Wat blokkeert ons begrip van anderen

Blokkeren

We hebben het allemaal wel eens meegemaakt. Je zit met iemand te praten en je begrijpt maar niet waar die ander het over heeft. Dit effect is nog sterker zodra iemand boos op ons is en ons probeert duidelijk te maken dat hij of zij boos op ons is. Plots wil het niet tot ons doordringen dat de ander boos op ons is. In plaats daarvan gaan we ons zitten verdedigen, alsof die verdediging de reden dat de ander boos op ons is diskwalificeerd. Terwijl het enige dat we bereiken is dat de ander vindt dat we nog slechter zijn dan we al zijn, want we luisteren niet.

Twee partijen

Nu is er in een gesprek of dit nu vriendelijk of emotioneel is altijd sprake van twee partijen. Er is altijd een spreker en een luisteraar, waarbij de rollen voortdurend worden afgewisseld. Hoewel je in sommige gesprekken het idee krijgt dat er twee sprekers zijn. Toch heb je ook in een gesprek met twee sprekers altijd twee partijen, hoewel je dit misschien beter een dubbel monoloog zou kunnen noemen dan een gesprek.

Goed gesprek

Het kenmerk van een goed gesprek is dat beide partijen elkaar afwisselen en daarbij voortbouwen op wat de ander gezegd heeft. Dus een goed gesprek bestaat uit een voortdurend wisselen van rollen, waarbij de spreker luisteraar wordt en de luisteraar spreker. Maar wat ook opvalt aan een goed gesprek is dat het een goed gevoel achterlaat bij alle deelnemers. Vaak een gevolg van het feit dat beide partijen het gevoel hebben dat er naar hun geluisterd is. Wat volgens de meeste mensen betekent dat ze hun woordje hebben kunnen zeggen. Maar ook dat ze het gevoel hebben gekregen dat wat ze wilde zeggen is overgekomen bij de ander. In gesprekstechnieken wordt dit laten merken dat je hebt gehoord wat de ander wil zeggen aangeduid met LSD. LSD staat voor Luisteren, Samenvatten en Doorvragen. Een iets uitgebreidere vorm van LSD is LPSD. Waarbij LPSD staat voor Luisteren, Parafraseren (in je eigen woorden herhalen), Samenvatten en Doorvragen.

Blokkerende gesprekken

Nu is LSD gebruiken niet altijd nodig om een goed gesprek te realiseren. Gewoon het feit dat je als luisteraar in je reacties laat merken dat je de ander begrepen hebt, is vaak al voldoende om de ander het gevoel te geven dat het een goed gesprek is, gaat worden en is geweest. Hoe gevoelig we daarvoor zijn zie je bijvoorbeeld in reactieruimtes op weblogs. Zo zie je meteen welke reageerders niet hebben begrepen waar het verhaal over gaat en eigenlijk niet veel meer zijn dan een spreker die de kans aangrijpt om zijn eigen verhaal te doen. Vaak roepen dit soort reacties gevoelens van irritatie en frustratie op, die vervolgens onder de als negatief ervaren reactie op een negatieve manier geventileerd worden. Hier kun je spreken van een blokkerend gesprek. Er ontstaan twee partijen die zich alleen nog bezighouden met wat ze zelf vinden en niet meer naar elkaar luisteren. Als wat de andere partij inbrengt is geen onderbouwing van zijn standpunt, maar een aangrijpingspunt om de eigen irritatie en frustratie over het standpunt van de ander te ventileren. Je zou een blokkerend gesprek ook een verschanst gesprek kunnen noemen. Beide sprekers komen met argumenten om het eigen standpunt te versterken en de argumenten van de tegenpartij te ondergraven.

Verschansing

Zoals we goede gesprekken meteen herkennen, hebben we verschrikkelijk veel moeite om verschanste gesprekken te herkennen. Het lijkt wel alsof gesprekken waarin we ons hebben verschanst op ons eigen standpunt verworden tot monologen, waarin we alleen zijn tegen de rest van de wereld. Pas als het gesprek afgelopen is en we weglopen merken we dat we er een slecht gevoel aan over hebben gehouden. We hebben niet het gevoel dat de ander ons heeft begrepen, maar we hebben nog minder het gevoel dat we ons standpunt hebben kunnen duidelijk maken. Dit soort blokkerende gesprekken ervaren we dan ook als slechte gesprekken. Hoewel soms lopen we bij dit soort gesprekken weg met het gevoel dat we de winnaar zijn, maar daarmee is het geen goed gesprek geworden. Dat betekent slechts dat we het idee hebben dat we gewonnen hebben en we dus een wedstrijd gesprek hebben gevoerd. Pas later beginnen we te ervaren dat het een slecht gesprek was en dat we waarschijnlijk een gesprekspartner hebben verloren ook al hebben we de wedstrijd gewonnen.

Ruzie

Wedstrijd gesprekken voeren we vaak als we boos of emotioneel zijn. Je zou wedstrijd gesprekken ook kunnen beschrijven als therapeutische gesprekken, omdat het vooral monologen zijn waarin we onze emoties van ons afpraten. Dit zijn het soort gesprekken waarin we van de ander verwachten dat hij of zij duidelijk laat merken dat hij of zij naar ons luistert. Het probleem is echter vaak dat we als spreker een houding aannemen waarbij we de andere partij beschuldigen en vinden dat de andere partij ons moet aanhoren. We stellen ons in het gesprek dus boven de ander en maken de andere partij ondergeschikt. Helaas is dit de beste manier om ervoor te zorgen dat je ruzie met andere mensen krijgt. Omdat de meeste mensen het niet leuk vinden om ondergeschikt te zijn, dat herinnert ons namelijk aan onze tijd als kind toen we afhankelijk en hulpeloos waren. Iets waar de meeste mensen tegen in opstand zijn gekomen tijdens hun puberteit. Dus waarom zouden ze dan plots als volwassene zich moeten onderwerpen aan een andere volwassene.

Blokkage

De vraag is nu echter wat zorgt ervoor dat we niet instaat zijn om tijdens blokkerende gesprekken anderen te begrijpen. Een eerste oorzaak ligt natuurlijk in het gevoel dat de ander bij ons oproept door ons ondergeschikt te maken. Namelijk een gevoel van hulpeloosheid en afhankelijkheid. Dat leidt vervolgens tot een gevoel van opstandigheid en de wens niet naar de ander te luisteren. Niet zozeer omdat we denken dat de ander niets zinnigs te zeggen zal hebben. Maar omdat we vinden dat de ander eerst moet erkennen dat hij of zij ons onderdrukt en miskent. De ander moet ons dus eerst gelijk maken en mag pas daarna zijn verhaal doen.

Verschillende niveaus

Een tweede oorzaak voor het feit dat we anderen niet begrijpen is dat de ander op Weerstand sociaal fysiek psychisch