Wat is de geschiedenis van de Samen of Lappen

Inleiding

In het uiterste noorden van Europa woont vrijwel niemand meer. Vroeger was dit wel anders. Toen woonden er duizenden mensen in Noorwegen, Zweden en Finland. Deze mensen behoorden tot het volk de Samen. Onder het grote publiek staan ze beter bekend als de Lappen, omdat ze nu vooral in het gebied Lapland wonen. Deze mensen worden echter liever gewoon de Samen genoemd. Maar wat weten wij nou eigenlijk van de Samen? Hier volgt een stuk over hun geschiedenis.

De trektocht van de Samen

De Samen hebben niet altijd in het huidige Lapland gewoond. Honderden, en misschien wel een paar duizend jaar geleden, zijn de Samen naar Lapland getrokken. Daarvoor leefden ze in het Oeralgebergte in Midden-Rusland, dat met een lengte van 2500 kilometer het langste gebergte van Europa is. Vermoedelijk waren de Samen het allereerste volk dat in Europa kwam wonen. Ze waren hier dus nog voor de Vikingen. Dit volk heeft later een groot deel van Scandinavië bewoont.

Niet alle Samen trokken tegelijkertijd weg uit het Oeralgebergte. De ene groep vertrok een tiental jaren eerder dan de andere, en de ene groep trok via een andere route naar Europa dan de andere groep mensen. Deze grote verschillen in tijden en wijzen van vertrek hebben ervoor gezorgd dat er veel verschillende groepen Samen in Scandinavië kwamen te wonen. Doordat Scandinavië een zeer groot en destijds haast onbevolkt gebied was, was er maar weinig onderling contact tussen de verschillende groepen Samen. Hierdoor ontstonden ook verschillende culturen bij de verschillende groepen Samen. Deze culturen zijn echter wel allemaal terug te voeren op hun ‘’hoofdcultuur’’, de cultuur waar ze allemaal van afstammen.  

De komst van de kolonisten

Honderden jaren hebben de Samen zonder al te grote problemen in Lapland kunnen wonen. Ze hebben zich goed aan kunnen passen aan de nieuwe leefomstandigheden. Maar vanaf de 12^e eeuw kwamen de kolonisten uit zuidelijker delen van Europa roet in het eten gooien. Kolonisten zijn personen die nieuwe gebieden willen ontdekken om zich daar vervolgens te vestigen. De kolonisten waren op verschillende gebieden verder ontwikkeld dan de Samen. Bijvoorbeeld op het gebied van wapens. Ze namen gewelddadig veel gebieden van de Samen over, en regeerden met harde hand over hen; ze moesten veel belasting betalen, in de vorm van voedsel, en moesten zich direct aanpassen aan de wetten en regels van de kolonisten.

Er kwamen ook na die periode steeds meer mensen naar Scandinavië, die er vaak permanent bleven wonen. In deze periode van ernstige onderdrukking, is het leefgebied van de Samen 5 keer kleiner geworden. Naast het probleem van het verliezen van veel gebied, kregen de Samen ook meer te maken met problemen met betrekking tot hun voedsel. Naast dat ze veel daarvan af moesten staan, werden de rendieren, die ze na een lange periode van er slechts op gejaagd te hebben, ook gingen temmen en fokken, steeds zeldzamer. Ze moesten alternatieve manieren gaan zoeken om zichzelf in levensonderhoud te kunnen voorzien. Vissen baden de uitkomst. Tegenwoordig zijn nog maar enkele Samische rendierfokkers actief.

Godsdienst

Er is ook veel veranderd op het gebied van de godsdienst. De Samen waren oorspronkelijk aanhangers van het Animisme. Bij deze religie geloven de aanhangers dat dieren, planten, stenen, water en natuurlijke fenomenen als donder een eigen geest en ziel hebben. Voor de 12^e eeuw geloofden bijna alle Samen in het Animisme. Ze aanbaden dieren als de beer en het witte rendier, die voor hen heilig waren en ze besteedden hun aandacht ook aan natuurverschijnselen als zon en maan. De eerdergenoemde kolonisten bevolen de Samen zich te bekeren tot het Christendom. De meeste van hen deden dit. Er is tegenwoordig nog maar een klein aantal Samen die de traditie van het Animisme onder hun volk in stand houdt. Zij zijn veelal priesters of sjamanen en proberen er alles aan te doen om hun godsdienst door te geven aan volgende generaties.

Tegenwoordig

Ook nu is het leven geen pretje voor de Samen. Ze bevinden zich in een situatie die een beetje te vergelijken is met de native Americans, de indianen. De Samische stammen, die er nog steeds een aantal zijn, voelen zich nog steeds niet algemeen geaccepteerd. Het lijkt ook alsof ze minder rechten hebben. Zo zijn er vrijwel geen Samen die een hoge positie in de maatschappij bekleden, zoals een plek in het parlement in Noorwegen, Zweden of Finland. Ook worden Samen nog steeds uitgebuit om het toerisme in de genoemde landen te bevorderen. Ze worden bijvoorbeeld betaald om traditionele kleding te dragen en om bepaalde (godsdienstige) rituelen uit te voeren. Soms worden hier zelfs acteurs voor gebruikt.

Conclusie

De Samen zijn dus in Noord-Europa terecht gekomen nadat ze uit het Oeralgebergte in Rusland waren weggetrokken. Een lange periode leefden ze ongestoord in dit gebied, totdat de kolonisten uit andere delen van Europa het mooie Lapland ontdekten. De Samen werden onderdrukt en hun cultuur raakte steeds meer in de vergetelheid. Dit proces gaat nog steeds door, en de kans is aanwezig dat over een aantal decennia de oorspronkelijke cultuur van de Samen helemaal niet meer bestaat.

Bronnen afbeeldingen: Wikimedia Commons, Ugraland from Moscow,