Communicatie complexiteit
Complexiteit
Hoewel communicatie het eenvoudigste gedrag is dat er is voor ons gevoel, heeft het de hoogste complexiteit die we kennen. In mijn artikel communicatie op vier niveaus geef ik die complexiteit al aan. Maar dat is nog niet alles. Communicatie is zo complex, omdat we het ook nog eens ieder persoonlijk vanuit ons eigen wereldbeeld doen. Dus een Amerikaans staatsburger die het heeft over een socialist, heeft het in zijn wereldbeeld over wat een Europeaan een communist zou noemen. Terwijl een Europees staatsburger als hij praat over een conservatief, in het wereldbeeld van een Amerikaan het heeft over een Democraat.
Communicatie
In de kern gaat communiceren over het uitwisselen van de ideeën die we in onze hoofden hebben. Dat communiceren doen we op meerdere manieren. We doen het mondeling, lichamelijk, schriftelijk, in beeld en in geluid. Het is mondeling als we met een ander praten over onze ideeën. We doen het lichamelijk als we de deur voor iemand open houden of juist snel de deur opentrekken en naar binnen stuiven, nog voordat iemand door de opening naar buiten kan stappen. Of het is lichamelijk als we een glimlach trekken omdat we iets leuks zien. Schriftelijk is wat ik nu aan het doen ben, door in dit artikel te praten over communicatie. In beeld communiceren we als we een tekenverhaal, een schilderij, een film, een video, een televisieprogramma, een logo of een filmpje maken voor publicatie op internet. In geluid communiceren doen we als we een podcast, een radioprogramma of een muziekstuk maken. Daarnaast kun we al deze vormen van communiceren ook nog eens combineren. Als ik bijvoorbeeld in een podcast een gesprek met iemand anders uitzend. Of als ik een televisieprogramma maak over een schilderij, waarin ik samen met iemand anders praat over dat schilderij.
Maar al die vormen van communicatie zijn in hun kern niet meer dan een poging om de ideeën van één partij beschikbaar te maken voor en overdraagbaar op een andere partij.
Complex
Het punt met het overdragen van ideeën is echter, dat ze afhankelijk zijn van het wereldbeeld waarin ze uitgedragen worden. Dat betekent dus dat hetzelfde idee voor de ene persoon maar één betekenis heeft, terwijl het voor een ander tien betekenissen heeft.
Betekenissen
Zo heeft het idee van het socialisme voor een socialist maar één betekenis, namelijk gelijkheid van en voor iedereen. Voor een fascist betekent socialisme echter onderdrukking van zijn eigen mening, onvrijheid, achterstellen van de eigen groep, tegenwerking van zijn ideeën, vernietiging van de bestaande toestand, voortrekken van andersdenkenden en andersdoenden en nog wat gevolgen die hij als negatief beoordeeld. Een fascist zal bijvoorbeeld ook vinden dat het socialisme een dure grap is ten koste van de belastingbetaler en een onmogelijkheid in het kader van hoe mensen zijn.
Dit verschil in wereldbeeld zien we eigenlijk bij veel ideeën. De ideeën waar we het mee eens zijn, hebben voor ons niet veel uitleg nodig. Terwijl de ideeën waar we het mee oneens zijn gepaard gaan met een hele waslijst aan negatieve begrippen.
Ingewikkeld
Communicatie is dus complex. Van het feit dat een zin vijf boodschappen bevat tot het feit dat we op vier niveaus kunnen praten, maar ook dat we voortdurend communiceren vanuit ons eigen wereldbeeld.
Terwijl we daarnaast ook nog eens vanuit meerdere inhouden dezelfde communicatie kunnen voeren. Zo kun je vanuit een persoonlijke of een emotionele situatie communiceren. Maar je kunt ook vanuit een sociale, een politieke of een financiële situatie spreken. Waar naast je ook nog vanuit een inhoudelijke, een historische of een toekomstige situatie kunt praten. Daar naast kun je dan ook nog praten vanuit wie is verantwoordelijk voor de inhoud en kwaliteit van het gesprek, de spreker of de ontvanger of alle deelnemers. Of je kunt praten over de tijds- en materiële investering die gedaan moet worden. Maar je kunt het ook hebben over wat je er van kunt leren of wat het spiritueel betekent. Communicatie is dus gerust complex te noemen. Toch doen we het iedere dag met een gemak, die niet in verhouding staat tot de complexiteit die er achter zit.
Complexe communicatie
Nu is de oorzaak voor het feit dat communiceren ons zo makkelijk afgaat het feit dat ons brein heel snel bepaalt wat we belangrijk vinden. Ons brein filtert dus heel veel informatie uit de boodschap die we ontvangen op basis van een bepaald criterium dat we hanteren. Zo zien we allerlei reclameboodschappen niet als we op zoek zijn naar een leuke vakantiebestemming, tot er een reclame langskomt die past. Zo zien we ook niet hoe de presentator er uitziet als hij een onderwerp behandeld dat wij interessant vinden. Terwijl we op een ander moment niet horen wat iemand zegt, omdat zijn uiterlijk afwijkt van wat wij gewend zijn. Zo horen vrouwen vaak de emotionele inhoud van een boodschap, terwijl mannen vooral de inhoudelijk boodschap waarnemen. Dus als een vrouw “klaagt” over haar werk, dan wil ze dat haar luisteraar de emoties in haar boodschap hoort. Als die luisteraar echter een man is, dan roept haar klacht een oplossingsvoorstel op.
Toch zijn we ondanks het feit dat ons brein een filter toepast op de communicatie waar we deel aan nemen vaak heel goed instaat om de hoofd boodschap waar te nemen. Waardoor we vaak heel goed antwoord weten te geven op wat de ander zegt. Ons probleem ontstaat pas als de ander een wereldbeeld heeft dat afwijkt van het onze of een andere taal spreekt.
Communicatie mag dan complex zijn, maar zolang ons wereldbeeld overeenkomt met dat van onze partner in het gesprek is die complexiteit geen enkel probleem.
