Wat is het Rusteloze Benen Syndroom

Rusteloze benen of RBS

Sommige mensen hebben moeite met stil zitten. Je ziet ze bijvoorbeeld voortdurend hun benen over elkaar slaan of ze staan regelmatig op. Oudere mensen klagen van kriebels in de benen die 's avonds nog verergeren. Rusteloze benen zijn van alle leeftijden en beide geslachten. Het komt veel meer voor dan tot nu toe werd aangenomen! Vooraleer de huisarts te raadplegen, lees eerst eens dit artikel als pré-check zodat u uw klachten goed kunt formuleren. Belangrijk om een goede diagnose te stellen!

Wat zijn rustelozen benen

Om spraakverwarring te voorkomen: in het Nederlands wordt deze ziekte Rusteloze Benen Syndroom genoemd en afgekort als RBS. Maar de Engelse term wordt ook veel gebruikt: Restless Legs Syndrome en die wordt dus afgekort met RLS.

Naar schatting 5 à 6 % van de bevolking lijdt in meerdere of mindere mate aan RBS, ongeveer even veel mannen als vrouwen. Bij ouderen (plus 65 jaar) zouden 10 tot 25% van de mensen dergelijke klachten hebben. Hoewel de diagnose meestal pas op middelbare leeftijd wordt gesteld, hebben veel mensen al jaren klachten, soms al vanaf hun kindertijd! De klachten verergeren met de leeftijd.

Welk zijn de klachten?

• De meest gehoorde klacht is een vervelend, branderig gevoel, alsof er duizenden mieren rondkruipen! Het kriebelt inwendig... zonder echt een jeukgevoel te veroorzaken maar men heeft de indruk dat er iets 'gebeurt' binnenin, niet echt tintelingen maar 'iets van die aard'. Het gevoel is vervelend maar doet geen pijn.
• Waar? Meestal in de benen, vooral de kuiten (beurtelings of beide tegelijk) maar RBS kan ook optreden in de bovenbenen, voeten, romp en armen.
• 80% van de mensen met RBS hebben ook last van periodieke bewegingen, een soort spiertrekkingen (schokken) van de ledematen tijdens de slaap waardoor doorslapen moeilijk wordt. Dit noemt men 'Periodic Limb Movement Disorder' (PLMD). Typisch is dat de grote teen of de voorvoet zich opricht en de knie buigt. Deze spiertrekkingen vinden meestal om de 20 à 30 seconden plaats, gedurende een aantal periodes in een nacht. Of men lijdt aan PLMD wordt vastgesteld door slaapobservatie met speciale meetapparatuur.
• Vanwaar de naam? Omdat het vervelende gevoel (vooral in de benen) voor een onweerstaanbare drang tot bewegen zorgt, gaan de patiënten extra bewegen (kniebuigingen, rondjes maken, wandelen, massage, voetbaden nemen, douchen enz...) kortom de benen zijn zelden in rust, vandaar 'rusteloze' benen!

Wanneer heb je er het meest last van?

1. In rust overdag! Bijvoorbeeld: tijdens het TV kijken, krant lezen, een vergadering...
2. Avond en nacht dus als men ligt!

Voornaamste gevolg? Slaapproblemen/slaaptekort!

Omdat de symptomen van RBS in de avonduren verhevigen, kan het onaangename gevoel en de drang om het getroffen lichaamsdeel te bewegen ervoor zorgen dat u moeilijk in slaap valt. Dit kan leiden tot een chronisch slaaptekort en de bijbehorende vermoeidheid overdag, met alle gevolgen van dien (prikkelbaarheid, verminderde prestaties...)

Echter: bij sommigen RBS-patiënten komen de symptomen ook overdag voor (kantoor, auto, vliegtuig) waardoor langdurig zitten bijna onmogelijk wordt.

Welke zijn de oorzaken?

Jammer genoeg: de preciese oorzaak is (nog) niet bekend! Het vermoeden bestaat dat de symptomen veroorzaakt worden door een verstoorde werking van bepaalde zenuwcellen in dat deel van de hersenen waar de spierbewegingen worden bestuurd. Die zenuwcellen maken dopamine aan, een chemische stof die een belangrijke rol speelt in het doorgeven van signalen van de ene hersencel naar de andere.

1. Ook bij de Ziekte van Parkinson is het dopaminesysteem verstoord. Alhoewel RBS en Parkinson waarschijnlijk eenzelfde neurochemische basis hebben, bestaat er geen enkele aanwijzing dat er een verband bestaat tussen beide aandoeningen, of dat RBS-patiënten een verhoogd risico hebben om Parkinson te ontwikkelen.
2. In een aantal gevallen is RBS een gevolg van een andere ziektetoestand of kan er een externe oorzaak worden aangewezen. Men spreekt dan van secundaire RBS. We spreken van primaire RBS als de oorzaak in het geheel niet duidelijk is.
3. Mogelijke oorzaken/risicofactoren zijn:

• Chronische aandoeningen zoals diabetes, nierpatiënten, reuma...
• Zwangerschap: tijdens een zwangerschap, vooral naar het einde toe, heeft zo'n 15% van de vrouwen last van RBS. Na de bevalling verdwijnen de symptomen meestal.
• Bepaalde geneesmiddelen kunnen de symptomen uitlokken of verergeren: o.m. de meeste anti-depressiva, calciumblokkers (die o.m. bij verhoogde bloeddruk worden voorgeschreven), geneesmiddelen tegen misselijkheid, sommige geneesmiddelen tegen allergieën en sommige tranquillizers.
• Bloedarmoede: bij veel RBS-patiënten wordt bloedarmoede of een laag ijzergehalte in het bloed vastgesteld. Een Ferritine-gehalte beneden 40 ng/mL zou een belangrijke risicofactor kunnen zijn.
• Spataders: sommige studies wijzen op een verhoogd risico bij mensen met ernstige spataders en een verbetering na verwijdering van die spataders.
• Cafeïne houdende dranken zoals koffie, thee, warme chocolademelk of frisdranken, kunnen de symptomen verergeren.
• ADHD: recente onderzoeken wijzen ook op een verband tussen RBS en symptomen van ADHD (concentratiemoeilijkheden en hyperactiviteit).
• Erfelijkheid: er bestaan aanwijzingen dat kinderen van wie een der ouders RBS heeft, een grotere kans lopen om ook RBS te hebben.

Rusteloze benen deel 2