Het komt je niet aanwaaien
Waarom niet
Als er iets is dat veel mensen voortdurend willen, dan is dat wel dat alles hun komt aanwaaien. We willen niet hoeven werken om rijk te worden. Kijk maar naar het succes van loterijen als de Staatsloterij, de Lotto, de Postcodeloterij, de Vriendenloterij (voorheen de bank/giroloterij). Maar kijk ook naar het succes van stripboeken als Superman of films over Spiderman. Of een televisieserie als Chuck op Comedy Central, waarin een gewone man een superspion wordt omdat zijn brein informatie op kan slaan als een computer met de bijbehorende programma’s om de opgeslagen informatie te gebruiken.
Aanwaaien
Als er in de afgelopen dertig jaar wel iets duidelijk is geworden uit onderzoek, dan is dat wel dat we heel veel tijd moeten besteden aan het ontwikkelen van onze vaardigheden. Het kost ons ongeveer tienduizend uur of tien jaar oefenen om op het niveau van expert te komen, waarbij het niet uitmaakt op welk vlak of vakgebied. Daarbij moeten we dan niet alleen oefenen op het gekozen vakgebied, maar ook nog eens gericht oefenen, of zoals dat in het Engels heet deliberate practice.
Rijkdom
Als je echter kijkt naar hoe wij omgaan met ons leven en onze omgeving, dan zie je een afkeer van oefenen en dan vooral gericht oefenen. Het liefst willen we dat alles ons komt aanwaaien. Onze rijkdom moet ons aan komen waaien in de vorm van de hoofdprijs in een loterij. Iets wat meteen verklaart waarom zoveel mensen meespelen met loterijen als de Staatsloterij, de Lotto, de Toto, de Postcodeloterij, de Vriendenloterij. Ook al zullen sommige mensen beweren, dat ze meedoen omdat ze eindelijk wel eens weg willen bij die vervelende baas. Of omdat ze het
Bescherming
Maar niet alleen onze rijkdom moet ons aan komen waaien, ook ons vermogen om onszelf te beschermen tegen de boze buitenwereld. Daarvoor hoef je alleen maar te kijken naar het succes van fantasieën als Superman, Spiderman, Terminator. Allemaal voorbeelden van makkelijk aan de macht en kracht komen om het geweld in onze wereld te kunnen weerstaan. Hoewel sommige wetenschappers het voorbeelden van uitlaatkleppen van onze onmacht in een complexe agressieve wereld, waarin je niet agressief mag zijn, zullen noemen.
Kennis
Rijkdom en zelfbescherming zijn overigens niet de enige voorbeelden van het moet ons aan komen waaien. Ook de behoefte van de tegenwoordige student en leerling om zijn verslagen, rapporten en scripties in hun geheel van internet te downloaden, zonder de informatie te verwerken is een voorbeeld van gemakzucht. We willen niet meer werken om onze kennis te ontwikkelen, we willen alleen maar de waardering, in de vorm van een voldoende. Met als ultieme resultaat het imago dat hoort bij een afgesloten opleiding en het daarbij behorende salaris.
Werken
Nu is er wel iets af te doen op het idee van de wens om gemakkelijk aan rijkdom, veiligheid en status te komen. Veel mensen ontdekken op een bepaald moment dat ze gewoon moeten werken voor hun geld en hun ontwikkelen, helaas vaak pas nadat ze hun school hebben afgesloten. Wat er vaak toe leidt dat ze naast hun werk opleidingen gaan volgen. Daarnaast is niet iedereen zo gemakzuchtig ingesteld als je moet concluderen op basis van hun meespelen in de loterij of het gaan kijken naar succesfilms. Sommige mensen spelen echt mee omdat ze geen andere oplossing zien om onder hun vervelende baas uit te komen. Sommige mensen gaan met iemand mee naar de film, omdat dat gezellig is, niet omdat ze absoluut die film moeten zien. Sommige mensen downloaden scripties en lezen wetenschappelijke artikelen omdat ze interessante informatie bevatten over een onderwerp dat hun interesseert. Al die mensen doen dus iets wat lijkt op het moet me komen aanwaaien, terwijl hun motivatie een andere is.
Het systeem
Maar voor die mensen die de behoefte niet voelen om het leven makkelijk te maken hoef je het systeem niet te veranderen. Het gaat juist om al die mensen die menen dat in dit leven alles hun moet komen aanwaaien waarvoor het nodig is om veranderingen door te voeren in de manier waarop we omgaan met werken. Die mensen wordt namelijk de mogelijkheid ontnomen om alles uit zichzelf te halen wat ze in zich hebben. In zekere zin is een systeem waarin er vanuit gegaan wordt dat mensen uit zichzelf wel hard willen werken om zichzelf te ontwikkelen, een systeem dat mensen tekort doet. Het is namelijk een systeem dat eigenlijk hetzelfde doet als die mensen die willen dat alles hun komt aanwaaien, het is een aanwaai systeem. Dus zoals mensen die vinden dat hun leven makkelijk moet zijn, is een systeem dat vindt dat mensen alles zelf moeten doen een gemakzuchtig syteem. Je zou dus kunnen stellen dat het aantal mensen dat vindt dat alles hun moet komen aanwaaien een teken is van het feit dat het systeem of de maatschappij waarin ze leven gemakzuchtig is ingesteld.
Anders werken
Wat er dus moet gebeuren is dat de samenleving het idee van alles moet makkelijk gaan moet vervangen door als je ergens goed in wilt worden dan moet je je inspannen. Dat betekent onder andere dat ouders moeten leren dat ze er niet zijn om hun kinderen het leven makkelijk te maken. Ouders moeten leren dat ze er zijn om hun kinderen te helpen ontdekken hoe het leven werkt. Dat betekent je kinderen leren hoe ze kunnen ontdekken wat ze leuk vinden. Maar ook leren dat je ontwikkelen vaak gepaard gaat met teleurstelling, maar dat als je die teleurstelling weet te verwerken je een stap verder kunt komen in je ontwikkeling.
Onderwijssysteem
Maar een samenleving waarin inspanning goed gevonden wordt, moet ook haar onderwijssysteem aanpassen. Het is niet langer voldoende om de uitkomsten te belonen, omdat je impliciet aanneemt dat de uitkomst een gevolg is van de inspanning. Het is ook nodig om de inspanning te belonen, zodat mensen leren dat het niet om de uitkomst gaat, maar om de inzet. Dat betekent ook dat het onderwijssysteem mensen niet alleen moet leren leren en kennis moet bijbrengen. Het onderwijssysteem moet mensen ook leren hoe ze gericht kunnen oefenen, hoe ze beter kunnen worden door te onderzoeken waar ze goed in zijn en waar ze beter in kunnen worden. Het onderwijssysteem moet mensen in zekere zin leren hoe ze zich hun hele leven kunnen blijven ontwikkelen, door kritisch te kijken naar wat ze aan het doen zijn en hebben gedaan.
Werkgevers
Voor werkgevers geldt dat de verandering van opbrengst- naar inspanningsbeloning, vooral betekent dat ze moeten kijken naar hoe iemand zich ontwikkelt. Maar het betekent bovenal kijken naar hoe ze mensen kunnen helpen om zich te ontwikkelen. Dat betekent bijvoorbeeld tijd vrij maken voor werknemers om te kijken naar wat ze aan het doen zijn en hoe ze het hebben gedaan. Overigens iets wat niet twee of drie keer per jaar tijdens een functionerings- en beoordelingsgesprek gedaan moet worden, maar iedere week of zelfs iedere dag. Daarnaast zouden werkgevers medewerkers moeten aanstellen die hun collega’s kunnen helpen bij het zichzelf ontwikkelen. Dus mentoren en coaches aanstellen, die niet betaald worden op basis van hoeveel mensen zich ontwikkelen, maar hoe mensen zich ontwikkelen.
Epiloog
Als we niet willen dat straks de samenleving ten ondergaat aan gemakzucht, dan zullen we toe moeten naar een systeem waarin ouders hun kinderen leren hoe ze omgaan met tegenslag. We zullen een onderwijssysteem moeten ontwikkelen waarin ontwikkeling beloond wordt, niet het aantal goede antwoorden op een toets. Ondernemers zullen tijd en geld vrij moeten maken voor hun werknemers om te onderzoeken wat ze goed deden, wat ze beter zouden kunnen doen en hoe ze zich verder kunnen ontwikkelen. Want we leven helaas of gelukkig, het is maar hoe je het wilt bekijken, in een wereld waarin niets je aankomt waaien. Maar waarin je heel veel kunt bereiken als je bereid bent om je in te spannen.