Linkshandige mensen

Voor linkshandige mensen is het leven niet altijd gemakkelijk. Als we de geschiedenis bekijken en naar de massieve stigma’s die aan linkshandigen werden toegeschreven, zoals het onrein tot een heks of duivel zijn. In de Middeleeuwen was schrijven met je linkerhand een onfeilbare manier om ervan te worden beschuldigd dat je door de duivel bezeten was, de duivel zelf werd immers als een linkshandige beschouwd. De wereld is de linkshandige steeds meer gaan accepteren maar er zijn nog steeds enkele onmiskenbare knallers voor linkshandigen. Bureaus en spiraalvormige notitieblokken vormen een constante strijd, scharen zijn bijna onmogelijk te gebruiken en volgens sommige studies kan zelfs de levensverwachting lager zijn dan voor rechtshandige mensen.

De neiging tot oneerlijkheid

Wat de neiging van de mensheid tegen linkshandigen nog oneerlijker maakt, is het feit dat linkshandige mensen zo worden geboren. Wetenschappers hebben zelfs jarenlang gespeculeerd dat één enkel gen een voorkeur voor links en rechts bij mensen zou kunnen beheersen. Helaas konden ze niet precies vaststellen waar het gen zich zou bevinden.

Onderzoek

In een artikel dat in PLOS Genetics is gepubliceerd, heeft een groep onderzoekers een netwerk van genen geïdentificeerd die betrekking hebben op de handigheid bij mensen. Wat meer is, ze hebben deze voorkeur gekoppeld aan de ontwikkeling van asymmetrie in het lichaam en de hersenen.

In eerdere studies hebben de onderzoekers waargenomen dat patiënten met dyslexie een correlatie vertoonden tussen het gen PCSK6 en handigheid. Omdat elk gen twee kopieën heeft (bekend als allelen), heeft elk gen twee kansen op mutatie. Wat de onderzoekers ontdekten, was dat dyslectische patiënten met meer variantie in PCSK6 - wat betekent dat één of beide PSCK6-allelen gemuteerd waren meer kans maakten om rechtshandig te zijn.

Het onderzoeksteam vond dit vooral interessant omdat ze wisten dat PCSK6 een gen was dat direct geassocieerd was met de ontwikkeling van de links-rechts asymmetrie in het lichaam. Ze wisten niet zeker of dit alleen zou voorkomen bij dyslectische patiënten, vooral omdat dyslexie en handigheid geen verband houden. Dus het team breidde de studie uit met meer dan 2.600 mensen die geen dyslexie hebben.

Uit de studie bleek dat PCSK6 niet alleen werkte bij het beïnvloeden van de handigheid alleen. Andere genen, die ook verantwoordelijk zijn voor het creëren van links-rechts asymmetrie in het lichaam, werden sterk geassocieerd met handigheid. Net als PCSK6 hangt het effect dat deze genen hebben op handigheid af van het aantal mutaties dat de allelen ondergaan. Elk gen heeft het potentieel voor mutatie, hoe meer mutaties iemand in een bepaalde richting heeft (in de richting van rechtshandigheid of linkshandigheid), hoe groter de kans dat ze die hand gebruiken als hun dominante hand, aldus de onderzoekers.

Antwoord op een belangrijke vraag

De hypothese is een logisch antwoord op een belangrijke vraag: als handigheid genetisch is en als rechtshandigheid zo'n dominante eigenschap is, waarom is linkshandigheid dan niet uit de genetische pool verdrongen? In werkelijkheid suggereert het onderzoek dat handigheid subtieler zou kunnen zijn dan éénvoudige "dominante" of "recessieve" eigenschappen, een hele reeks genen zou een belangrijke rol kunnen spelen.

Wat vooral opwindend is, is dat deze genen allemaal betrekking hebben op de ontwikkeling van een links-rechts asymmetrie in het lichaam en de hersenen, wat een sterk argument creëert voor de correlatie tussen de ontwikkeling van deze symmetrie en de ontwikkeling van handigheid. Het verstoren van één van deze genen kan leiden tot een ernstige fysieke asymmetrie, zoals situs inversus, een aandoening waarbij de organen in het lichaam worden omgekeerd (bijvoorbeeld hart aan de rechterkant van het lichaam). Bij muizen resulteerde de verstoring van PCSK6 in een ernstige abnormale positionering van organen in hun lichaam.

Fysieke asymmetrie gerelateerd is aan handigheid

Als fysieke asymmetrie gerelateerd is aan handigheid, dan zouden mensen met situs inversus (verstoring van de links-rechtsconfiguratie binnen het lichaam) één hand vaker moeten bevoordelen dan wat je zou vinden in de algemene populatie. Studies tonen aan dat dit niet het geval is, individuen met deze aandoening weerspiegelen de verdeeldheid van de bevolking in het algemeen.  Wat de onderzoekers ertoe heeft gebracht te postuleren dat, hoewel deze genen zeker van invloed zijn op de handigheid, er andere mechanismen in het lichaam kunnen zijn die de handigheid in het geval compenseren van belangrijke fysiologische asymmetrieën.

Dieren zoals chimpansees hebben ook de neiging de voorkeur te geven aan de linkerhand of rechterhand als ze gereedschap gebruiken of op zoek zijn naar voedsel, maar de verdeling binnen deze groep hangt rond de 50/50. Mensen zijn de enige soorten die een echt verschillende voorkeur hebben voor de ene of de andere hand: een 90/10 rechts/links verdeling in de hele bevolking. Een overheersende hypothese voor deze vooringenomenheid heeft betrekking op een ander duidelijk menselijk kenmerk: taalvaardigheid. Taalvaardigheid is verdeeld tussen de verschillende hersenhelften, net zoals handigheid, wat suggereert dat handzaamheid samenvalt met taalvaardigheid. Voor de meeste zijn de delen van de hersenen die de taal beheersen aanwezig in de linkerkant van de hersenen. Deze mensen hebben de neiging rechtshandig te zijn. De weinigen met een taalvaardigheden gericht op de rechterkant van de hersenen hebben de neiging om linkshandig te zijn.

Taal en handigheid

De onderzoekers zijn er niet van overtuigd dat deze theorie veel waarheden bevat, omdat correlaties tussen taal en handigheid in het onderzoek niet goed zijn vastgesteld. De onderzoekers zijn meer geïnteresseerd in het leren hoe de verwisselingen en combinaties van genetische mutaties bijdragen aan de waarschijnlijkheid van mensen om rechtshandig te zijn. Door de genetica van handigheid te begrijpen, kunnen we misschien begrijpen hoe het zich heeft ontwikkeld, zeggen de onderzoekers.  Zodra we het volledige plaatje hebben van alle betrokken genen en hoe ze in wisselwerking staan met andere genen, kunnen we misschien begrijpen hoe en waarom er zo'n vooroordeel is.

De onderzoekers zijn ervan overtuigd dat zelfs als omgevingsfactoren druk uitoefenen op handigheid, de basis nog steeds neerkomt op genetica. Mensen denken dat het gewoon een milieu-ding is, maar je moet denken, waarom is er in de eerste plaats een vooroordeel, en waarom zie je die vooringenomenheid in alle samenlevingen? Waarom zijn er geen samenlevingen waar je als basis linkshandigen ziet vragen de onderzoekers zich af. Er is een genetische component voor handigheid, er zijn honderden verschillende genetische varianten, en elk kan je op de één of andere manier links- of rechtshandig maken.

Nog meer testen en onderzoek

Maar er moet een grotere groep worden getest, pas dan kan een volledige genetische kaart van wat de handigheid controleert en waarom onze populatie niet gelijkmatig verdeeld is over rechtshandigen en linkshandigen worden vastgesteld. Het zal tijd kosten voordat deze resultaten worden bereikt, maar het zal gebeuren, zeggen de onderzoekers. Er is een hele revolutie gaande in de genetica, zodat we over een paar jaar echt de genetische basis van complexe eigenschappen kunnen gaan begrijpen.