Doen wat anderen zeggen
Inleiding
Is dat waar we voor gemaakt zijn als mensen: Doen wat anderen zeggen dat we moeten doen. Ik denk het niet. Als dat namelijk wel zo was, dan hadden we niet het vermogen om na te denken als iemand ons iets vertelt of zegt. In plaats daarvan moeten we leren om zonder nadenken te doen wat anderen zeggen. We moeten leren anderen te vertrouwen.
Doen
Als het om doen gaat dan zijn mensen niet zo moeilijk. We vinden het heerlijk om actief te zijn. Kijk naar al het fysieke werk dat we hebben gecreëerd, maar ook bijvoorbeeld alle sporten die we bedacht hebben. Het lijkt wel alsof we voor ieder mens wel een andere sport hebben en ander fysiek werk. Je zou bijna gaan denken dat de mens meer lichaam dan brein is.
Het vreemde is echter wel dat we het liefst doen wat we zelf leuk en belangrijk vinden. Op de tweede plaats van doen komt dan dat wat noodzakelijk is, bijvoorbeeld de tuin onderhouden . Waarna we dingen gaan doen die anderen ons vertellen te doen, maar alleen als we ze vertrouwen. Niet voor niets dat in het leger heel veel geoefend wordt met het geven en uitvoeren van domme bevelen. Dat leidt vanzelf tot een bepaald vertrouwen in de gever van de bevelen, wat in gevechtssituaties handig is. Tot slot kun je mensen dwingen tot het doen van dingen die ze niet willen door ze te bedreigen met geweld of bang te maken voor niets doen. Dit is de veel gehanteerde techniek van overheden en extremistische organisaties.
Anderen
We vinden het dus heel moeilijk om zomaar te doen wat anderen ons zeggen te doen. Vooral Nederlanders hebben er een handje van om in opstand te komen tegen bevelen van politie en brandweer. Dat neemt zulke extremen aan dat we tegenwoordig het vreemde gedrag zien dat politie en hulpverleners als brandweer en ambulance personeel gehinderd worden in hun
werkzaamheden.
We vinden het dus helemaal niet leuk om te doen wat anderen ons zeggen te doen. Al helemaal niet als we niet het recht krijgen om zelf te beoordelen of we willen doen wat de ander ons zegt te doen. Blijkbaar zijn we dus helemaal niet gemaakt om te doen wat anderen ons zeggen te doen. Toch zijn er best nog situaties te bedenken waarin we klakkeloos doen wat anderen zeggen. Overigens een gevolg van hoe we worden opgevoed. Zo geloven we tot een bepaalde leeftijd vaak bijna zonder twijfel dat we moeten doen wat onze ouders zeggen. We geloven zeker de eerste jaren van onze schooltijd dat we moeten doen wat onze leerkrachten zeggen. Maar het vreemdste gedrag is misschien wel dat we vaak zonder slag of stoot geloven dat we moeten doen wat onze geestelijke leiders zeggen, omdat ze door god zijn aangesteld.
Zelf beslissen
Mensen willen het liefst dus zelf beslissen wat ze doen. Een mooi voorbeeld van hoe vroeg we daarmee al beginnen bleek in een onderzoek onder baby’s in de wieg. Het bleek dat baby’s die
met hun bewegingen invloed hadden op het bewegen van een mobiel, langer aandacht hadden voor het speelgoed. De baby’s die geen invloed hadden op het bewegen van een mobiel boven hun wieg verloren veel sneller hun aandacht.
Hoe sterk deze behoefte om zelf te beslissen is zie je ook terug in het feit dat de mensheid allerlei taktieken heeft bedacht om mensen te laten doen wat anderen zeggen. Marketing met zijn modellen en de overtuigingstaktieken van professor Robert Cialdini zijn mooie voorbeelden uit de wereld van het ondernemen. Ook het gebruik van straf en beloning om mensen te laten doen wat wij willen wijst op hoeveel moeite het kost om mensen te dwingen iets anders te doen dan wat ze zelf willen.
Toch is er ondanks die sterke behoefte om te doen wat we zelf willen een vreemde situatie aan de hand. Als we eenmaal besloten hebben om te doen wat iemand anders wil, stoppen we met het dragen van verantwoordelijkheid voor ons eigen gedrag. Dan leggen we de verantwoordelijkheid voor ons gedrag plots bij de persoon die ons opdrachten geeft. De bekendste uitspraak op dit gebied is wel:
- Befehl ist Befehl.
Een variant is:
- Wir haben es nicht gewußt.
Zo graag als we dus zelf beslissen, zo graag beslissen we ook om te doen wat anderen ons zeggen te doen. Want naast onze behoefte om zelf te beslissen zoeken we ook zekerheid en veiligheid. Vandaar ook dat we zo boos kunnen zijn op mensen die ons vertrouwen in hun schenden. We vergeten namelijk vaak dat we zelf besloten hadden dat we zouden doen wat de ander ons zei te doen.