Alcohol schadelijk of niet

Wat is alcohol

In de scheikunde is alcohol of alkanol een organische verbinding van een hydroxylgroep met organische verzadigde restketen.

De eenvoudigste alcohol is methanol, CH3OH. De bekendste alcohol is ethanol C2H5OH. Men schrijft ook wel CH3CH2OH. Wanneer we in het dagelijks leven over 'alcohol' spreken, bedoelen we meestal ethanol. Vroeger kreeg in de scheikunde het alkanol de naam van de alkaangroep met als achtervoegsel -yl + alcohol, dus methylalcohol voor CH3OH en voor ethylalcohol C2H5OH. Dat zijn verouderde namen maar ze worden nog wel eens gebruikt.

Voor veel mensen is alcohol een bestanddeel van een drank waar men vrolijk van wordt. Dit artikel gaat over alcohol in de betekenis van drank, over ethanol. Methanol is giftig.

Hoe bereidt men een alcoholische drank

Alcohol ontstaat door gisting van suiker. Gistcellen kunnen de suiker in een vloeistof omzetten in alcohol en koolzuur. Men kan op verschillende manieren alcohol bereiden;

Door gisting van suiker. Hiervoor lost men suiker op in water, voegt citroenzuur, voedingszout en gist toe. Dit gaat in een ruime fles, bijvoorbeeld mandfles, met een rubberstop en waterslot. Het koolzuur kan door het waterslot ontsnappen. Het proces heeft vier tot zes weken nodig. De ontstane oplossing bevat 12 tot 15 % alcohol. Een hoger alcoholpercentage kan niet door gisting worden bereikt, omdat de gistcellen dit niet verdragen en afsterven. Dan stopt de gisting.
Door fruit te laten gisten, bijvoorbeeld druiven, appels, peren of kersen. De fijngemaakte rijpe vruchten met water citroenzuur, voedingszout en gist gaan in een ruime fles, bijvoorbeeld mandfles, met een rubberstop en waterslot. Om een heldere vloeistof te krijgen moet men deze vloeistof regelmatig overhevelen in een andere fles. Op deze manier kan men wijn maken. Het alcoholpercentage is minder dan 15%.
Door granen te laten ontkiemen en deze te drogen. Dan ontstaat mout. Het zetmeel in een moutoplossing kan worden omgezet in suikers. Door dit laten gisten ontstaat bier. Alcohol op deze manier ontstaan, is ook de basis voor jenever, whisky en wodka.

Een alcoholpercentage hoger dan 15% wordt bereikt door destillatie. Het hoogst bereikbare percentage is 95%, doordat alcohol hygroscopisch is, dus altijd water aantrekt.

Eigenschappen van alcohol

Alcohol is een heldere, kleurloze, bijna smaakloze vloeistof. Het kookpunt van alcohol ligt beneden de 100 graden celcius. Alcohol beïnvloedt de werking van het zenuwstelsel en veroorzaakt andere lichamelijke effecten. Deze kunnen direct na inname van de drank optreden, maar ook na langere termijn. Alcohol heeft fysiek verslavende eigenschappen.

Positieve effecten van alcohol

Alcoholische dranken, zoals bier, wijn, likeur, jenever, wishky en cognac zijn sociaal geaccepteerde genotmiddelen. Een paar voorbeelden bij gematigd gebruik van alcohol;

Het veroorzaakt een lichte ontremming die zelfkritiek vermindert, sociaal contact bevordert en mensen gemakkelijker laat praten.
Het kan de gebruiker een opgewekt gevoel geven.
Het kan de zin in seks doen toenemen, of men is sneller tot sex bereid door de ontremming.
Het heeft een stimulerend effect op het enzym paraoxanase, waardoor bepaalde vetten in het lichaam gemakkelijker worden afgebroken en zorgt hierdoor voor een betere spijsvertering.
Vetten en cholesterol in het bloed worden door alcohol gunstig beïnvloed.
Alcohol heeft een bloedverdunnende effect, waardoor aderverkalking wordt tegengewerkt.
Een beperkte hoeveelheid alcohol maakt het hormoon calcitonine actief. Dit hormoon is verantwoordelijk voor de botdichtheid. Daardoor kan botontkalking worden verminderd.

Negatieve effecten van alcohol

Het meest gevaarlijke effect van alcohol is de grote kans op verslaving. Ook is alcohol in een hoge dosering schadelijk voor de gezondheid. Enkele gevolgen zijn;

Vermindering van de concentratie en de motoriek.
Bij mannen bestaat de kans tot vermindering van de potentie.
Optreden van bewusteloosheid en ademdepressie, dit kan de dood tot gevolg hebben.
Een veel grotere kans op verkeers- of andere ongevallen.
Kans op overlijden door het stikken in braaksel of door verdrinking.
Een verhoogd risico op onderkoeling, doordat alcohol de bloedvaten verwijdt en men daardoor sneller afkoelt.
Door het bloedverdunnend effect stolt het bloed minder snel bij bloedingen.
Bij een combinatie van alcohol en sport is er de verhoogde kans op blessures door een verminderde coördinatie.

Effecten op de gezondheid op de lange termijn

Geregeld matig alcoholgebruik kan een gunstig effect hebben op overgewicht en hart- en vaatziekten.
Overmatig alcoholgebruik verhoogt de kans op hart- en vaatziekten, hoge bloeddruk, ritmestoornissen en hersenbloeding.
Overmatig alcoholgebruik kan mond-, keel-, slokdarm-, lever-, dikke darm- en borstkanker veroorzaken.
Bij zwangerschap is alcohol schadelijk voor de ongeboren vrucht. Ook alcoholgebruik bij borstvoeding is schadelijk voor de baby.
Bij regelmatig overmatig alcoholgebruik is er kans op beschadiging van de lever en de aalvleesklier.
Bij regelmatig overmatig alcoholgebruik is er kans op beschadiging van de hartspier en van het centraal zenuwstelsel.
Wanneer de aalvleesklier is aangetast onstaan er storingen bij de voedselvertering. Insulinetekort is het gevolg, waardoor suikerziekte ontstaat.
Door overmatig alcoholgebruik kan de darmwand beschadigd raken, waardoor diarree kan ontstaan. Dit kan sterke vermagering tot gevolg hebben.
Er kunnen storingen in de hormoonhuishouding optreden.
Langdurig overmatig gebruik van alcohol kan het syndroom van Korsakov veroorzaken. Het syndoom van Korsakov is een blijvende geheugenstoornis.
Bij kinderen beneden de 18 jaar is alcoholconsumptie schadelijk voor de ontwikkeling van de hersenen.

Alcohol schadelijk of niet

Uit bovenstaande blijkt dat bij matig, niet regelmatig gebruik door volwassenen alcohol niet direct schadelijk is. Bij regelmatig overmatig gebruik door volwassenen en alle gebruik door kinderen beneden de 18 jaar is alcohol wel degelijk heel erg schadelijk.

Tot slot

Ook wanneer men weinig heeft gedronken bestaat er een vergrote kans om bij een verkeersongeval betrokken te raken. Om deze reden is in de meeste landen het besturen van een motorvoertuig onder invloed strafbaar. In Nederland is een bestuurder strafbaar wanneer deze meer dan 0,5% alcohol in het bloed heeft. Wanneer men korter dan 5 jaar een rijbewijs heeft, is een promillage van meer dan 0,2 al strafbaar.

foto drankflessen: Wikipedia, Ralf Roletschek

Foto gekiemd graan: Wikipedia, Finlay_McWalters