Onafhankelijk rapporteren bestaat niet

Rapporteren

Rapporteur

Eigenlijk zou er boven dit artikel moeten staan dat het gaat over het feit dat niet beoordelend rapporteren niet bestaat. Ieder verslag of dat nu op papier, gesproken of in beeld gebeurd is een oordeel over het onderwerp waarover gerapporteerd wordt. Het oordeel kan positief of negatief zijn en soms is het beide. Maar het bijzondere is dat noch de rapporteur als de ontvanger van het rapport geen oordeel hebben.

???? Index

Rapporteur

Vaak denken we dat rapporteurs onafhankelijk en dus vrij van een oordeel zijn. Maar mensen zijn niet instaat om alles te zien wat er te zien is. De belangrijkste reden is dat we geen 360° zicht hebben, we missen dus altijd de helft van wat er om ons heen gebeurd. Ook al denken we dat alles wat voor ons gebeurt het belangrijkste is wat er is. Maar wat er voor ons gebeurt, kan beïnvloed worden door iets wat we niet zien. Net zoals de veel gemaakte komische grap dat

Onderzoeker

iemand die in het nauw gedreven door een groep plots ontdekt dat de groep op de vlucht slaat en eerst denkt dat het zijn moed is. Waarna even later blijkt dat de aanvallende groep op de vlucht slaat omdat er een nog grotere en bedreigendere groep aankomt van achter de bedreigde persoon. Helaas had het bijna slachtoffer dat niet gezien. Wat maar weer duidelijk maakt dat we niet alles om ons heen zien.

???? Index

Ervaring

Maar niet alleen het feit dat we niet alles om ons heen zien is er de oorzaak van dat rapporteurs niet onafhankelijk en niet oordelend rapporteren. Ook het feit dat ieder mens vanuit zijn eigen ervaring de wereld ziet is er de oorzaak van dat onze rapporten een oordeel bevatten. Op basis van onze ervaring besluiten we namelijk wat we denken dat er in het rapport moet. We gebruiken dus de normen die we op basis van onze ervaring ontwikkelen om te bepalen wat we belangrijk genoeg vinden om op te nemen in een rapport en wat niet. Vandaar ook dat alle rapporten onvolledig zijn en dus een oordeel bevatten, namelijk het oordeel over wat wel en niet belangrijk is in een situatie.

Het gevolg van dat niet alles waarnemen en een filter toepassen op wat we zien om te bepalen wat wel en niet gerapporteerd moet worden betekent dat onze rapporten niet onafhankelijk zijn en een oordel bevatten. Ze zijn namelijk niet onafhankelijk van ons verleden dat er voor zorgt dat we bepaalde zaken wel of niet waarnemen. Maar onze ervaring zorgt er ook voor dat we een oordeel uitspreken over wat we wel zien.

???? Index

Nog een keer ervaring

Onze ervaring en ons beperkte waarnemingsvermogen, maar 160° van de wereld, bepaalt echter niet alleen hoe we oordelen. Onze ervaring heeft namelijk op twee manier invloed. Het bepaalt niet alleen wat we rapporteren, maar ook wat we zien. Het bekendste voorbeeld zit in de uitspraak: “Alle Chinezen lijken op elkaar.” Westerlingen hebben er dus blijkbaar moeite mee om Chinezen van elkaar te onderscheiden, waardoor het lijkt alsof ze allemaal er hetzelfde uitzien. Dat dit niet zo is, blijkt wel uit het feit dat de Chinezen er geen enkel probleem mee hebben om elkaar individueel te herkennen. Het is dus je ervaring die ervoor zorgt dat je iets wel of niet ziet. Net zoals een dokter op basis van een paar kenmerken wel kan bepalen of bepaalde symptomen bij een ziekte horen en mensen die geen huisarts zijn moeite hebben om te zien of ze ziek zijn.

Ervaring zorgt er dus ook nog eens voor dat we naast de helft die we fysiek zien, ook nog eens niet alles zien wat we niet echt kennen. Rapporteren is dus niet het makkelijkste wat er is en is zeker niet onafhankelijk en zonder oordeel.

???? Index

Lezer

Maar als de rapporteur al oordeelt en vanuit zijn ervaring rapporteert en daardoor niet alles ziet en rapporteert, dan is de lezer daar net zo schuldig aan. Want ook de lezer van het rapport leest

Lezer

vanuit zijn ervaring het rapport. Zo zal een lezer met ervaring op het gebied van het onderwerp van het rapport iets heel anders lezen dan een leek. Maar die ervaring vertekent ook het beeld dat de lezer opbouwt op basis van de informatie in het rapport. De lezer vult namelijk de ontbrekende informatie in op basis van zijn ervaring. Dus een lezer met ervaring op het gebied van het onderwerp waarover gerapporteerd wordt, leest meer in het rapport dan een leek, naast het feit dat hij ook nog eens anders leest.

Maar zelfs de leek leest niet zonder oordeel een rapport. De leek heeft tenslotte ook bepaalde ervaringen die ervoor zorgen dat hij zaken die in het rapport beschreven zijn wel of niet ziet of op een bepaalde manier interpreteert. Dus ook een leek oordeelt net als de rapporteur en als de ervaringsdeskundige lezer over het onderwerp waarover wordt gerapporteerd.

???? Index

Vier oordelen

Ieder rapport of dat nu een artikel in een krant is, een documentaire op tv of radio of een uitgebreidt rapport met meerdere rapporteurs bevat dus een oordeel. Er wordt namelijk niet alleen tijdens het waarnemen niet alles gezien, omdat onze ervaring ons heeft geleerd dat niet alles wat we zien belangrijk is, dat is oordeel één. Maar bij het schrijven van het rapport wordt ook nog eens besloten om niet alles op te schrijven, omdat niet alles wat gezien is belangrijk

Oordeel

wordt gevonden, dat is oordeel twee. De lezer van het rapport leest het vanuit zijn ervaring, waardoor hij niet alles leest zoals het bedoeld werd door de schrijver, dat is oordeel drie. Maar vervolgens interpreteert hij wat hij leest in het rapport vanuit zijn ervaring en daar hebben we oordeel vier.

???? Index

Onafhankelijk, helaas niet

Onafhankelijk rapporteren is dus misschien wel mogelijk in de zin van een rapporteur die geen belangen heeft bij de uitkomst van het rapport. Maar een rapport vrij van een oordeel is onmogelijk, want noch de schrijver kan het rapport zonder te oordelen schrijven noch de lezer kan het rapport zonder te oordelen lezen. Wat dus betekent dat het rapport afhankelijk is van het verleden en de ervaring van de schrijver en de lezer.

???? Index

Zonder oordeel, gelukkig niet

Je kunt je echter afvragen of dat wel zo erg is dat rapporten een oordeel bevatten en een oordeel veroorzaken. Wat waarschijnlijk het belangrijkste is, is dat zowel schrijver als lezer zich bewust zijn van het feit dat zij een oordeel uitspreken op basis van hun ervaring. Wat eigenlijk betekent dat ieder oordeel in alle openheid bespreekbaar gemaakt moet worden en moet worden erkend als van belang voor het beslissingsproces naar aanleiding van het rapport.