Auw dat doet pijn

Inleiding

Toen we jong waren riepen we ondanks de pijn die we voelden: Schelden doet geen zeer, maar slaan veel meer. In het Engels heet dat: Sticks and stones will break my bones, but words can never hurt me. Toch blijkt nu uit onderzoek dat hetzelfde gebied, dat fysieke pijn registreert in onze hersenen, gestimuleerd wordt als we afgewezen worden en dat is toch wat schelden en kritiek voor ons gevoel inhoud.

Afwijzing

We ervaren afwijzing dus op dezelfe manier als fysiek pijn lijden en dat leidt net als bij fysieke pijn tot de behoefte om ons te uiten of de situatie die de pijn veroorzaakt te vermijden. Het gevolg van het vermijden is echter dat we de kans niet meer krijgen om te oefenen met de situatie. Dat leidt weer tot de situatie dat we niet leren om te gaan met de situatie en de pijn die wordt veroorzaakt. Waardoor we iedere keer dat we in een afwijzingssituatie komen steeds opnieuw de pijn moeten ervaren.

Kritiek

Het punt is echter dat afwijzing vele vormen kent. Niet alleen dat meisje of jongetje dat wij leuk vinden maar zegt ons niet op dezelfde manier leuk te vinden is afwijzing. Ook kritiek ervaren wij als afwijzing. Niet omdat kritiek afwijzing is, maar omdat wij kritiek zien als een afkeuring van wie we zijn in plaats van wat we doen. Wij zijn niet goed genoeg omdat iemand kritiek heeft op ons gedrag.

De belangrijkste reden waarom wij kritiek ervaren als afwijzing is omdat onze ouders waarschijnlijk ons gedrag bestraften door ons weg te sturen en niet met ons te willen praten. Voor een kind dat nog niets begrijpt van dit soort gedrag is er dan maar één mogelijke conclusie, er klopt iets niet met mij. Want als het alleen om je gedrag ging, dan zouden je ouders je toch niet afwijzen door je weg te sturen.

Daarnaast zie je als kind natuurlijk nog niet het verschil tussen jezelf en je gedrag. Jij bent je gedrag, jij bent het tenslotte die dat glas water vasthoudt. Jij bent het die water drinkt. Jij voelt de koelte van het water in je mond. Jij brengt je ouders aan het lachen met je rare capriolen. Jij brandt je vingers aan die hete kop thee. Jij wordt getroost als je huilt. Dan moet jij het ook zijn die niet goed is als je ouders boos op je zijn en niet tegen je praten.

Welke andere conclusie kun je trekken? Dat je ouders vooral boos op zichzelf zijn en niet willen laten merken hoe boos ze zijn. Welk kind zou ooit op dat idee komen? Kinderen vinden toch helemaal niet erg om hun woede en frustratie te uiten. Dus hoe zou een kind ooit op het idee kunnen komen dat kritiek op het eigen gedrag, geen kritiek op de persoon is.

Niet gekozen

Ook niet gekozen worden zien we als afwijzing van onszelf. Niet omdat we het erg vinden om niet gekozen te worden, want er zijn vaak genoeg momenten dat we niet gekozen willen worden. Maar omdat niet gekozen worden betekent dat de ander ons niet goed genoeg vindt. Want wij hebben blijkbaar niet duidelijk laten zien dat we goed genoeg zijn om gekozen te worden. Wij hebben iets verkeerd gedaan waardoor de ander wel een ander moest kiezen. Wij hebben niet gewoon het talent en de vaardigheden niet, maar wij hebben niet genoeg getraind of geoefend. Er is dus iets niet in orde met ons en het is niet zo dat de anderen die gekozen werden gewoon beter waren dan onszelf. De anderen hadden niet meer ervaring of hadden meer talent, maar wij waren niet geschikt.

Uit elkaar

Het beëindigen van een relatie zien we ook vaak als een vorm van afwijzing. Dat de ander zich ontwikkeld heeft in een bepaalde richting en daardoor andere behoeftes heeft, kan niet kloppen. Het moet iets in ons zijn dat de ander de behoefte geeft om ons te verlaten. Hebben we misschien te veel over onszelf gepraat of te weinig naar de ander geluisterd. Waren we misschien te veel met ons werk bezig of deden we niet genoeg in het huishouden. Waren wij niet goed genoeg in bed of had de ander behoeftes waar wij niet aan konden voldoen. Er moet iets aan ons niet goed geweest zijn, als dat niet zo was geweest dan had de ander wel met ons door willen gaan.

Geen rekening houden met

Gedrag waarbij mensen elkaar niet zien of laten blijken elkaar niet te willen zien is toch ook een vorm van afwijzing. Als we gewoon doorlopen als iemand de deur openhoudt zonder dank je wel te zeggen. Zelfs de koningin zegt dank je wel als iemand de deur voor haar openhoudt. Of als we door net te doen alsof we iemand niet zien willen voordringen in de rij. Of als we luid toeterend de straat uitrijden, omdat we willen laten weten dat we het zo gezellig hadden. Of luid zingend over straat lopen na een gezellig avondje stappen. Het zijn allemaal vormen van gedrag waarmee we anderen afwijzen en laten weten dat ze minder zijn dan ons.

Maar ook boos worden op iemand omdat hij een fout maakt, is afwijzen omdat je geen rekening houdt met het feit dat de ander mens is.

Dat doet pijn

Afwijzing doet dus fysiek pijn en fysieke pijn leidt vaak tot vreemd gedrag. Hoeveel gemene scheidingen zijn eigeniljk niet een uiting van de pijn die beide partijen ervaren? Hoeveel ruzies zijn eigenlijk niet gewoon een uiting van ons onvermogen om te zeggen dat het gedrag van de ander ons pijn doet? Hoeveel scheldpartijen zijn eigenlijk niet bedoeld om de ander net zoveel pijn te laten voelen als wijzelf voelen door de afwijzing?

De wetenschap dat afwijzing pijn doet, heeft er natuurlijk ook toe geleidt dat de mens het idee van feedback heeft bedacht. Waarbij je of een punt van kritiek inbed tussen twee complimenten, de sandwich techniek of je de kritiek uit vanuit wat het gedrag van de ander dat je beschrijft met jou doet. We willen elkaar namelijk best de waarheid vertellen, maar alleen als we de ander geen pijn hoeven te doen. Maar ondanks al die taktieken die we hebben om kritiek te uiten, blijven we bang om elkaar af te wijzen, we weten namelijk te goed hoeveel pijn we elkaar daarmee doen. Terwijl we elkaar net zoveel pijn doen door niet over elkaars fouten te praten. Want daardoor leren we ook nooit hoe we de ander kritiek kunnen geven zonder de ander af te wijzen.

Maar betekent dat eigenlijk ook niet dat we elkaar en onszelf afwijzen, als we niet over elkaars fouten willen praten. Want impliceert dat eigenlijk niet dat we menen dat wij geen kritiek kunnen geven en dat anderen geen kritiek kunnen ontvangen.