Op hoeveel manieren kun je reageren

Reageren

Handenschudden

Als de mens ergens goed in is, dan is dat reageren op wat anderen doen of wat de wereld op hem afstuurt. In veel gevallen is die reactie gewoon een automatisme, zoals bijvoorbeeld uit de weg springen als er een fiets aankomt terwijl we oversteken. In andere gevallen moeten we eerst nog bedenken hoe we reageren, bijvoorbeeld als iemand iets tegen ons zegt over onze kleding. Dit leren reageren doen we vaak in de eerste twintig tot vijfentwintig jaar van ons leven, waarna we vaak vanuit een automatisme reageren zonder echt te kijken of ervaren wat onze reactie zou moeten zijn.

⬇ Index

Automatisch reageren

De mensheid heeft heel veel manieren bedacht om op situaties om hun heen te reageren. Hoewel in sommige situaties we maar een beperkt aantal reacties kennen. Vooral in situaties van gevaar kennen we niet veel meer reacties dan andere dieren. Dan reageren we of door te vluchten, te verstarren, te negeren, te vechten of te accepteren. De soort reactie die we kiezen in situaties waarin we in gevaar lijken te zijn heeft vaak te maken met onze ervaring met de situatie en als we geen ervaring ermee hebben hoe gevaarlijk we de situatie inschatten. Maar in allerlei andere situaties, zoals met vrienden of famillie of op het werk, bepaald vaak onze ervaring hoe we gaan reageren. Eigenlijk ervaren we situaties niet meer als we er ervaring mee hebben en weten hoe we kunnen reageren. Terwijl er nog zoveel andere reacties mogelijk zijn, dan de reactie die wij automatisch kiezen. Zeker als je bedenkt dat ieder mens toch weer anders reageert op een situatie. Het is dus niet nodig om automatisch te reageren, want er zijn heel veel manieren om te reageren. Toch kiezen we er vaak liever voor om vanuit een automatisme te reageren, dan werkelijk voor een reactie te kiezen. Het lijkt wel alsof we niet willen ervaren wat we meemaken, alleen maar omdat we consequent willen en gemakzuchtig zijn.

Hoeveel manieren

Er zijn dus net zoveel manieren om op een bepaalde situatie te reageren als er mensen zijn. Zo kunnen we:

angstig	beledigd	boos	cynisch	doortrapt	eigenwijs
empatisch	fantasierijk	fatalistisch	geërgerd	gefrustreerd	gemeen
holistisch	integer	irritant	juridisch	kritisch	kritiekloos
lief	lui	manipulatief	manisch	meelevend	neerbuigend
neurotisch	ontspannen	opgeruimd	politiek	realistisch	sarcastisch
teleurgesteld	uitbundig	verdrietig	weigerachtig	zeurderig	zielig

of op nog veel meer manieren reageren. Toch kiezen we vaak voor maar één vorm van reageren in een bepaalde situatie, alsof we iedere situatie in ons leven op dezelfde manier ervaren. Eigenlijk reageren we alleen anders, dan we normaal reageren als we ons anders voelen op het moment van reageren. Dus waar we normaliter ontspannen zouden reageren, reageren we plots boos omdat we ons boos voelen door de ruzie die we hebben met onze vriendin.

Reacties

Het punt met reageren is echter dat we het ook niet geleerd krijgen in onze jeugd, met uitzondering van de voorbeelden die de mensen om ons heen geven. Waarbij we de keuze voor onze standaard reactie laten bepalen door de reactie die het oproept bij anderen. Dus als we door boos te worden in een bepaalde situatie aandacht krijgen van de ander, dan zullen we in de toekomst in zulke situaties boos worden. Kijk maar naar kinderen die door irritant gedrag te vertonen aandacht krijgen van hun ouders en omgeving. Natuurlijk verandert het reactiepatroon

Reacties

dat we in onze kindertijd opbouwen met de tijd, omdat we ontdekken dat het niet langer de reactie oproept die we verwachten. Maar dan zijn er ook weer reacties waar we jarenlang aan vasthouden, zelfs als we volwassen zijn, zonder dat we kijken naar de reactie die het oproept. Simpelweg omdat het makkelijker is om aan dat gedrag vast te houden dan om te veranderen. Zeker als de reactie een gevoel van veiligheid oproept.

Maar dat zijn dus allemaal automatisch aangeleerde reacties, gebaseerd op hoe onze omgeving op ons reageerde toen we die reactie vertoonden. We leren dus niet om te kijken naar wat de ander doet en daar een reactie bij te formuleren. Het lijkt wel alsof we iedere situatie waarin we terechtkomen behandelen als een situatie waarin we gevaar lopen en er dus direct gereageerd moet worden. Terwijl de meeste situaties waarin we terechtkomen volkomen ongevaarlijk zijn en vaak ook nog de tijd bieden om rustig een reactie te formuleren. Waarom leren we mensen dan niet om te kiezen uit het uitgebreide assortiment van reacties? Misschien wordt dat wel het beste verklaard uit het feit dat we het heel normaal vinden om direct en dus vanuit een automatisme te reageren. Blijkbaar betekent opvoeden voor ons ook direct reageren op wat onze kinderen aan gedrag laten zien en niet kiezen voor een behoorlijke analyse van de situatie en kiezen voor de best passende reactie.

Mogelijke reacties

Maar hoe zou je kinderen dan kunnen leren om op veel verschillende manieren te reageren op situaties waarin ze terechtkomen. Hoe leer je een kind bijvoorbeeld om te reageren op een afwijzing of een kritische opmerking bedoeld om het te dwingen zich aan de groep aan te passen? Wat doe je als je kind thuiskomt met het verhaal:

“Ze vinden mijn schoenen stom en ze hebben me uitgelachen toen ik zei dat ik ze lekker vond zitten.”

Of wat doe je als je je van tevoren al bedenkt dat als je een goedkope schoolagende koopt, omdat je het geld niet hebt voor een duurdere, je kind belachelijk gemaakt zal worden. Reageer je dan maar vanuit hoe je zelf zou reageren of vraag je je kind hoe de situatie er uitzag, wat het zelf heeft gedaan en wie er allemaal bij waren en hoe het zelf zou willen reageren. Of geef je het allerlei voorbeelden en speel je ze na met je kind. Vanuit de gedachte van Confucius, zou je het laatste moeten doen. Want Confucius zei al: