De kunst van het helpen

Helpen

Als iets speciaal is aan deze wereld dan is dat wel dat we op de meest vreemde momenten hulp krijgen van de meest vreemde wezens. Wie kent niet de verhalen van de dolfijnen die een mens beschermen tegen haaien? Wat zou je zelfs zeggen van het verhaal van de Orka die zijn potentiële prooi helpt om aan land te komen. Maar ook bijvoorbeeld het verhaal van moeder Teresa, geboren in 1910 in Albanië, die in Kolkata India de armen hielp. Hulp blijkt dus overal vandaan te komen, vaak zelfs zonder dat we er om hoeven te vragen.

✚ Index

De twee vormen

Nu zijn er wel twee vormen van helpen. De eerste vorm is die van de directe hulp. De hulp in de vorm van fysieke hulp. Ik sta vreemd te kijken hoe ik die kast toch eens in mijn vrachtwagen zal krijgen en iemand die langs loopt biedt spontaan mij aan te helpen tillen. Zo zijn er vele soorten van deze vorm van hulp op het moment dat we het echt nodig hebben.

Fysieke hulp

Of wat te denken van de hulp bij het begrijpen van iets wat we moeten leren. Ook dan komt het regelmatig voor dat we zomaar hulp krijgen van iemand, van wie we het niet verwachten, die ons het dan ook nog eens zo uitlegt dat we het begrijpen.

✚ Index

Tweede vorm

De andere vorm van helpen kennen we ook allemaal. Dat is het goed bedoelde advies. Het advies hoe je je verdriet kunt verwerken of hoe je succesvol kunt worden of zijn. Deze tweede vorm van hulp kunnen we vaak missen als kiespijn. Vaak omdat het advies uitgaat van wat de ander zelf heeft meegemaakt en geconcludeerd. Of het is zo specifiek dat het bijna niet meer mogelijk is om je eigen inbreng te hebben. Maar eigenlijk ook niet meer bruikbaar is in jouw situatie. Het is het soort hulp waarbij je eigenlijk niet jezelf mag zijn en niet je eigen leven mag leiden.

Deze hulp gaat vaak in de vorm van raad waarbij je moet veranderen, zonder dat uitgelegd wordt hoe je die verandering dan zou moeten uitvoeren. Bijvoorbeeld raad als je slechte cijfers haalt op school. Je zou minder moeten spijbelen of meer moeten studeren of bijles nemen of van school veranderen. Wat vaak opvalt aan de raad is dat de schuld voor het probleem beperkt wordt tot één persoon, de persoon met de slechte cijfers. De raadgever kijkt dus niet naar het geheel van de situatie, maar naar een deel en geeft op basis van dat deel advies. Dat is net zoiets als een huisarts die omdat je zegt dat je hoofdpijn hebt je een pilletje geeft en je naar huis stuurt met de melding: “Als het pijn blijft doen, moet u maar een nieuwe afspraak maken.”

Dit is een vorm van hulp die we vaak kunnen missen als kiespijn. Ze helpt ons vaak niet aan een oplossing ook al is ze nog zo goed bedoeld. We hebben bij deze vorm van hulp ook vaak geen zin om de raad uit te voeren, alsof er iets in ons is wat er tegen in opstand komt.

✚ Index

De kunst van het helpen

Als het gaat om helpen dan is de fysieke vorm van hulp niet zo moeilijk. Je doet een ander er vaak heel veel plezier mee en de ander is ook echt geholpen. Alle partijen zijn vaak ook heel tevreden met de verleende en gekregen hulp.

Bij de hulp in de vorm van raad of advies komen vaak beide partijen volkomen teleurgesteld uit de hulp. De raadgever is teleurgesteld omdat zijn hulp niet wordt gevolgd. De ontvanger is teleurgesteld omdat zijn probleem niet echt is opgelost. Hij haalt bijvoorbeeld nog steeds slechte cijfers, ook al gaat hij nu vroeger naar bed, studeert hij meer, spijbelt hij minder, heeft hij bijles en is hij van school verandert. Blijkbaar is er iets anders aan de hand waardoor hij slechte cijfers haalt. Maar omdat de raadgever dat nooit heeft onderzocht samen met de hulpbehoevende is de werkelijke oorzaak voor de lage cijfers nooit boven tafel gekomen.

Het raadgeven of advies verlenen vraagt dus om een andere manier van helpen. Het is niet voldoende om naar het probleem te kijken en conclusies te trekken. Het is noodzakelijk dieper te kijken en op zoek te gaan naar de bron of oorzaak.

✚ Index

Graven

Vragen

Nu zijn er een paar vormen van zoeken naar de oorzaak. Je kunt samen met iemand een lange lijst van vragen doorlopen om te kijken wat de mogelijke oorzaak kan zijn. Dit is misschien heel leerzaam, maar leidt ook vaak niet tot een echte oplossing. Er is namelijk zoveel informatie vrijgekomen, dat je een statistische analyse moet gaan uitvoeren om het totaal overzicht terug te krijgen.

Een iets eenvoudigere manier van het vinden van de oorzaak is de wetenschappelijke literatuur over het probleem doorwerken. Bij het halen van slechte cijfers speelt vaak niet alleen de kwaliteit van de leerling mee, maar ook zijn sociale positie binnen de groep, de kwaliteit van de leerkracht, de school, het lesboek, de ouders en de thuissituatie. Stel dat een leerling die slechte cijfers haalt in een heel gehorig huis woont en hij kan de ruzie van de buren letterlijk volgen, waarbij de buren bijna dagelijks ruzie hebben, dan is het wel voor te stellen dat het moeilijk studeren is. Dan kan ik wel adviseren om harder te studeren, maar dat heeft dan geen enkele zin.

✚ Index

Wat wil je?

De simpelste vorm van hulp verlenen door advies te geven is vragenstellen naar de gewenste situatie en wat het verschil is met de huidige situatie. Vaak leidt dit vragenstellen al tot het inzicht bij de hulpvrager wat hij zelf kan doen om zijn probleem op te lossen. Bij de leerling die slechte cijfers haalt vanwege zijn dagelijks ruziënde buren, krijg je dan waarschijnlijk als antwoord: “Ik moet maar op school gaan studeren.” Of “Ik moet mijn buren vragen om geen ruzie te maken, als ik studeer.”

Mocht een hulpbehoevende nu moeite hebben om zelf op een antwoord te komen dan zou je de twee magische vraag van de oplossingsgerichte therapie kunnen uitproberen. Je zou kunnen vragen of iemand een situatie kan beschrijven waarin het goed ging. Dus: “Is er ooit een tijd geweest dat je wel goede cijfers haalde en hoe zag die er uit.” Mocht iemand niets kunnen bedenken, dan kun je vragen om te beschrijven hoe de gewenste situatie er uit zou zien. Dus: “Hoe zou je willen dat de situatie er met je slechte cijfers uit zou zien?” Soms leidt dat ook niet tot een antwoord, omdat iemand dan toch nog teveel blijft hangen aan dat begrip slechte cijfers. Dan heeft de oplossingsgerichte therapie nog een vraag achter de hand. De vraag: “Hoe zou je leven er uit zien als je door een magische ingreep geen slechte cijfers meer had?” Bij al deze vragen is echter van belang dat je doorvraagt. Het is dus niet voldoende om de ander te laten hangen met zijn antwoord. Het antwoord moet echt gaan leven voor de ander.

✚ Index

De magie van het helpen

Het is dus of eenvoudig om iemand te helpen, als het fysieke hulp is. Vaak is dat een kwestie van tijd maken. Waarbij je natuurlijk wel netjes vraagt of de ander hulp nodig heeft. Niets zo

Magie

irritant als iemand die zonder vragen je zijn hulp opdringt. Was je net lekker aan het zwemmen met je favoriete haai, sleuren ze je met geweld uit het water, omdat ze bang zijn dat de haai je zal opeten. Maar als je dan iemand naar tevredenheid helpt, dan voelt dat goed aan voor alle partijen.

Of het is wat moeilijker om iemand te helpen, als je tijd moet maken voor de ander om samen met hem zijn probleem waarvoor hij hulp nodig heeft te onderzoeken. In dat geval is het belangrijkste dat je tijd neemt om de situatie echt te onderzoeken en niet alleen maar naar het probleem te kijken. Waarna vaak de magie van het helpen tevoorschijn komt, de hulpvrager komt zelf op de oplossing voor zijn probleem. Met als gevolg dat hij de volgende keer dat hij een probleem heeft met meer vertrouwen in zichzelf een oplossing zal proberen te vinden.