Bacteriën je kunt ze alleen met een microscoop zien
Onzichtbaar maar niet onbelangrijk
Hoe zien bacteriën er uit?
Door middel van een microscoop zag Antonie van Leeuwenhoek voor het eerst bacteriën. Bacteriën zijn er in allerlei vormen. Bijvoorbeeld: bolvormig heten ze coccen, spiraalvormig heten ze spirillen, in de vorm van een komma heten ze vibrionen. De coccen kunnen groepjes of ketens vormen en worden dan staphylococcen of streptococcen genoemd.
Bacteriën vrienden of vijanden?
De vrienden
De meeste bacteriën gedragen zich als vrienden. Ze helpen om kaas, wijn, bier en ander voedsel te maken. Darmbacteriën assisteren bij het verteren ervan. Professor Katan noemt de inhoud van onze dikke darm, in zijn boek “Wat is nu Gezond?”, een wildpark vol bacteriën. Je weet, op wildparken moeten we zuinig zijn. Echter, als darmbacteriën op een verkeerde plaats in het lichaam terechtkomen, gedragen ze zich niet meer zo vriendschappelijk. Zij kunnen dan bijvoorbeeld een blaasontsteking veroorzaken. Verder zijn er talloze bacteriën die andere functies vervullen, zoals het behulpzaam zijn bij het zuiveren van water.
De vijanden
De vijanden zijn ziekteverwekkende bacteriën (pathogene bacteriën). Ze vormen giftige stoffen, zogenaamde toxinen die schadelijk zijn. Voorbeeld: middenoorontsteking wordt door een streptococcensoort veroorzaakt. In het lichaam van gezonde mensen worden voldoende anti-toxinen gevormd waardoor ziekteverwekkende stoffen onschadelijk worden gemaakt. Als de ziekte eenmaal door de anti-toxinen (natuurlijke afweer) overwonnen is blijven ze soms de rest van het leven actief. Sommige ziekten krijg je daardoor maar één keer. Dat heet immuun zijn. Ons lichaam kan ook door inenting kunstmatig immuun gemaakt worden.
Anti-biotica
Word je toch ziek dan kunnen geneesmiddelen (anti-biotica) uitkomst bieden. Een anti-bioticum is een stof tegen het leven van bacteriën. Een beroemd anti-bioticum is penicilline, een penseelvormig schimmel dat aan de kazen Roquefort en Camembert hun typische geur en smaak geeft. Het schimmel is ook verantwoordelijk voor de rotting van appels en peren. In 1928 ontdekte Sir Alexander Fleming dat dit schimmel bepaalde bacteriën kon doden. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd penicilline voor het eerst op grote schaal als geneesmiddel tegen infecties in gebruik genomen.
Resistentie tegen medicijnen
Antibiotica, zoals bijvoorbeeld het antibioticum penicilline, kunnen bacteriën doden of hun groei remmen. Deze medicijnen moeten echter alleen in ernstige gevallen worden ingenomen, want bacteriën kunnen immuun worden voor medicijnen. Het heet dan dat die bacteriën resistent zijn geworden. Resistente bacteriën die vooral in ziekenhuizen hun patiënten besmettten, worden ziekenhuisbacteriën genoemd.
Bijzondere bacteriën
Niet alle bacteriën hebben zuurstof nodig. Er zijn er ook die zonder zuurstof kunnen leven. Dat zijn de anaërobe bacteriën.
Vleesetende bacteriën zijn levensgevaarlijk als er niet snel op de juiste manier wordt gehandeld. Ze veroorzaken een infectie die spieren, huid en vetweefsel vernietigt.
Voorkomen is beter dan genezen
Besmetting met bacteriën is helaas niet altijd te voorkomen, maar door hygiëne in acht te nemen zijn we een eind op de goede weg.