Onze slechte kanten

Volgens anderen hebben we altijd slechte kanten. Vaak gaat het daarbij niet om onze echte slechte kanten, bijvoorbeeld het feit dat we onze hond de hele dag alleen laten. Maar vinden anderen vaak dat onze slechte kanten gedrag is waar zij last van hebben. Waarna dit slechte gedrag direct gekoppeld wordt aan een slechte eigenschap. U maakt lawaai, dus bent u een egoïst. U ruimt niet op, dus bent u een sloddervos. Wat dat betreft hebben we vaak niet zoveel aan de kritiek van anderen, het is gebaseerd op zichtbaar gedrag niet de innerlijke oorzaak.

Slechte kanten

We hebben natuurlijk allemaal slechte kanten aan onze persoonlijkheid. Niemand is vierentwintig uur per dag, zeven dagen per week, 52 weken per jaar, 80 jaar lang de perfecte mens in de ogen van anderen. Zelfs moeder Theresa werd door behoorlijk wat mensen irritant gevonden met haar gedrag van het helpen van armen en noodruftigen. Haar gedrag liet die mensen namelijk zien dat ze niet leefden zoals hun dat door hun religie wordt voorgeschreven. Door haar gedrag gaf zij anderen inzicht in hun slechte kant.

Maar dit voorbeeld geeft ook al meteen het probleem aan over ons idee van slechte kanten aan onszelf. Wat wij vaak slechte kanten noemen is gebaseerd op regels die van buitenaf komen. We nemen een externe norm om te bepalen of we slechte eigenschappen hebben. Tja, dan is het dus een kwestie van de juiste norm hanteren om iedere menselijke eigenschap slecht te noemen. Zo is mijn zicht vele malen slechter dan dat van een havik. Als ik nu de de ogen van de havik als norm neem dan heb ik slechte ogen. Moeder Theresa was goed in het helpen van armen, als ik haar als norm neem dan ben ik een slecht mens want ik doe niet meer aan het helpen van armen dan geld geven aan mensen als Moeder Theresa. Voor iedere menselijke eigenschap is dus wel een externe norm te vinden die bepaalt dat mijn eigen menselijke eigenschappen als slecht te beoordelen zijn. Hoeveel mensen op school hebben dat niet meegemaakt als motivator: "Wees toch eens een betere leerling, net zoals ..."

Het vinden van slechte kanten is dus niet zo moeilijk met de juiste normen. Maar dan kun je je afvragen of het wel de juiste normen zijn.

Normen

Deontologen en teleologen

Eigenlijk is het bepalen van slechte eigenschappen de kern van de discussie tussen deontologen en teleologen. De deontoloog vindt alles een slechte kant als het niet voortkomt uit een algemeen geldende regel voor alle mensen. Dus iedereen die niet iedere dag de waarheid spreekt, is een onvolmaakt mens. De teleoloog vindt alles een slechte eigenschap als het niet leidt tot plezier of het geluk van de meerderheid. Dus als ik er voor kies om altijd de waarheid te spreken en ik kwets daarmee allerlei mensen, dan ben ik een onvolmaakt mens.

Subjectieve normen

Hoe subjectief dit normen gedoe is als het gaat om het beoordelen van anderen zie je bijvoorbeeld aan het feit dat de ene persoon blij wordt van het gedrag van iemand dat door een ander als een slechte kant wordt beschouwd. Zo zijn er massa’s mensen die moeten lachen om een komiek als Paul de Leeuw. Terwijl er tegelijkertijd massa’s mensen vinden dat Paul maar eens normaal moet doen. De humor van meneer P. de Leeuw is veel te overdreven en hij moet maar eens echt leuk worden. Er zullen dus nu heel veel mensen blij zijn dat hij eventjes niet op televisie is. Terwijl er tegelijkertijd vele teleurgestelde Paul de Leeuw kijkers zijn omdat ze hem een tijd zullen moeten missen.

Externe normen probleem

Er is dus een probleem met het gebruiken van externe normen om te bepalen wat je goede of slechte kanten zijn. Het is namelijk subjectief en relatief. Het is subjectief omdat je nooit weet welke normen de ander gebruikt om te bepalen dat een eigenschap van je een slechte kant is. Het is relatief omdat afhankelijk van de persoon en de situatie de ene persoon je slechte eigenschap een slechte kant vindt of een goede.

Wat is dan het nut van het bepalen van slechte en goede kanten?

Kanten

Als slechte en goede kanten relatief en subjectief zijn, dan komt het er eigenlijk op neer dat alleen je eigen oordeel zinvol is. Of je moet duizend mensen vragen om hun mening om vervolgens een statistisch verantwoord gemiddelde met een betrouwbaarheid van 95% te kunnen bepalen. Maar weet je dan zeker dat je wel de juiste normen hebt gekozen om je goede en slechte kanten te beoordelen. Weet je ook zeker dat de mensen die je gekozen hebt om je goede en slechte kanten te beoordelen wel kiezen op basis van hun eigen ervaringen en niet op basis van normen die ze geleerd hebben te hanteren voor het beoordelen van anderen.

Je kunt dus in zekere zin maar beter zelf beslissen wat je van jezelf vindt, want het oordeel van anderen is niet echt betrouwbaar te noemen. Maar welke normen hanteer je dan zelf of is het wel zinvol om normen te hanteren? Is het misschien zinvoller om te stellen, dat je bent zoals je bent en dat je goed bent zoals je bent. Is het misschien zinvoller om te stellen dat je als mens juist perfect bent als je goede en slechte kanten hebt volgens andere mensen, want dat maakt je tot een uniek mens. Dan is eigenlijk de enige geldige norm die je kunt hanteren het feit dat je mens bent en dat betekent automatisch dat je perfect bent zoals je bent, want alleen een perfect mens heeft goede en slechte eigenschappen in de ogen van anderen.

Tot slot

Blijft er nog wel een vraagje over:

Mag je voor jezelf normen stellen, zodat je je kunt ontwikkelen in een bepaalde richting of op een bepaald vlak?