Waarom bestaat er instructie
Omdat het handig is
In een vorige artikel over instrueren heb ik geprobeerd duidelijk te maken waar instructie over gaat. Instructie gaat namelijk over het vergroten van wat iemand weet, kan of hoe iemand zich gedraagt. Maar het waarom van instructie heb ik buiten beschouwing gelaten. Met waarom bedoel ik hier niet het doel maar de oorzaak van het instrueren. Want instructie is zo oud als de sociale diersoorten die plannen kunnen maken. Want ook opvoeden is instructie.
Het waarom van instructie
Je kunt op twee manieren naar instructie kijken. De ene manier is het zien van instructie als een lastige en vervelende activiteit die tijd kost, waardoor je geen tijd hebt voor andere zaken. De andere manier is instructie beschouwen als een investering in de toekomst. Deze gedachtengang wordt verwoord in de uitspraak van Peter Drucker:
Als je opleiden duur vindt, probeer het dan eens met onwetendheid.
Wat deze uitspraak eigenlijk probeert duidelijk te maken is dat er kosten verbonden zijn aan instructie. Die kosten zitten vooral in de tijd die instructie kost. Maar door wat instructie opbrengt, worden de kosten eigenlijk investeringen. Want onwetendheid kost veel meer.
De reden achter instructie is dus het verminderen van de onwetendheid, waarmee we weer terug zouden zijn bij het idee dat instructie bedoeld is om het weten, kunnen en willen van mensen te vergroten en veranderen. Maar dat is niet de oorzaak voor instructie. De reden dat sociale diersoorten zijn gaan instrueren zit in het feit dat het overlevingstechnisch heel slim is. Door instructie, waarbij het vooral gaat om voordoen, leert een soort om te overleven in een wereld die snel verandert. Iets wat bijvoorbeeld gebeurt bij diersoorten die grote afstanden afleggen tijdens hun reizen.
Instructie zie je dan ook bij heel veel sociale diersoorten voorkomen. Zo leren de jongeren van veel sociale diersoorten van hun ouders wat ze kunnen wel of niet kunnen eten. Ze leren welke dieren jagers zijn en welke prooi. Ze leren hoe ze zich in veiligheid kunnen brengen en waar ze voedsel kunnen vinden. Instructie is dus begonnen als een methode om de overlevingskans van de soort te vergroten. Instructie bedoeld als instrument om onwetendheid te verkleinen. Maar dan kun je je afvragen wat onwetendheid eigenlijk is.
Instructie als onwetendheidsvermindering
Als instructie bedoeld is om onwetendheid te verminderen, dan is de volgende vraag:
Wat is onwetendheid?
Je kunt hier natuurlijk heel tautologisch antwoorden:
Onwetendheid is niet weten.
Maar nu weet ik niet meer dan dat onwetendheid een ander woord is voor ‘niet weten’. Maar eigenlijk klopt dat ook niet, want veel mensen weten iets zonder te bewust te weten. Zo kunnen de meeste mensen lopen, maar ze kunnen je niet vertellen hoe je leert lopen. Toch zou je zo’n persoon niet onwetend noemen. Onwetendheid is dus niet precies hetzelfde als ‘niet weten’.
Weten maar niet begrijpen
Een ander voorbeeld van onwetendheid is de situatie dat ik wel kan weten dat iets bestaat, maar niet weet wat dat betekent of hoe het werkt. Zo weten heel veel mensen dat er een overheid is, maar zouden ze niet kunnen vertellen hoe die overheid werkt. In zekere zin zijn deze mensen ziende blind te noemen.
Zien maar niet begrijpen
Nog een voorbeeld is onwetendheid in de zin van naar iets kunnen kijken zonder het te begrijpen. Zo kan ik bijvoorbeeld naar een groep mensen kijken zonder de individuen in de groep te kennen. Ik weet dus alleen maar dat er een groep is, maar niet hoe die groep is samengesteld. Of ik kan kijken naar een ingewikkelde formule, de 
tekens in de formule herkennen, maar niet weten wat de formule doet. Een derde voorbeeld is rondkijken in een bos, maar niet snappen hoe dat bos werkt.
Begrijpen is weten
Wat al deze vormen van onwetendheid eigenlijk gemeen hebben is dat de waarnemer een zekere vorm van chaos ervaart omdat hij of zij niet begrijpt wat hij ziet. Wat betekent dat onwetendheid eigenlijk moet worden uitgelegd als onbegrip of niet begrijpen. Waardoor je vervolgens kunt zeggen dat begrijpen en weten bij elkaar horen. Maar zoals ik met de voorbeelden hiervoor al duidelijk maakte betekent weten nog niet begrijpen.
Bos is chaos
Ik kan dus allerlei zaken weten of kennen en zelfs benoemen, maar dat wil nog niet zeggen dat ik ze begrijp. Niet voor niets bestaat het woord chaos, waarmee we aangeven dat een situatie of iets wat we zien onoverzichtelijk en onbegrijpelijk is. Net zoals het spreekwoord zegt: Door de bomen het bos niet meer zien.
Instructie is chaos vermindering
Maar wat betekent dit voor instructie. In zekere zin kun je stellen dat instructie het instrument is dat sociale diersoorten hebben bedacht om de chaos te verminderen. Het verminderen van de chaos doet instructie op twee manieren. De ene manier is het voordoen en steeds weer herhalen van het voordoen. Zo is taal voor de meeste kinderen chaos als ze het voor het eerst horen. Maar langzaam maar zeker leren ze doordat ze het steeds weer voorgedaan krijgen, dat taal geen chaos is, maar een gestructureerde vorm van klanken voortbrengen om zaken in de buitenwereld en in je innerlijk aan te duiden.
Structureren
De ander manier van instructie is structureren. Waarbij de instructeur bepaalt wat de basis is die iemand moet kennen, om vervolgens op die basis voort te bouwen. Leren schrijven is zo’n manier van gestructureerde manier van instructie. Eerst leer je letters herkennen, vervolgens leer je de woorden die je kunt maken met de letters en dan de zinnen die je maakt met woorden. Tot slot leer je de zinnen achter elkaar zetten zodat je teksten kunt schrijven.
Gestructueerd chaos verminderen
Het doel van een instructeur is dus of door voor te doen of door te structureren een onwetende te helpen begrip te ontwikkelen. Maar dat betekent dat een instructeur moet weten wat hij of zij moet voordoen of welke structuur hij moet gebruiken om iets begrijpelijk te maken. In mijn andere artikel noemde ik het structureren: indelingscriteria. Maar het doel van indelingscriteria is dus het toegankelijk maken van een kennis- of vakgebied. Om het voorbeeld uit het andere artikel te herhalen. Als ik iemand iets wil leren over de geschiedenis van Nederland, dan kan ik kiezen om die geschiedenis in te delen naar locatie of periode of persoon of gebeurtenis of een combinatie van deze criteria. Maar als ik iemand iets wil leren over geschiedenis als vakgebied, dan zal ik een hele andere structuur moeten volgen. Dan zal ik bijvoorbeeld eerst iemand moeten leren wat geschiedenis is en vervolgens kan ik gaan uitleggen welke instrumenten je als geschiedkundige gebruikt.
De stadskaart
Het doel van de structuur in die aanpak is het verminderen van de onwetendheid, door het toegankelijk maken van het vakgebied omdat de chaos vermindert. Wat dat betreft kun je instructie vergelijken met een stadskaart. Door een stad terug te brengen tot strepen en vlakken op een vel papier, maak ik het voor iemand die een stad niet kent mogelijk om door een stad te wandelen zonder te verdwalen. De stadskaart vermindert de chaos en onoverzichtelijkheid van de werkelijkheid van een stad. Natuurlijk moet iemand nog wel even leren hoe een stadskaart werkt, want anders is het niet meer dan een vel papier met gekleurde lijnen en vlakken. Maar als iemand weet hoe een stadskaart werkt, dan kun je hem of haar in iedere stad in deze wereld neerzetten met een kaart van die stad en dan kan die persoon zichzelf redelijk goed redden.
Wat een instructeur in zekere zin doet is een stadskaart maken van het vakgebied dat hij instrueert, door het vakgebied te vereenvoudigen tot hoofdpunten. Wat zijn de wegen, de gebouwen, de pleinen, de parken, enzovoort.
Het doel van instructie
Instructie heeft dus tot doel het begrijpelijk maken van de wereld door de chaos structuur te geven. Je vermindert de chaos door de structuur die je creëert op te bouwen rond weten, kunnen en willen. Zo moet iemand weten hoe een stadskaart er uitziet. Hij moet een stadskaart kunnen gebruiken. Waarna mensen een stadskaart willen gebruiken, omdat ze weten hoe die kaart werkt en wat ze er mee kunnen doen.
Maar de belangrijkste reden om te instrueren is het feit dat het een effectieve manier is om de overlevingskans van de soort te vergroten. Dat is ook de reden waarom zoveel sociale diersoorten instrueren in de vorm van opvoeden.