Ons lichaam

Inleiding

De mensheid heeft een soort liefde haat verhouding met zijn lichaam. De ene mens doet er alles aan om zijn lichaam in topconditie te brengen door het te voeden en te trainen. De andere mens lijkt zijn lichaam te verafschuwen en ziet het meer als een middel om zichzelf te straffen. Maar dan heb je ook nog mensen die hun lichaam zo afschuwelijk vinden, dat ze er niets van willen weten. Alsof ze het liefst hadden gezien dat hun lichaam niet bestond.

Lichaam

Eigenlijk is het doodsimpel zonder lichaam bestaat een mens niet. Vanuit dat oogpunt bezien is ons lichaam het belangrijkste wat er is. Misschien is het daarom ook wel logisch dat we ons lichaam vaak niet waarnemen, het is er altijd. Het grootste deel van de tijd zijn we niet bewust

van het feit dat we een lichaam hebben en zijn. Pas als er iets misgaat in of met ons lichaam worden we bewust van de aanwezigheid er van. Tenminste dat geldt voor de meeste mensen. Niet voor niets de lamentatie van mensen soms als ze pijn hebben:

Waarom overkomt mij dit?

Alsof er iets gebeurt dat hun niet mag of kan overkomen. Alsof hun lichaam iets doet wat niet hoort. Terwijl de medische wetenschap ondertussen wel heeft aangetoond dat ieder lichaam zo zijn eigen unieke eigenschappen heeft. Er zijn misschien grote overeenkomsten, zoals dat we allemaal 33 wervels hebben en meestal tien vingers en tien tenen. Maar de grote van die wervels en tenen en vingers wil nog al eens verschillen per mens. Dus zo uniek als wij onszelf vinden zo uniek is ons lichaam. Waardoor je dus ook mag verwachten dat je lichaam op allerlei manieren zich kan gedragen. Van het superlichaam van de topsporter tot het gehandicapte lichaam van het slachtoffer van de farmaceutische industrie.

Mensen

Zo bijzonder en wonderbaarlijk als het menselijk lichaam is zo’n vreemde relatie heeft de mens er mee. Er zijn culturen die het menselijke lichaam verheerlijken en menen dat iedere ingreep in of aan het lichaam heiligschennis is. Het enige wat mag is het lichaam in topconditie brengen door het op de juiste manier te trainen. Andere culturen lijken het lichaam te zien als een

onafgemaakt geheel dat nog de nodige correctie vraagt. Maar dan zijn er ook nog culturen die menen dat het menselijke lichaam niet meer is dan een hulpmiddel, een vervoermiddel voor iets ontastbaars. Waardoor het lichaam eigenijk geen bestaansrecht lijkt te hebben. Wat zich bijvoorbeeld uit in het zoveel mogelijk verbergen van het lichaam, zelfs als de omgevingstemperatuur dat niet vereist.

Lichaamsverheerlijking

Als het gaat om het verheerlijken van het lichaam dan kun je twee verschillende cultussen onderscheiden.

Gezond lichaam

Zo kende de dertiger jaren van de negentiende eeuw de cultus van het gezonde lichaam, waarbij door veel bewegen en sporten een gezond lichaam moest worden ontwikkeld. Een cultus die beweerde dat zij terug ging tot in de tijd van de Griekse stadsteden. Waarbij even simpelweg vergeten werd dat die Grieken het lichaam niet vereerde als afzonderlijke entiteit. Voor de Grieken was het lichaam een instrument dat op niveau gehouden moest worden omdat ze het gevoel hadden in een bedreigende omgeving te leven. Het was nodig om altijd klaar te staan om te vechten. Niet voor niets waren de antieke Griekse olympische spelen vooral bewijzen van de militaire kracht van de beste soldaten van de verschillende stadstaten. Het ging dus niet om het bewijs van wie de beste was, maar om een soort geweldarme manier van afschrikking.

Mooi lichaam

Maar naast het gezonde lichaam bestaat er ook zoiets als de cultus van het mooie lichaam. Dit is overigens niet hetzelfde als een cultuur van het te corrigeren lichaam. De cultus van het mooie lichaam betekent dat er een bepaalde norm gehanteerd wordt waaraan het lichaam moet voldoen. Als het lichaam niet aan de norm voldoet, dan wordt het tegenwoordig door medische ingrepen op het niveau van de norm gebracht. Dit betekent bijvoorbeeld het vergroten van borsten met siliconen, het inspuiten van botox om rimpelvorming tegen te gaan. Het betekent ook het bleken van lichaamsdelen en het vormgeven van lichaamsdelen die alleen zichtbaar zijn voor jezelf en je directe partner. In het verleden werd dit gerealiseerd met hulpmiddelen als bh’s of corsetten of kussens in de bilpartij van een rok.

Extremen

De extremen van lichaamsverheerlijking leiden sommige leden tot extreem gedrag. Zoals het gebruik van anabole steroïden om spiermassa te vergroten. Of het veelvuldig opereren om toch maar die gewenste norm te bereiken.

Lichaamsverbetering

Culturen die het lichaam zien als onafgemaakt, hebben vooral de neiging om met fysieke hulpmiddelen het lichaam aan te passen. Een voorbeeld is het creëren van een lange nek, door een band van ringen rond de nek aan te brengen, die de bovenkant van de borstkas omlaag

drukt. Je zou dit kunnen vergelijken met het lopen op hoge hakken om zo de illusie van lange benen te creëren, ook al is het wel een extreme vorm van lichaamsaanpassing.

Maar ook tatoeëren en body piercen zijn vormen van lichaamsverbetering. Hoewel de individuele persoon die zich laat tatoeëren zal zeggen dat het een uiting is van zijn persoonlijkheid. Andere vormen van lichaamsverbetering zijn het vergroten van de lip omvang door een schotel in te brengen om zo de onder- of bovenlip uit te rekken. Maar ook het in onbruik geraakte en verboden Chinese schoonheidsideaal van vrouwen met kleine voeten is een vorm van lichaamsverbetering.

Verbergen

Er zijn genoeg culturen waarin het lichaam eigenlijk iets verbodens is. Het wordt op allerlei manieren verborgen en gezien als iets negatiefs. Zo mag het lichaam op geen enkel moment zichtbaar zijn voor anderen en soms zelfs niet voor de eigen partner. Dus openlijk rondlopen met kleding die nauw aansluit waardoor de vormen van het lichaam zichtbaar zijn, wordt gezien als een belediging. Praten over het lichaam is een taboe. Het lichaam wordt op allerlei manieren uitgesloten van het menselijke bestaan, alsof de mens geen lichaam heeft.

Alleen bijvoorbeeld op heilige momenten in de religieuze kalender waarop m’n tegenover zijn god kan bewijzen te weten hoe het hoort wordt het lichaam getolereerd. Zo kent de katholieke kerk bijvoorbeeld het ritueel reinigen met gewijd water. De islam kent de eis van het wassen van gezicht, handen en voeten voordat begonnen wordt aan het vrijdag gebed. Ook het wassen van de voeten van een volgeling door de religieuze leider is een moment waarop het bestaan van het lichaam wordt erkend. Maar op alle andere momenten wordt het lichaam ontkent als iets dat van belang is, anders dan voor overleven en voortplanting. De meeste religies hameren dan ook op het feit dat de beloning voor dit leven niet dit leven is, maar het leven na het leven in het lichaam. Men moet door dit leven in het lichaam heen om de beloning van eeuwig geluk te mogen incasseren. Waarmee nog eens versterkt wordt hoe slecht het lichaam is.

Conclusie

Het bijzondere aan al deze culturen is echter dat ze allemaal het evenwicht tussen lichaam en geest verwerpen: zonder lichaam geen mensen, maar zonder mensen geen lichaam. Het lichaam wordt of belangrijker gemaakt dan het is en men besteed al zijn tijd aan het lichaam en vergeet de geest. Of men besteed alle tijd aan de geest en verwaarloost het lichaam. Waarbij beide vormen vergeten dat ze het lichaam alleen kunnen verheerlijken, omdat ze zich er bewust van zijn. Of ze vergeten dat ze het lichaam alleen kunnen vergeten omdat ze zich er bewust van zijn. In de kern zijn het dus twee extreme uitingen van hetzelfde interne bewustzijn, namelijk dat de mens een lichaam heeft.