 jaar) duurt voor een volledig rotatie tot de 1e dag van iedere kalender tegelijk bij elkaar komen. Dit noemt men de kalenderronde. De kalenders bestaan uit 13 x 20 dagen om 18 x 20 dagen plus 5 restdagen.
Hoe leefden de Maya's?
De Maya's hadden drie sociale lagen. De mensen werden hier in verdeeld, vrijwillig maar soms ook onder dwang.
De bovenste laag bestond uit priesters. Deze priesters werden door de rest van de bevolking vereerd als goden. Hun huizen werden gebouwd op hoge plateaus van steen en kalk. De onderste lagen keken hoog op tegen deze mensen die bovendien alles afwisten van astronomie, hun schrift, wiskunde en alles wat heilig was. Als een van deze personen overleed werd er een piramide gebouwd en samen met hem ging er veel voedsel, kunst en juwelen mee zijn graf in. Dit was om het hem in het hiernamaals zo prettig mogelijk te maken. Een tijd na zijn dood werd de grafpiramide door de bevolking niet meer als graf gezien maar als heilige plaats, waar men bv offers kon brengen.
De middenstand bestond uit ambtenaren, tempeldieners en dergelijken. Zij zorgden voor bijvoorbeeld de organisatie voor de bouw van een piramide en hielden de boeren aan het werk.
Het overgrote deel van de bevolking bestond uit boeren die op de weinig voedselrijke grond maïs, aardappelen, yucca, cacao en tomaten verbouwden. Ze verkregen hun landbouwgrond door het platbranden van stukken bos. Omdat er niet het hele jaar op het land gewerkt hoefde te worden werden de boeren in de winter vaak ingezet om piramides te bouwen.
De godsdienst van de Maya's.
In het begin stelde de godsdienst van de Maya's niet veel voor. Ze vereerden enkele natuurfenomenen maar langzamerhand groeide deze natuurgodsdienst uit tot een ingewikkelde godsdienst die alleen maar weggelegd was voor ingewijden. Hun godsdienst was in hoofdzaak gebaseerd op een vergoddelijking van hemellichamen en een verering van het begrip 'tijd'. Hun hoofdgod was Itzamná, de hemelgod. Hun goden konden meerdere gedaanten aannemen. Individuen konden via priester-waarzeggers, die met orakels werkten, de invloed van goden op hun leven afroepen. De Maya's kenden ook mensenoffers. Doordat alleen de streng georganiseerde en in hoge mate gespecialiseerde priesterklasse de ingewikkelde materie van religie, astrologie, kalender, chronologie en schrift beheerste, nam zij een machtige sleutelpositie in. De politieke machthebbers zij nauw ver-bonden met de priesterklasse: erfelijke, absolute heersers.
Later werd Quetzalcoatl-Kukulkan (dankzij de Tolteken) vereerd als de god van de maan, de sterren, de vruchtbaarheid, het water en de wind. Quetzalcoatl is als slang met veren, goed te herkennen in de vele bouwwerken. Chac-Mool was de regengod bij de Tolteken en zo ook bij de Maya's. Andere belangrijke goden waren: de zonnegod Kikich Ahau, de maangodin Ixchel, de god van de dood Ah Puch, en de oorlogsgod Ek Chuah.
De afstammelingen van de Maya's.
Er leven nog zo'n 7 miljoen Maya's in Mexico, Guatemala, Belize, Honduras en El Salvodor. Daarnaast wonen nog 1 miljoen Maya's in Amerika. De Mayataal wordt vandaag de dag nog door zo'n twee miljoen mensen, indianen, gesproken, alhoewel er 31 Maya-talen en -dialecten zijn. De meeste hebben geen enkele betekenis in belangrijke beslissingen die worden genomen en ze worden nu nog steeds zwaar onderdrukt. Maar de hedendaagse Maya's zijn niet meer alleen maar boeren in achteraf gelegen gebieden. Zij zijn ook politici, fabrieksarbeiders en professoren. Met verschillende Maya-bewegingen probeert men daar de laatste jaren veranderingen aan te brengen. Ook de buitenlandse bewustwording van het belang van deze mensen zorgt er voor dat de Maya een 'stem' krijgt. In 2003 hebben archeologen en linguïsten een nog in gebruik zijnde versie van de geheime heilige taal van de oude Maya's gevonden. Men heeft een bijna niet bekende Indianen taal geïdentificeerd als directe afstamming van de door elite heersers en religieuze leiders gesproken taal van de oude Maya. De taal, Ch'orti, wordt momenteel door een paar duizend Guatemalteekse indianen gesproken. Deze stam leeft heel dicht bij het gebied waar de ruïne-stad Copán ligt.