Agressie zichtbaar, onzichtbaar en passief

In deze wereld kennen we eigenlijk twee vormen van agressie. De ene vorm is open en zichtbaar voor iedereen. De andere vorm is verborgen. De eerste vorm keuren we af, de tweede vorm valt ons vaak niet op. Maar waar de eerste vorm onze angst oproept, maar verder geen echte gevolgen heeft voor de toekomst, heeft de tweede vorm constant invloed ook al roept zij geen herkenbare angst op.

Wat is agressie

Agressie is het menselijke gedrag waarbij een gevoel van woede omgezet wordt in fysiek gedrag dat een hogere intensiteit heeft dan normaal. Agressie herkennen we dan ook vaak aan het feit dat het angst bij ons oproept. De angst wordt opgeroepen omdat agressie leidt tot lichamelijke bewegingen die groter en sneller zijn en geluiden die harder en sneller zijn. In die zin is duidelijk te herkennen dat agressie voortkomt uit onze biologische reactie op gevaar, waarbij ons lichaam zich klaarmaakt om te vechten of vluchten. Waarbij het doel van agressie dus is onze fysieke integriteit te beschermen en zo onze overlevingskansen te vergroten, zonder echt te hoeven vechten. Agressie is dus een biologische reactie op een situatie die wij als bedreigend ervaren.

De kunst is echter om controle te houden over de biologische reactie, zodat we meer keuzes hebben dan, vechten, vluchten of verlamd raken van angst.

De zin van agressie

Waar het bij agressie dus op neerkomt is dat het een reactie is op een situatie die stress veroorzaakt. Waarbij stress een lichamelijke reactie is op een situatie die ons brein als bedreigend ervaart, waardoor ons lichaam zich klaarmaakt om te vechten of vluchten. Het vervelende aan het feit dat mensen sociale wezens zijn is dat we reageren op agressie met agressie. Waar het eigenlijk op neerkomt is dat ons brein agressie, of stress, waarneemt bij een ander, die waarneming leidt in ons brein tot het signaal om ook agressief te worden of gestresst. Een slimme overlevingsstrategie, omdat als je agressief bent nog voordat je precies weet wat de stress veroorzaakt dan is je kans om klaar te staan zodra duidelijk wordt wat het gevaar is groter dan wanneer je afwacht tot je zeker weet of er gevaar is.

Afwijzen

Het is dus wel logisch dat mensen niet goed tegen agressief gedrag van anderen kunnen in situaties die ze niet direct als gevaarlijk beoordelen. Wat weer betekent dat we agressief gedrag van anderen afkeuren. Helaas zien we vaak niet wat de oorzaak is van agressief gedrag en denken we te vaak dat iemand die agressief is dat zelf veroorzaakt. Zo zijn er vele redenen waarom mensen agressief kunnen worden, zeker in onze huidige samenleving waar we voortdurend blootgesteld zijn aan stressvolle situaties. Het gevolg is dat we zelfs van onzichtbare agressie zichtbaar agressief kunnen worden.

Zichtbare, onzichtbare en passieve agressie

Agressie kunnen we eigenlijk in drie vormen indelen. We hebben de zichtbare die we iedere dag zien. Mensen in het verkeer die boos worden op mensen die door de file slalommen of bij het groene stoplicht blijven staan.

De onzichtbare agressie is eigenlijk alles dat we niet direct waarnemen, maar waarvan we wel boos worden. Zo is er bijvoorbeeld de manager die allerlei beloftes doet, maar ze uiteindelijk niet nakomt met de opmerking dat het op dit moment niet uitkomt. Maar ook bijvoorbeeld een stoplicht dat maar heel kort op groen staat, waardoor er net één auto kan doorrijden is een vorm van onzichtbare agressie. Of een straatje dat te smal is voor tweerichtingsverkeer, maar waar je wel van twee kanten in mag rijden.

Dan heb je ook nog passieve vormen van agressie. Bijvoorbeeld de medewerker die gevraagd wordt om iets te doen en in zijn houding laat blijken geen zin te hebben en ja zegt met een intonatie die afwijzing aangeeft. Een hele andere vorm van passieve agressie is de manager die opdrachten geeft, terwijl medewerkers nog niet eens de vorige opdracht af hebben. Waarbij de manager laat blijken niet te willen horen dat de vorige opdracht nog niet af is.

Zinvolle agressie

Waar zichtbare agressie nog zin heeft, ze zorgt namelijk voor een vermindering van de stress en het maakt duidelijk dat er een probleem is. Daar hebben onzichtbare en passieve agressie geen enkele zin. Ze leiden slechts tot stress en vaak monden ze uit in zichtbare agressie. Waarbij de persoon die zichtbaar agressief wordt vaak gezien wordt als de boosdoener, zonder dat er gekeken wordt naar de oorzaak voor de agressie.

Waar twee kijven

In de meeste samenlevingen wordt openbare of zichtbare agressie gezien als iets negatiefs. Helaas gaat die culturele houding tegenover agressie voorbij aan het bekende Nederlandse spreekwoord:

• Waar twee kijven, hebben twee schuld.

Agressie is dus zelden iets wat uit zichzelf opkomt, maar waar meerdere partijen bij zijn betrokken. Als iemand bijvoorbeeld boos wordt op een verpakking die niet op een normale manier open te krijgen is, dan is de agressieve reactie niet alleen de schuld van de persoon die boos wordt, maar ook de schuld van de bedenker van de verpakking.

Natuurlijk is het zinloos om boos te worden op een verpakking, maar daarmee ligt de schuld voor de agressie niet alleen maar bij de persoon die boos wordt. De maker van de verpakking had moeten bedenken dat een verpakking bedoeld is om opengemaakt te worden. De opdrachtgever voor de verpakking had ook moeten bedenken dat verpakkingen bedoeld zijn om opengemaakt te worden.

Ook een manager die het volkomen onterecht vindt dat een medewerker boos wordt gaat voorbij aan zijn eigen inbreng. Heeft hij bijvoorbeeld wel een duidelijke opdracht gegeven of heeft hij wel genoeg ruimte gecreëerd voor de medewerker om vragen te stellen over de opdracht. Heeft de manager bijvoorbeeld wel de juiste medewerker gevraagd voor de opdracht of de juiste middelen ter beschikking gesteld.

Maar ook de medewerker moet zich natuurlijk afvragen waarom hij boos wordt. Heeft hij bijvoorbeeld wel duidelijk gemaakt dat hij vragen heeft of de opdracht onduidelijk vindt of dat hij de verkeerde middelen heeft gekregen.

Conclusie

Agressie is een natuurlijk fenomeen dat bedoeld is om de kans op overleven te vergroten door in stress situaties klaar te staan om te vechten of te vluchten. Toch is het in onze maatschappij en veel samenlevingen een verboden gedrag. Waarbij we vaak wel onzichtbare en passieve vormen van agressie mogen vertonen maar geen zichtbare vormen. Maar dat taboe op agressie gaat voorbij aan het feit dat waar twee kijven, twee schuld hebben. Agressie in zichtbare vorm is dan ook zelden gedrag dat zo maar opkomt, maar vaak veroorzaakt wordt door onzichtbare en passieve vormen van agressie.